هادی حق شناس
اقتصاددان

اکنون ما در شرایط تحریم هستیم؛ با این توضیح که تحریم دو وجه دارد؛ اول اینکه در چنین حالتی کشور به درآمد‌های واقعی دسترسی ندارد. مثلاً اگر تحریم‌های این سال‌های گذشته نبودند، به راحتی می‌توانستیم در روز ۲ تا ۳ میلیون بشکه نفت صادر کنیم و از این طریق منبع مالی عظیمی را به خزانه ملی تزریق کنیم که متأسفانه از این موهبت عظیم محروم بودیم. به هر حال طبیعی است که همه کشور‌ها دنبال سرمایه هستند، اما ما از این درآمد‌های ارزی محروم شدیم تا همانطور که واضح و معلوم است، اقتصادمان اقتصادی شلخته و مملو از گره‌های کور باشد، گره‌هایی که باز هم تحت تأثیر محدودیت‌های بین‌المللی باز شدنی نیستند، چون اقتصاد ما از الزام‌های رشد و توسعه بی بهره است. یکی از اثرات تحریم این است که با پدیده‌ای نامأنوس و هزینه ساز فرار سرمایه مواجه شویم، در این راستا وقتی ایرانی‌ها استقبال چشمگیری برای خرید ملک در کشور‌های همسایه مثل امارات و ترکیه و .. دارند می‌توانیم اینطور بگوییم که تحریم نه تنها دستِ اقتصادِ ایران را از درآمد ارزی خالی کرده است، بلکه سرمایه‌های داخلی هم از کشور خارج شدند که در واقع این دو سوی سکه تحریم است. مضاف بر اینکه موفق به جذب سرمایه گذار خارجی هم نشدیم تا با این شرایط دشوار روبرو شویم که هم فرایند این شرایط می‌شود، منفی شدن شاخص‌های کل اقتصادی! وقتی مردم ترجیح شان سرمایه گذاری در کشور‌های خارجی است، هیچ دستگاهی نمی‌تواند مانع تراشی کند. در واقع باید مسئولان و تصمیم گیران با بهره بردن موثر از پتانسیل‌های داخلی شرایطی را به وجود آورند که مردم دلیلی برای فعالیت اقتصادی نداشته باشند، یعنی کافی است در همین حالت تحریم سعی مان را برای رونق بخش تولید به کار بگیریم. این درست است که رونق تولید به مناسبات مالی بین المللی بستگی دارد، اما دلیل نمی‌شود دست روی دست بگذاریم و شاهد فرار سرمایه باشیم. به عنوان مثال می‌توانیم از طریق جدی گرفتن تولید فراورده‌های نفتی، جهش قابل توجهی را در بخش تولید ایجاد کنیم اما متأسفانه در همه دولت‌های دو سه دهه اخیر اصرار به خام فروشی باعث شد تا تولید در موقعیت رکود باشد، بیکاری سیر صعودی را طی کند و همچنین سرمایه‌های اقتصادی از کشور خارج شوند. سوءمدیریت پدیده‌ای است که کشور ما را در حوزه‌های مختلف، به ویژه بحث مهم اقتصادی عقب انداخته است، یادآور شد: مسئولان باید پاسخ دهند که کره جنوبی و عراق چرا با چند سال تأخیر به تکاپو افتاده‌اند تا طلب ایران را پرداخت کنند؟ آیا غیر از این است که این دو کشور به دلیل تحریم ما را معطل کرده‌اند؟ پس باید فکری کرد تا دیگر مجبور به تحمل تحریم‌ها نباشیم. در واقع ما دچار توسعه نیافتگی اقتصادی هستیم و به همین دلیل درجا می‌زنیم. قانون نانوشته‌ای در علم اقتصاد رای به این می‌دهد که برای رسیدن به توسعه، باید در بازار جهانی اقتصاد حضوری جدی داشت، اما حالا که به دلیل رویکرد سیاست خارجی از این موضوع مهم محروم هستیم، لازم است با بررسی کارشناسی شده و البته واقع بینانه دارایی‌های مان را در خدمت تولید قرار بدهیم تا از این طریق حتی‌المقدور اثرات سوء تحریم‌های بین المللی را کمرنگ‌تر کنیم. شرط اصلی این مهم این است که مسئولان به این باور برسند که ایران به لحاظ منابع اقتصادی از غنی‌ترین کشور‌ها است و اگر عزمی جدی داشته باشند، می‌توانیم بخشی از دغدغه‌های عمومی را برطرف کنیم.