ارمنستان بحرانی، عزم «جو» برای 2024 و طرح سلطان عمان، همچنان روی میز


 
 
 


 
ارمنستان؛ بحرانی تر از همیشه
ارامنه قره باغ عزم خود را برای ترک این منطقه جزم کرده اند، مردم در ایروان در اعتراض به ناتوانی پاشینیان به خیابان آمده اند و در این میان نخست وزیر ارمنستان همچنان به موضع گیری علیه روسیه ادامه می دهد
 
رحیم پور- اوضاع در قره باغ کوهستانی هر روز دستخوش تحولی تازه می شود. در حالی که مشاجره میان ایروان و باکو ادامه دارد و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان همچنان به انتقاد از روسیه می پردازد، داوید بابایان،  مشاور ساموئل شهرامانیان، رئیس ارامنه قره باغ کوهستانی  اعلام کرد که ۱۲۰ هزار قومیت ارامنه قره‌باغ قصد دارند این منطقه را ترک کنند، زیرا تمایلی ندارند بخشی از جمهوری آذربایجان باشند و نگران پاک سازی قومیتی هستند.ارامنه قره‌باغ کوهستانی، قلمرویی که جامعه بین‌الملل به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت می‌شناسند، اما از زمان فروپاشی جماهیر شوروی از کنترل باکو خارج شده بود، مجبور شدند در تاریخ ۲۰ سپتامبر (۲۹ شهریور)، یک روز پس از عملیات نظامی برق‌آسای ارتش جمهوری آذربایجان در این منطقه، اعلام آتش‌بس کنند.جمهوری آذربایجان مدعی است که حقوق ارامنه قره‌باغ کوهستانی را تضمین  و این منطقه را با جمهوری آذربایجان ادغام می‌کند، اما رهبری ارامنه قره باغ  گفته‌ است که آن‌ها قصد ترک این منطقه را دارند. بابایان  به رویترز  گفت : مردم ما نمی‌خواهند به عنوان بخشی از آذربایجان زندگی کنند. 99.9 درصد ترجیح می‌دهند سرزمین‌های تاریخی‌مان را ترک کنند.به گفته وی،هنوز مشخص نیست چه زمانی ارامنه قره‌باغ از گذرگاه لاچین که این منطقه را به ارمنستان متصل می کند، عبور خواهند کرد.بابایان ادامه داد: «سرنوشت مردم بیچاره ما به عنوان یک بی‌آبرویی و ننگ برای مردم ارمنستان و برای کل جهان متمدن ثبت خواهد شد. آن‌هایی که مسئول سرنوشت ما هستند، یک روز مجبور خواهند بود در محضر خدا پاسخگوی گناهانشان باشند». به گفته این مقام محلی، فرایند تسلیم تسلیحات جنگجویان ارامنه در قره‌باغ کوهستانی در جریان است.بر اساس گزارش رویترز ، تخلیه منطقه قره‌باغ کوهستانی برای آن دسته از افرادی که نیازمند استفاده از امکانات درمانی و پزشکی هستند، از دیروز(یک شنبه) آغاز شده است.مقام‌های ارامنه قره باغ اواخر شب گذشته اعلام کردند که ۱۵۰ تن محموله بشردوستانه از سوی روسیه و ۶۵ تن آرد از سوی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ وارد منطقه قره باغ شده است. توطئۀ کودتا در ارمنستان خنثی شد درحالی که مردم در   ایروان در اعتراض به آن چه ناتوانی پاشینیان می دانند به خیابان آمده اند، نیکول پاشینیان در یک  نطق تلویزیونی  بار دیگر سخنانی را به زبان آورد که نشان می دهد او برای تغییر فرمان در سیاست خارجی و دور شدن از مسکو آماده می شود.نخست‌وزیر ارمنستان در این سخنرانی با  یک طعنه مبهم و تند علیه روسیه که متحد قدیمی ارمنستان است،  سازوکارهای امنیتی خارجی کنونی کشورش را «ناکارآمد» خواند: «نظام‌ها و سازوکارهای امنیتی خارجی که ارمنستان در آن ها حضور دارد وقتی موضوع حفاظت از امنیت مان و امنیت ملی ارمنستان مطرح می‌شود، ناکارآمد هستند».به نظر می رسد که منظور پاشینیان از سازوکارهای امنیتی خارجی پیمان امنیت دسته جمعی است که از 6 کشور سابق عضو شوروی تشکیل شده و روسیه مهم‌ترین عضو آن است.درمقابل،ایلیا کوسا، تحلیل گر روابط بین‌الملل در یک اندیشکده اوکراینی می گوید:علاقه اصلی روس ها  دسترسی به لجستیک منطقه‌ای است که پس از بازگشت قره باغ به آذربایجان مسدود خواهد شد. مسکو همچنین انتظار دارد که از دست دادن قره باغ کوهستانی به آذربایجان باعث آشفتگی سیاسی در ارمنستان و به طور بالقوه منجر به کناره‌گیری پاشینیان از قدرت شود.