«بهداشت محيط» با تغيير اقليم رنگ مي‌بازد!

26 سپتامبر مصادف با چهارم مهرماه «روز جهاني بهداشت محيط» است و شعار امسال «آمادگي براي محافظت از سلامت مردم در هر مكان و هر روز» نامگذاري شده است. واقعيت اين است كه مخاطرات بهداشت محيط هر ساله قريب به سيزده ميليون مرگ را در سراسر جهان رقم مي‌زند. بر اساس داده‌ها، بيش از 100 بيماري به‌طور مستقيم با عوامل محيطي مرتبط هستند و سازمان جهاني بهداشت برآورد كرده است كه 23 درصد از تمام مرگ‌ها با خطرات محيطي مانند آلودگي هوا و خاك، آلودگي آب و تماس با مواد شيميايي خطرناك پيوند دارند. از اين‌رو ساده‌انگارانه است كه بهداشت محيط را به عنوان امري مستقل و منفك از محيط زيست و چالش‌هاي آن قلمداد كنيم. در حقيقت مادامي كه بشر همچنان به ايجاد آلودگي‌هاي محيط‌زيستي و تخريب طبيعت ادامه مي‌دهد، سخن گفتن از حفظ سلامت انسان‌ها در هر مكان گزافه‌اي بيش نيست. 
به عنوان مثال در حال حاضر يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي محيط زيست در سطح جهان، تغييرات اقليمي است. تغيير اقليم، نيازهاي اساسي سلامت انسان مانند مسكن، آب سالم، كيفيت هوا و امنيت مواد غذايي را در معرض تهديد قرار مي‌دهد. تاثيرات بهداشتي مستقيم و غيرمستقيم مرتبط با گرمايش زمين مي‌تواند ناشي از افزايش دما، تغيير الگوهاي بارندگي و همچنين رخدادهاي شديد و دوره‌اي آب و هوايي باشد. امواج گرمايي، خشكسالي، سيل و توفان تاثيرات مستقيم بهداشتي برجاي مي‌گذارند و تشديد عوامل بيماري‌زا، آلودگي هوا و آلودگي آب از عوارض غيرمستقيم تغييرات آب و هوايي هستند. افزايش سطح دي‌اكسيدكربن ضمن ايجاد تغييرات آب و هوايي مي‌تواند سبب كاهش ارزش مواد مغذي در محصولات اساسي شود. اين امر مي‌تواند امنيت غذايي را در جوامع، به ويژه كشورهاي در حال توسعه كاهش دهد. تغييرات آب و هوايي همچنين بر بقاي ميكروب‌ها تاثير مي‌گذارد، افزايش بيماري‌هاي عفوني ناشي از آب، غذا و ناقلين از تبعات زيانبار گرمايش زمين به ويژه در كشورهاي فقير است. از اين‌رو ‌بايد تغيير اقليم را علاوه بر «بحران محيط زيستي» به ‌مثابه يك «بحران در حوزه سلامت و بهداشت عمومي» نيز تلقي كرد. هر چند تغييرات آب و هوايي غالبا با نمودهاي فيزيكي نظير ذوب يخ‌ها، افزايش سطح درياها، توفان‌ها و امواج گرمايي مورد توجه قرار مي‌گيرند، اما شواهد نشان مي‌دهد كه مخاطرات انساني به ويژه تاثيرات بر سلامت انسان‌ها در سال‌هاي آتي چالشي بزرگ براي دانشمندان، سياستمداران و عموم مردم خواهد بود. سازمان جهاني بهداشت پيش‌بيني كرده كه بالغ بر ۵ ميليون مرگ اضافي بر اثر تغييرات آب و هوايي طي دو دهه آينده در جهان رخ خواهد داد. بر اين اساس، ظرفيت سازگاري نظام سلامت هر كشور مي‌تواند معياري براي توانايي انطباق با اثرات ناگوار بهداشتي تغييرات آب و هوايي باشد. تاب‌آوري اقليمي سازمان‌هاي بهداشتي و درماني، سنگ محك توانايي آنها در پيش‌بيني، پيشگيري، پاسخگويي، مقابله و بازيابي شرايط نامطلوب و تنش‌هاي مرتبط با تغييرات اقليمي است. اين در هم تنيدگي مسائل محيط زيستي با موضوعات بهداشتي به ويژه در كشور ما كه از پيامدهاي حاد و مزمن تغييرات اقليمي شديدا متاثر است، ضرورت مواجهه درست با صورت مساله و افزايش ظرفيت سازگاري و تاب‌آوري در بخش‌هاي مختلف سلامت و بهداشت عمومي را مي‌طلبد.