روزنامه خراسان
1402/06/21
دانش نظامی؛ پیشران صنایع غیرنظامی
هادی محمدی – هرگاه نام وزارت دفاع در دنیا شنیده می شود همه ذهن ها به سمت ادوات و تجهیزات نظامی و تسلیحاتی می رود که نتیجه اش یا جنگ است یا جلوگیری از جنگ و هرچه هست به جنگ ارتباط دارد؛ اما واقعیت چیز دیگری است و تقریبا همه دانش‌ها و علومی که در حوزه نظامی به کار می‌روند سرانجام با فاصله‌ای کوتاه یا نه چندان زیادی سر از حوزه های غیرنظامی و تجاری در می‌آورند و به‌نوعی به رفاه بشر و پیشرفت‌های انسانی کمک زیادی می‌کنند. این موضوع در همه وزارتخانه های دفاع که در دنیا کارشان نه فقط استفاده از جنگ‌افزار که تولید و تحقیق و پژوهش هم هست، مصداق دارد و می‌توان صدها مثال آشنا درباره سرریز دانش نظامی به بخش‌های غیر نظامی زد که باعث پیشرفت‌های شگرف شده اند. با این توضیح شاید دیگر تعجب نکنید وقتی بشنوید در نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تقریبا نیمی از محصولات به حوزه غیردفاعی اختصاص داشت. محصولاتی که به گفته امیر آشتیانی وزیر دفاع به1100 محصول می رسد و البته وزارت دفاع با 2 شرط اصلی به سمت تولید آن‌ها رفته؛ اول این‌که بخش‌های غیرنظامی و خصوصی در آن‌ها حضوری نداشته اند و دوم بخش‌هایی که به دلیل تحریم‌ها یا هر محدودیت دیگری به گلوگاه و مانعی بزرگ برای حرکت تولید بدل شده اند. در ادامه گزارش بازدید از این بخش جذاب نمایشگاه وزارت دفاع را می خوانید و با محصولاتی آشنا می‌شوید که تا قبل از این فکرش را هم نمی کردید که بخش نظامی کشور آن‌ها را تولید کند . اولویت کار وزارت دفاع قبل از بررسی توانمندی های وزارت دفاع در حوزه غیرنظامی باید نکته‌ای را که یک کارشناس این حوزه برای ما گفت روشن کنیم؛ نکته‌ای که ماموریت اصلی وزارت دفاع نظامی است و این مجموعه مجاز نیست منابع خود در حوزه نظامی را به بخش غیرنظامی ببرد. بر این اساس، کارهای حوزه غیرنظامی در کنار نظامی و به‌نوعی سرریز این دانش است و بخش‌های غیرنظامی موظف هستند خودشان منابع مالی خودشان را تامین کنند، اما این هم واقعیتی است که اگرچه هیچ فناوری‌ای در دنیا نیست که در وزارت دفاع ما و کشورهای پیشرفته وجود نداشته باشد اما اگر وزارت دفاع بخواهد در همه حوزه ها وارد شود، از ماموریت اصلی‌اش که دفاع است غافل می شود. برای همین زمانی وارد می شود که اولا سرریز دانش نظامی باشد و ثانیا با بخش خصوصی رقابت نکند و قفلی باعث ورود شود مثل صنعت خودروسازی . ساخت ایربگی که به‌راحتی باز میشود یکی از سوالات و ابهاماتی که بیشتر مردم دارند این است که چگونه ایران بهترین و پیشرفته‌ترین موشک‌ها و پهپادها را می‌سازد اما در ساخت خودروی با کیفیت عاجز است . نکته این‌جاست که بخش نظامی که مسئول ساخت موشک و پهپاد است در حوزه خودروسازی مسئولیتی ندارد هرچند در سال‌های اخیر اقدامات جالب و مهمی انجام داده که به افزایش کیفیت خودروهای داخلی کمک کرده است. در واقع، دستوری که وزارت دفاع برای ورود به صنعت خودروسازی دریافت کرد صرفا در حوزه ساخت قطعات، آن هم قطعاتی است که به دلیل تحریم‌ها یا ضعف دانش شرکت‌های داخلی امکان ساخت در بخش خصوصی نیست. برای همین اولین کار ساخت ای سی یو (ECU) بود که قطعه‌ای حساس و به نوعی مغز دستور دهنده خودروست. وزارت دفاع در این زمینه وارد شد و امروز برای خودروهایی همچون سمند، سورن،تیبا، شاهین و دنا هم برای ایران خودرو و هم سایپا، ECU می‌سازد که نمونه های آن در نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع قابل مشاهده بود. اما ورود وزارت دافع به حوزه‌های غیردفاعی از جمله خودرو این سوال را هم ایجاد می‌کند که آیا این کار