مسکو علاقه مند است که او را با هر شخصیت وفادار دیگری از اردوگاه مخالف جایگزین کند که کنترل روسیه بر ایروان را که در سال های اخیر به دلیل تلاش های پاشینیان برای نزدیکی به غرب و جنگ در اوکراین تضعیف شده بود، بیشتر تحکیم می کند. همین دیروز نیز سرویس امنیت ملی ارمنستان از خنثی‌شدن تلاش برای کودتا علیه دولت نخست‌وزیر این کشور و بازداشت ۸ نفر درخصوص این پرونده خبر داد. به هر روی،سخنان تند پاشینیان علیه روسیه همزمان با دستگیری سران اپوزیسیون مانند آلبرت بازیان شهردار سابق و حامی روسیه توسط دولت وی نشان می دهد، شرایط بحرانی در این کشور حاکم است و روسیه هر آن ممکن است به اقدام تندی علیه ارمنستان دست بزند تا پاشینیان را برکنار کند و بی ثباتی ناشی از این اقدام به نفع ترکیه و ناتو و آمریکاست‌ که مداخله ایران و همفکری با روسیه را می طلبد. همزمانی این اظهارات با آغاز مانور نظامی ارمنستان و آمریکا معنادار است و احتمالا روسیه این کار را دعوت از کاخ سفید برای عقب زدن روسیه در ارمنستان تعبیر خواهد کرد.این میزان تشتت و بی ثباتی سیاسی در ارمنستان با توجه به اعتراضات گسترده مردمی و شکاف های سیاسی و اجتماعی بهترین فرصت را برای دخالت در سیونیک و ایجاد کریدور جعلی زنگزور در اختیار ترکیه، اسرائیل و ناتو خواهد گذاشت. لذا برنامه ریزی غرب و ترکیه برای تسخیر سیونیک تا قبل از  پایان مهرماه کاملا محتمل است.           کاخ سفید: بایدن نامزد قطعی دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری است عزم «جو»  برای  2024   شریفی- کمتر از 14 ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، گاف های روزافزون جو بایدن در کنار چالش های اخیر دولت مستقر در واشنگتن، باعث شده تا باز هم عدم صلاحیت وی سر زبان ها بیفتد. او آخر هفته در ادعایی گیج کننده گفت که «من در هر تیراندازی دسته‌جمعی حضور داشته‌ام!» او این سخنان را در حالی گفته بود که چهار روز پیش، پس از پاسخ به سوالات خبرنگاران، به جای آن که با لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، دست بدهد، با خبرنگار دست داد و تریبون را ترک کرد. به همین دلیل  برخی از منتقدان بایدن می گویند که او باید هرچه زودتر از نامزدی حزب دموکرات در انتخابات ۲۰۲۴ کناره گیری کند. بایدن هرچند در کارزار انتخاباتی 2020 بارها از سوی دونالد ترامپ «جو خواب آلود» خطاب شد، اما نشان داد که نیمه هوشیار هم می تواند به مسیر خود ادامه دهد و رقبا را کنار بزند. بنابراین هرچند سن او بسیار بالا رفته، اما او به عنوان رئیس جمهور مستقر در کاخ سفید، می تواند بخت بسیار بیشتری از دیگر نامزدهای فعلی و احتمالی حزب دموکرات داشته باشد. در همین خصوص، جولی چاوز رودریگز، مدیر ستاد انتخاباتی بایدن، ابراز اطمینان کرد که او صد درصد نامزد انتخابات ۲۰۲۴ خواهد بود و کنار نخواهد کشید. چاوز همچنین گفت: «در حالی که جمهوری خواهان به هدر دادن منابع خود در جنگ بین خود ادامه می دهند، ما به تماس با رای دهندگانی که می‌دانیم به ما در پیروزی در نوامبر کمک می‌کنند، ادامه می‌دهیم.» جو بایدن 25 ماه می (5 اردیبهشت)، رسما اعلام کرده بود که بار دیگر در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ نامزد می‌شود. او در پیامی ویدئویی با اعلام برنامه‌های خود برای دور دوم ریاست جمهوری گفته بود: «این لحظه ماست. بیایید کار را تمام کنیم، می‌دانم که می‌توانیم.» حزب دموکرات آمریکا درحالی بایدن را به عنوان نامزدی که می تواند همچنان در کاخ سفید بماند در پیش روی خود دارد که