روزنامه جوان
1402/07/24
می‌توان سالانه جلوی هدررفت ۲۰ میلیارد دلار انرژی را گرفت
به گفته رئیس مجلس شورای اسلامی، کشورمان ۱۰۰ میلیارد دلار هدر رفت انرژی ناشی از سوءاستفاده دارد و باید با مدیریت در جهت ایجاد منافع در جهت ذی‌نفعان به این مهم برسیم. مشخص است که اتلاف انرژی در ایران بسیار بالا است و باید متناسب با هر بخش، سیاستگذاری متناظری صورت بگیرد. سیاست‌های مرتبط با بهینه‌سازی نباید فقط قیمتی باشد و همچنین علاوه بر به کارگیری سیاست‌های غیرقیمتی، باید سیاست‌های قیمتی نیز رویکرد تشویقی و تنبیهی داشته باشند. بنابراین با توجه به سه دسته‌بندی صورت گرفته به محل‌هایی که شاهد اتلاف بالای انرژی بر اساس آمار و ارقام هستیم؛ اشاره می‌کنیم. هدر رفت گاز در حین تولید و انتقال یکی از نگرانی‌های مهم در ایران است. فقدان برنامه‌ریزی مناسب در دولت‌های قبلی منجر به افزایش سطح شعله گاز شده است. ایران در کنار روسیه، عراق، ونزوئلا و رژیم امریکا در میان پنج کشور اول با بیشترین میزان گاز سوزی سالانه قرار دارد. میزان مشعل گاز در ایران معادل صادرات گاز این کشور است که بر شدت موضوع تأکید دارد. تمرکز بر کاهش شعله ور شدن گاز به تنهایی می‌تواند درآمدی برابر با درآمد فعلی صادرات گاز ایران ایجاد کند و ناترازی در صنایع کشور را در ماه‌های سرد برطرف کند. برای رفع این مشکل باید مقررات و سیاست‌های سختگیرانه‌ای برای به حداقل رساندن اتلاف گاز در فرآیند‌های تولید و انتقال اعمال شود. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و فناوری برای جذب و استفاده از گاز‌های شعله ور باید در اولویت قرار گیرد. هدررفت انرژی در بخش صنعتی و راهکار‌های رفع آن بخش صنعت در ایران به دلیل اتلاف و استفاده نادرست انرژی را با نرخ نگران کننده‌ای بالا مصرف می‌کند. شدت مصرف در این بخش دو برابر استاندارد جهانی است. برای مقابله با این موضوع، ایجاد سطوح استاندارد مصرف انرژی برای هر صنعت بر اساس معیار‌های جهانی ضروری است. یارانه‌های انرژی باید برای برآورده کردن استاندارد‌های مصرف بهینه تعیین شده برای هر صنعت و ارائه انرژی با قیمت‌های کاهش یافته تخصیص یابد. با این حال، صنایعی که از سطح مصرف بهینه فراتر می‌روند، باید با جریمه‌هایی در قالب قیمت‌های تعیین شده با قیمت فوب انرژی خلیج فارس مواجه شوند. این رویکرد انگیزه‌ای برای صنایع ایجاد می‌کند تا مصرف انرژی خود را بهینه کنند. علاوه بر این، دولت باید اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به صنایع برای تلاش‌های تحقیق و توسعه با هدف کاهش اتلاف انرژی و تشویق بیشتر بهینه‌سازی ارائه دهد. بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش خانگی و غیرصنعتی بخش خانوار مصرف کننده مهم انرژی در ایران است. برای ترویج بهینه‌سازی در این بخش، سیاست‌ها باید با هدف اطمینان از بهره‌مندی مردم از مزایای بهینه‌سازی مصرف باشد. این امر با اعطای یارانه انرژی بر اساس کد ملی و مصرف سرانه قابل تحقق است. اجرای تعرفه گذاری پلکانی برای پرمصرف‌ها در تشویق الگو‌های مصرف همسو با مصرف بهینه انرژی بسیار مهم است. با رسیدن قیمت‌ها به سطح غیر یارانه‌ای برای مشترکانی که از الگوی مصرف بهینه خانوار فراتر می‌روند، باید بازاری متشکل از مبادلات انرژی ایجاد شود. این بازار تبادل سهمیه‌های انرژی استفاده نشده را تسهیل می‌کند و رقابت بین قیمت‌های یارانه‌ای و غیر یارانه‌ای ایجاد می‌کند. در نتیجه، قیمت تعادل جدیدی برای مصرف انرژی حاصل خواهد شد. سیستم تعرفه‌گذاری پلکانی برای مشترکان پرمصرف و ایجاد بازار بورس انرژی، مشترکان پرمصرف را برای کاهش مصرف انرژی و ترویج الگو‌های مصرف بهینه تشویق می‌کند. لزوم تعادل قیمت در بازار جدید متشکل مبادلات انرژی یک مفهوم کلیدی برای مدیریت بازار انرژی ایران، انحراف قیمتی مرتبط با منطق سنتی قیمت‌گذاری است. با ایجاد بازاری متشکل از مبادلات انرژی در بخش خانوار، دولت می‌تواند تضمین کند که قیمت انرژی یارانه‌ای برای استفاده عادی طبق مدل بهینه تضمین میشود. با این حال، برای سطوح مصرف بیش از مدل بهینه، یارانه‌ها را می‌توان با قیمت صادراتی یا از طریق خرید انرژی مازاد از خانوار‌های کم مصرف ارائه کرد. اجرای تعرفه گذاری پلکانی برای پرمصرف‌ها برای رساندن قیمت انرژی به سطح انرژی صادراتی برای مشترکانی که از الگوی مصرف بهینه