صرفه اقتصادی هم دارد چراکه تولید محصولات نظامی خیلی در قید حساب و کتاب‌های اقتصادی نیست و بیشتر مبتنی بر نگاه راهبردی است اما در حوزه تجاری قیمت و رقابت حرف مهمی می‌زند و وزارت دفاع مدعی است در همه ساخته‌های غیردفاعی خود موضوع رقابت را رعایت کرده و از جمله در حوزه قطعات خودرو نیز این فرایند وجود دارد هرچند وزات دفاع زمانی وارد عرصه خودرو شد که عملا راه دیگری نمانده بود و تحریم‌ها کار را قفل کرده بودند. محصول جالب دیگری در این حوزه ساخت ایربگ توسط وزارت دفاع است. در سال‌های اخیر زیاد شنیدیم که ایربگ‌ها در تصادفات باز نشده یا کارایی لازم را نداشتند و با توجه به ارتباط مستقیم این قطعه در خودرو به جان انسان ، نیاز داشت تا این گلوگاه به‌خوبی و سریع حل شود. برای همین در این عرصه هم وزارت دفاع وارد عمل شد. شاید این سوال پیش آید که ایربگ به وزارت دفاع چه ربطی دارد اما واقعیت این است که عمل کردن ایربگ در زمان لازم به یک انفجار کوچک در خودرو نیاز دارد و کار مهم و روتین وزارت دفاع هم انفجار و ساخت ابزارهای انفجاری است . در واقع ایربگ‌هایی که باز نمی‌شود، مشکل در بخش پشتی آن‌هاست که باید انفجاری صورت بگیرد و خیلی ربطی به زاویه برخورد ندارد. دانه‌هایی فسفری رنگ در این قطعه به کار می‌رود که خاصیت انفجاری دارد و به‌نوعی خرج انفجاری است که در زمان برخورد خودرو به جسم سخت با یک جرقه عمل کرده و با انفجار خود باعث باز شدن کیسه هوای ایمنی راننده و سرنشینان میشود. اگر این مواد منفجره در زمان مناسب و به‌درستی منفجر شود ایربگ نیز می‌تواند به‌راحتی جان سرنشینان خودرو را نجات دهد. وزارت دفاع 3 سال است که وارد ساخت ایربگ شده و در شمارگان بالا و صدهزار تایی چنین محصولی را برای خودروسازان تولید می‌کند به شکلی که به لحاظ اقتصادی نیز توانسته به‌صرفه باشد . سومین محصول وزارت دفاع در حوزه خودرو که در نمایشگاه جالب به نظر می‌رسید قطعه ای به نام «رادار مه» است. زمانی که راننده در مه یا گرد و غبار شدید دید خود را در جاده از دست می دهد، احتمال تصادفات شدید و زنجیره ای بالا می‌رود و این دستگاه می‌تواند از فاصله 200متری هر جسم ثابت یا متحرکی را شناسایی کند و با هشدار به اطلاع راننده برساند. این قطعه الان در ماشین‌های نوع جدید شاهین ساخت سایپا به کار رفته و با توجه به قیمت آن نمی شود در ماشین‌های ارزان استفاده کرد مگر این‌که با تولید بالا بتوان قیمت را پایین آورد. دیگر موضوع ورود وزارت دفاع به خودروسازی ساخت باتری های قابل شارژ برای دوچرخه و موتورسیکلت و در آینده خودروست که در نمایشگاه نمونه هایی از آن برای نمایش گذاشته شده بود . نقش اقتصاد فضا در آینده نزدیک یکی از حوزه های اقتصادی مهم در آینده جهان، موضوع اقتصاد فضاست. در این اقتصاد اول پرتاب و پرتابه ماهواره ای که بتوانید روی مداری که می‌خواهید قرار دهید اهمیت دارد و سپس برخی ایستگاه‌های زمینی برای گرفتن داده‌ها می خواهید و سوم کسب و کارهایی که این داده ها را در حمل و نقل، ارتباطات، کشاورزی، مدیریت شهری و ... استفاده کنند و از شما اطلاعات را بخرند. همین ها باعث شده تا به‌راحتی بگوییم بزرگ‌ترین حوزه اقتصادی آینده اقتصاد فضاست. در واقع شما می‌توانید با فروش اطلاعات غیرنظامی این اقتصاد را پویا کنید چون عملا فرق زیادی بین کار نظامی و غیرنظامی در حوزه ماهواره نیست و ماهواره ای که اطلاعات نظامی را جمع می کند همزمان می تواند اطلاعات غیرنظامی هم بدهد که بفروشید .