کاملا هریس، معاون رئیس جمهور، گاوین نیوسام فرماندار کالیفرنیا، جی. بی. پریتزکر ‌فرماندار ایلینوی و فیل مورفی فرماندار نیوجرسی از جمله گزینه های جایگزین کم اقبال هستند. البته هیچ کدام از این سه در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات با بایدن رقابت نخواهند کرد و احتمالا هر سه در برابر «هریس» نیز کنار خواهند کشید. بنابراین، در شرایط فعلی، جدی‌ترین رقیب بایدن همان ترامپی است که دو سال پیش از او شکست خورد و در شرایط فعلی پرونده‌های قضایی مهمی او را تهدید می‌کند.در چنین شرایطی، نظرسنجی هفته گذشته سی‌بی‌اس نیوز از اقبال شکننده و نسبی ترامپ در انتخابات پیش رو حکایت دارد. یکی از سوال‌های نظرسنجی سی‌بی‌اس نیوز این بود که «در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ به چه کسی رای خواهید داد؟» در پاسخ به این سوال، ۵۰ درصد شرکت‌کنندگان گفتند که به دونالد ترامپ رای می‌دهند، در حالی که ۴۹ درصد گفتند به بایدن رای خواهند داد. در یکی دیگر از پرسش‌های مطرح‌شده از شرکت‌کنندگان درباره سن رئیس‌جمهور بعدی، ۵۵ درصد گفتند که ترامپ می‌تواند دوره بعدی ریاست‌جمهوری را به طور کامل به پایان برساند، در حالی که تنها ۳۴ درصد درباره بایدن هم چنین نظری داشتند. دونالد ترامپ ۷۷ ساله چهار سال از جو بایدن کوچک‌تر است. او در صورت انتخاب مجدد به مقام ریاست‌جمهوری، مانند جو بایدن در ۷۸ سالگی به کاخ سفید بازخواهد گشت. جو بایدن هم در صورت پیروزی در انتخابات پیش‌ رو، در ۸۲ سالگی دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش را آغاز خواهد کرد.             وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه در نیویورک با محوریت موضوع سوریه نشستی برگزار کردند طرح سلطان عمان، همچنان روی میز   هادی محمدی-در فاصله کمتر از یک هفته پس از تبادل زندانی بین ایران و آمریکا و آزادسازی پول بلوکه شده ایران در کره جنوبی، اظهارنظرهای مثبتی در زمینه گفت‎وگوهای برجامی و رفع تحریم ها از مقامات مختلف شنیده شده است؛ امری که گمانه‎زنی ها درخصوص تسری فضای توافق تبادل زندانی به سایر موضوعات را پررنگ‎تر می کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، در دیدار با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل با اشاره به روند گفت‏وگوهای برجامی گفت: «تبادل پیام ها با آمریکا ادامه دارد و طرح سلطان عمان هم‌ همچنان روی میز هست و اگر طرف های مقابل آماده باشند، ما برای بازگشت به برجام جدی هستیم تا در چارچوب ابتکار عمان همه طرف ها به تعهدات خود در برجام برگردند.» رئیس جمهور ایران نیز پیشتر در دو مقطع صراحتا به این مقوله اشاره کرد. ابراهیم رئیسی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل که یک روز پس از تبادل زندانی انجام شد، گفت: «آمریکا باید با اعتمادسازی اثبات کند که دارای حسن نیت است و اراده واقعی برای عمل به تعهدات خود و نهایی کردن مسیر را دارد.» او در پایان سفر خود به نیویورک و در نشست خبری با حضور رسانه های خارجی با صراحت بیشتری به این موضوع اشاره کرد و گفت: «اگر آمریکایی‌ها آماده عمل به تعهدات‌شان باشند، زمینه برای پیشرفت تعاملات و رسیدن به یک توافق خوب فراهم خواهد شد.» بر اساس شواهد و این اظهارات، ایران علاوه بر تبادل پیام غیرمستقیم با آمریکا، به تعامل با طرف های اروپایی نیز در این زمینه پرداخته است. علی باقری، مذاکره کننده ارشد ایرانی در نیویورک با مدیران سیاسی فرانسه، آلمان و انگلیس در نیویورک دیدار و درباره موضوعات مختلفی از جمله مذاکرات رفع تحریم‌ها گفت‎وگو کرد. این سه کشور اروپایی از اعضای برجام هستند. باقری دو روز پس از آن با انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات احیای برجام ملاقات کرد که در آن دیدار هم موضوعات مربوط به برجام و رفع تحریم ها مورد گفت‎وگو قرار گرفت. بنا به گفته مذاکره کننده ارشد ایرانی، قرار است رایزنی ها ادامه پیدا کند.