ایران و روبروشدن با خاورمیانه‌ جدید


حشمت‌الله فلاحت پیشه
کارشناس مسائل بین‌الملل

خاورمیانه در یک شرایط جدید به سر می‌برد. در این شرایط جدید، خاورمیانه در حال پوست اندازی است. اگر قرار باشد اسم مناسبی برای این دوران انتخاب کنم معتقدم می‌توان نام این دوران را «دوران پرهیز کشور‌ها از تنش» نامید. عبارت دوران پرهیز کشور‌ها از تنش، نشانگر دوران بسیار مهمی است. زیرا منطقه خاورمیانه، منطقه‌ای است ....که نام آن همواره با تنش و درگیری همراه و همزاد است. اکنون، نوعی عقلانیت در سطح کلان بین اغلب سیاستمداران بیشتر کشور‌های خاورمیانه شکل گرفته که سعی می‌کنند تحت هر شرایطی از تنش دور شوند؛ بنابراین می‌بینیم که بسیاری از ساز و کار‌هایی که شکل می‌گیرد ساز و کار‌هایی است که با هدف تنظیم برخی مناسبات اقتصادی و همکاری‌های دسته جمعی ایجاد می‌شود. شرایط خاورمیانه به شکلی است که کشور‌ها تا حد امکان سعی دارند تنش‌های کهنه خود را نیز کنار بگذارند. نمونه این شرایط را بین عربستان و اسرائیل می‌بینم. شرایط عربستان بسیار خاص است. رهبران مذهبی مکه و مدینه در عربستان سعودی، همواره خود را داخل چالش دینی با یهودیان می‌دانستند، اما اکنون عملا سکوت اختیار کرده اند تا طرح شاهزاده سعودی پیش رفته و تنش‌زدایی با اسرائیل موفق باشد. دلیل این تغییر رویکرد کشور‌های خاورمیانه این است که این کشور‌ها می‌دانند فرصت‌های زیادی را در جریان تنش‌ها از دست داده اند و بیش از این نمی‌توانند کشور‌های خود را در تنش نگه داشته و حفظ کنند و لذا، همه کشور‌های منطقه، سیاست به صفر رساندن تنش‌ها را دنبال می‌کنند. همچنین ما شاهد بودیم که عربستان این سیاست تنش زدایی را در قبال ایران نیز در پیش می‌گیرد. در دنیای امروز، آن چه منجر به ارتقای جایگاه دولت‌ها می‌شود، دور بودن آن‌ها از تنش است. برای مثال حتی برای چین نیز مهم است با عربستانی وارد تعامل شود که بتواند نقش محوری در ایجاد برنامه مشترک ۵۰۰ میلیارد دلاری بازی کند. درواقع عربستان سعودی با موفقیت، کشور‌های منطقه را به سمتی سوق داده که برای استفاده بهینه از فرصت‌های اقتصادی حرکت کنند.