در نمایشگاه وزارت دفاع ماکتی از ماهواره طلوع 3 قرار گرفته که جدیدترین ماهواره ساخت وزارت دفاع و آماده پرتاب بوده و تحویل سازمان فضایی ایران شده است. ماهواره سنجش از دور طلوع 3 که به سفارش سازمان فضایی ایران و به همت صنایع الکترونیک ایران در وزارت دفاع ساخته شده بود حالا پس از گذراندن آخرین آزمایش‌ها، تحویل سازمان فضایی ایران شد. نمونه پروازی این ماهواره بهمن ماه سال گذشته در مراسم روز فناوری فضایی با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات رونمایی شد و پس از انجام موفق آزمون‌های مختلف و اتمام فرایند تحویل‌گیری در برنامه پرتاب قرار گرفته است. این ماهواره با دقت تصویربرداری 5 متر تک طیفی و 10 متر رنگی، دارای وزنی بیش از 100 کیلوگرم بوده و با تکیه بر توان داخلی و به همت متخصصان کشورمان طراحی و ساخته شده است. ماهواره طلوع ۳ که در مدار لئو قرار خواهد گرفت، می‌تواند تصاویر مورد نیاز را برای کاربردهای متنوع در حوزه‌های کشاورزی، منابع آبی، مدیریت مخاطرات طبیعی و... به سازمان فضایی ایران ارسال کند. محصولی راهبردی به نام «الیاف کربن» یکی از محصولات بسیار مهم و گران در صنایع دفاعی و غیردفاعی که کاربردهای راهبردی و خاصی هم دارد، الیاف کربن است. سال 1394 که اوج مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای بزرگ دنیا بود، رهبر انقلاب خطاب به رئیس سازمان انرژی اتمی کشور فرمودند: توقعات طرف مقابل را در زمینه «الیاف کربنِ دارای کاربرد در ساخت سانتریفیوژها» مطلقاً قبول نکنید و زیر بار آن‌ها نروید. همین جملات توجهات را به الیاف کربن جلب کرد . این نوع الیاف یکی از مهم‌ترین خانواده‌های الیاف پیشرفته است که استحکام بسیار بالایی دارد؛ الیاف کربن به سبب داشتن خصوصیاتی چون مقاومت زیاد، وزن کم و مقاومت در برابر خوردگی و حرارت، ماده بسیار مناسبی برای تقویت دیگر مواد به حساب می‌آید و کاربردهای صنعتی فراوانی دارد و در شهریور 1390، نخستین خط تولید الیاف کربن ایران در محل سازمان صنایع هوا فضای وزارت دفاع افتتاح شد. الیاف کربن علاوه بر صنعت هسته‌ای و ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته در تولید سامانه‌های پیشرفته و هوشمند دفاعی نقش ویژه‌ای دارد؛ این ماده استراتژیک همواره در ردیف موارد تحریمی دشمنان ایران اسلامی قرار داشته هرچند با راه اندازی خط تولید الیاف کربن در شهریور 1390، این حربه دشمنان خنثی شد. امروزه و به دلایل مشخص امنیتی شاید نتوان به عدد درست و دقیقی در این بخش اشاره کرد ولی مشخصا می‌توان این گونه تخمین زد که با تغییر جدید، رساندن محموله هایی با جنس الیاف کربن به وزن ۵۰ کیلو یا بیشتر به مدار LEO در جو زمین و ارتفاع بیش از ۴۲۵ کیلومتر نیز ممکن شده است . این الیاف در انواع مختلف از جمله به صورت نخ یا پودر یا پارچه های کربنی در نمایشگاه وزارت دفاع به نمایش گذاشته شده بود و کارشناسان معتقدند به‌سرعت در حال گرفتن جای آلومینیوم در صنایع هوایی و فضایی است. حتی پارچه هایی که با این الیاف تولید می شوند در ورزش و ساخت ویلچرهای مسابقات معلولان کاربرد دارند . از بزرگ‌ترین تولیدکننده باتری خاورمیانه تا ساخت لاستیک بویینگ و ایرباس در ادامه نمایشگاه هم محصولات جالبی را می‌شد دید که ساخته شدن آن‌ها توسط وزارت دفاع جالب و حتی عجیب به نظر می‌رسید. وزارت دفاع ایران بزرگ‌ترین باتری‌ساز غرب آسیاست و یک شهر باتری به نام صبا باتری دارد که در آن از ریزترین باتری‌های خانگی تا بزرگ‌ترین باتری‌های خودروهای سبک و سنگین و حتی باتری‌های صنعتی استفاده شده در صنایع و معادن را می‌سازد و البته اصل کار که ساخت باتری‌های انواع موشک و راکت و خودروهای زرهی و نظامی تا زیردریایی و ناوشکن‌ها و شناورهای دریایی است . در حوزه ساخت تایر هم وزارت دفاع ورود کرده و امروز از لاستیک خودروهای باربر سنگین گرفته تا جنگنده های نیروهای هوایی ما تا هواپیماهای مسافری همچون فوکر، بویینگ و ایرباس را تولید می‌کند و نمونه هایش هم در این نمایشگاه قابل مشاهده بود. در واقع تحریم‌ها باعث شد تا وزارت دفاع به سمت تامین تایر هواپیما برود. در این تایرها در آزمایشگاه‌های مرجع داخلی و خارجی آزمایش شده و تاییدیه گرفته است. وزارت دفاع همچنین تنها سازنده کپسول‌های سی ان جی برای استفاده در خودروهای گازسوز است.