برآیند گزاره‎های فوق نشان می دهد که تبادل زندانی بین ایران و آمریکا بیش از پیش فضای مستعدی برای بسط گفت‎و‎گوها به سایر حوزه ها ایجاد کرده است. بر اساس شواهد و اظهارات مقامات رسمی، این گفت‎وگوها ناظر به رفع تحریم ها و موضوع هسته ای ایران است. تقریبا فصل مشترک اظهارات مقامات ایرانی، اروپایی و منطقه‎ای، چارچوب برجام است. وزیر خارجه ایران نیز بارها بر آمادگی تهران برای گفت‎وگوها بر اساس سند سپتامبر تاکید کرده است که اشاره به پیش‎نویس گفت‎وگوهای وین در تابستان ۲۰۲۲ دارد. مقامات آمریکایی اگر صراحتا چنین چارچوبی را تایید نکرده باشند، برخلاف گذشته آن را رد نکرده اند. یکی از مواردی که لابه‎لای سطور مورد تاکید قرار گرفته، تبادل پیام بین ایران و آمریکاست. این گزاره نشان می دهد که پس از تغییر سیاست محسوس سه کشور اروپایی در قبال ایران طی یک سال گذشته، روند گفت‎وگوها همانند مذاکرات برجام، دست‎کم تا به این‎جای کار، بر گفت‎وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا استوار بوده است. هر چند که در نیویورک رایزنی های موازی با طرف های اروپایی نیز صورت گرفت. اما این‎که در ادامه تا چه حد اروپایی ها، نقش خود را در این فرایند پررنگ تر کنند، بستگی به کیفیت تعامل آن‎ها با تهران خواهد داشت.دولت جو بایدن در آمریکا تاکنون نتوانسته است تصمیمی برای بازگشت به برجام اتخاذ کند. سوالی که مطرح می شود این است که آیا با نزدیک شدن به فصل انتخابات در این کشور، دولت آمریکا قادر به تصمیم‎گیری در زمینه احیای برجام خواهد بود یا خیر. بعضا در برخی از منابع غربی از واژه «تفاهم» استفاده می شود؛ فرایندی که شاید برای دور زدن کنگره و فرار از انتقادهای مخالفان در آمریکا باشد. اما ایران به‎صراحت، هر گونه توافق موقت را رد کرده است. نشست در نیویورک با محوریت موضوع سوریه ازسوی دیگر،«حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه کشورمان، «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه و «هاکان فیدان» وزیر امور خارجه ترکیه، در نیویورک نشستی را برگزار کردند که «گیر پدرسن» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه نیز  در آن حضور یافت. این نشست در حالی برگزار شد که از مدت‌ها پیش خبر برگزاری احتمالی نشست چهارجانبه درباره سوریه وجود داشت و انتظار می‌رفت این نشست با حضور مقامات سوری در یکی از کشورهای حاضر برگزار شود.۱۹ شهریور، پدرسن پس از سفر به دمشق و دیدار با وزیر خارجه سوریه گفته بود به منظور کمک به مردم سوریه با وزیران خارجه ایران، ترکیه و روسیه دیدار خواهد کرد. آخرین نشست چهارجانبه اردیبهشت ماه در مسکو با موضوع روند عادی سازی روابط سوریه و ترکیه برگزار شد.موضوع عادی سازی روابط سوریه و ترکیه از دو سال پیش آغاز شده، اما تاکنون نقشه راهی برای عبور دمشق و آنکارا از موانع اصلی در این رابطه ترسیم نشده است.۸ و ۹ شهریور، در جریان سفر وزیر خارجه ایران به سوریه و ۱۲ شهریور در جریان سفر وزیرخارجه ترکیه به ایران، مهم‎ترین محور رایزنی های ایران با مقامات سوریه و ترکیه حول محور میانجی‎گری برای تسریع فرایند عادی سازی روابط دمشق و آنکارا بوده است. امیرعبداللهیان گفته ایران ابتکاری در این رابطه ارائه کرده است.اظهارات مقامات سوریه در سطوح مختلف نشان می دهد دمشق به بازسازی روابط با آنکارا علاقه‎مند است، اما مهم‎ترین شرط سوریه برای عادی سازی روابط خروج ترکیه از قلمرو این کشور است.