کپسول‌های سی ان جی که با الیاف کربن ساخته شده و سال‌هاست این حوزه را وزارت دفاع جلو می برد. موضوع دیگری که وزات دفاع در حوزه غیرنظامی ورود کرده مربوط می شود به انرژی های نو همچون توربین‌های بادی یا انرژی خورشیدی. وزارت دفاع در انرژی خورشیدی غیر از سلول‌ها، همه بخش‌های دیگر را تولید کرده و حتی یک کیت کاربردی و جالب توجه نیز ساخته که برای خانواده های روستایی یا عشایری کابردی خوبی دارد و می‌تواند حداقل 4 لامپ کم مصرف به همراه یک یخچال و تلویزیون را روشن نگه دارد. این نیروگاه کوچک خورشیدی 5 کیلوواتی حتی یکی از بهترین راه ها برای درآمدزایی با استفاده از پشت بام یا حیاط منزل است که تنها به 30تا 60متر مربع فضا برای استقرار پنل خورشیدی و سازه نگه‌دارنده نیاز دارد. تولید ساختمان به روش پیشرفته یا صنعتی کردن تولید ساختمان در کارخانه از دیگر اقدامات وزارت دفاع در صنعت ساختمان سازی است. به این شکل که بخش‌های مختلف ساختمان در کارخانه تولید و در محل پروژه فقط به یکدیگر متصل می شوند. با این روش که زمان زیادی از شروعش نگذشته یک ساختمان 69 واحدی را در 6 ماه تولید کرده اند. این ساختمان‌ها حدود صد سال عمر و حدود20میلیون تومان برای هر متر هزینه دارد که البته در مقابل سن سازه که تقریبا 3 برای ساختمان‌های سنتی است به صرفه نشان می دهد . دستگاه لاکروسکوپی آخرین محصولی بود که در نمایشگاه وزارت دفاع نظر ما را به خود جلب کرد . وزارت دفاع تنها تولید کننده این وسیله مهم در پزشکی کشور است که در تولید آن از 4 علم فیزیک و شیمی و مکانیک و اپتیک به صورت همزمان استفاده می شود و کاربردش این است که در جراحی ها از باز شدن بیشتر بدن و شکافتن بدن جلوگیری می‌کند و با وارد کردن دوربین‌های ریزی که دارد، داخل بدن را با کیفیت بالا برای پزشک نشان می‌دهد. بیشتر کشورها دوربین این دستگاه را که بسیار پیشرفته و مهم است از شرکت سونی می گیرند اما ما توانستیم تولید کنیم و الان در چند بیمارستان ایران هم استفاده می شود. گشت و گذار در این نمایشگاه که قطعا بخش بسیار کوچکی از توانمندی های وزارت دفاع در حوزه غیردفاعی را به نمایش گذاشته بود، نشان داد که همکاری و هم‌افزایی بخش‌های غیرنظامی و نظامی در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نه تنها می تواند گلوگاه‌ها و بن بست‌های مهم کشور ناشی از تحریم را باز کند بلکه می تواند دورنمایی از کار تجاری را نیز بگشاید و کشور را در برخی محصولات با فناوری بالا ، صاحب عنوان در دنیا کند .
سایر اخبار این روزنامه
دلارزایی عربستان از شن و ماسه!
چند دهه پرکاری و خاطره‌سازی در سینمای ایران
ریزگردها؛ مهمان ناخوانده ای که صاحبخانه شد!
عامل قتل خواربار فروش دستگیرشد
دستور رئیسی برای ساخت ورزشگاهی در شأن ایران
بحران زایی آمریکا برای ایران
گروه بحران علیه ایران
در جاده قدم زدن به یادت زیباست
پشت‌پرده سفر جنجالی اون ، انتقاد باقری از مخالفان مذاکره و ادعاهای تکراری گروسی
مسیر متفاوت شهر و روستا در توزیع درآمد 1401
دانش نظامی؛ پیشران صنایع غیرنظامی
حوادث مرگبار در جروبحث‌های ساده
سبزترین خانه ایران
حال و هوای زائران پیاده 300 سال قبل