فراتر رفته‌اند، حیاتی است و از همین رو در کنار بحث تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در بخش انرژی‌های مرتبط با بخش غیرصنعتی یا اصطلاحاً بخش خانگی، ایجاد یک بازار انرژی پویا و پاسخگو و بهینه‌سازی مصرف انرژی خانگی را امکانپذیر می‌سازد. در همین راستا نیز رئیس مجلس شورای اسلامی در بخش از اظهارات خود در صحن علنی مجلس شورای اسلامی گفته بود که باید با سازوکار‌های مناسبی، منافع حاصل از بهینه‌سازی و کاهش پایدار بدمصرفی در بخش خانگی و غیرصنعتی را به مردم به صورت کامل منتقل کنیم تا شاهد کاهش مصرف باشیم و تشکیل بازار مبادلات انرژی مختص بخش خانگی برای سه حامل انرژی برق، گاز و بنزین از این نظر بسیار کلیدی و مهم است. در ادامه پیرامون اهمیت بهینه‌سازی مصرف در سه بخش کلیدی اقتصاد ایران از تولید انرژی، تا مصرف انرژی در دو بخش صنعتی و غیرصنعتی (خانگی) و موضوع اتلاف انرژی در این سه بخش با دو تن از کارشناسان انرژی به گفتگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند. امکان کاهش سالانه ۲۰ میلیارد دلار اتلاف انرژی مهدی‌هاشم‌زاده کارشناس انرژی در رابطه با اتلاف انرژی در بخش خانگی به «جوان» می‌گوید: «موضوع ناهماهنگی و هدر رفت زیاد انرژی در ایران چالش بزرگی است که سال‌هاست کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند. اگر سیاست‌های درست اجرا نشود، این مشکل همچنان گریبان ملت را خواهد گرفت. در سال‌های اخیر شرایط به حدی شدید شده است که خام‌سوزی در بخش‌هایی مانند گاز و بنزین صورت می‌گیرد و در نتیجه منابع بدون ارزش افزوده مصرف میشود.» وی می‌افزاید: «علاوه بر این، مصرف سرانه انرژی در ایران به طرز نگران کننده‌ای بالا است. بخش خانگی در ایران نقش مهمی در مصرف کلی انرژی کشور ایفا می‌کند و بنابراین برای بهینه‌سازی مصرف ضروری است. تخمین زده میشود که تقریباً ۴۰ درصد از گاز مصرفی سالانه ایران به طور مستقیم در بخش خانگی مصرف میشود در حالی که حدود ۳۳ درصد از مصرف برق کشور توسط خانوار‌ها مصرف میشود. همچنین بیش از نیمی از مصرف بنزین در ایران برای مصارف شخصی و غیر صنعتی مصرف میشود. از این رو، بدیهی است که بخش خانگی یک حوزه کلیدی برای بهینه‌سازی مصرف است.» هاشم‌زاده ادامه می‌دهد: «بنابراین بخش خانگی در ایران یک بخش مصرف کننده حیاتی است و بخش قابل توجهی از مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص می‌دهد. بهینه‌سازی مصرف در این بخش، به ویژه در حوزه گرمایش خانه، برای کاهش ناترازی گاز و افزایش بهره‌وری انرژی ضروری است. با اجرای اقداماتی مانند جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد با جایگزین‌های با راندمان بالا، دولت می‌تواند به صرفه جویی قابل توجهی در گاز دست یابد و به بهینه‌سازی کلی مصرف انرژی در ایران کمک کند.» کارشناس انرژی تأکید می‌کند: «یکی از حوزه‌های اصلی که در آن کاهش مصرف در بخش خانگی رخ می‌دهد، بخش گاز است، ایران در فصول سرد سال اوج مصرف گاز را تجربه می‌کند که منجر به ناترازی گاز میشود. دلیل اصلی این ناترازی استفاده از بخاری‌های غیر استاندارد و وسایل گازسوز کم بازده در منازل است. این مصرف بالای گاز در بخش خانگی به کمبود و قطعی گاز در طول زمستان برای مشترکان خاص و همچنین محدود کردن گازرسانی به نیروگاه‌ها و صنایع کمک می‌کند. برای رفع ناترازی گاز، اقدامات مختلفی از جمله سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی می‌تواند اعمال شود. یک راه حل، بهینه‌سازی مصرف گاز خانگی در دوره‌های اوج مصرف است. در این زمینه، جایگزینی سیستم‌های گرمایشی ناکارآمد در خانوار‌ها با بخاری‌های با راندمان بالا بسیار مهم است. این معیار نه تنها مصرف را کاهش می‌دهد، بلکه بهینه‌سازی مقرون به صرفه را در مقایسه با راه حل‌های دیگر ارائه می‌دهد.» هاشم‌زاده با اشاره به اهمیت کاهش ۲۰ درصدی مصرف پیک با جایگزینی بخاری‌های جدید و نوسازی بخاری‌های قبلی می‌گوید: «جایگزینی بخاری‌های ناکارآمد فرصت قابل توجهی برای بهینه‌سازی ارائه می‌دهد. هزینه افزایش ۵۰ میلیون مترمکعبی گاز مستلزم سرمایه‌گذاری حدوداً ۶ میلیارد دلاری است. با این حال، از طریق جایگزینی بخاری، کاهش مصرف پایدار را می‌توان با هزینه بسیار کمتر به دست آورد. اگر دولت بر جایگزینی بخاری در مناطق سردسیر تمرکز کند و با موفقیت حداقل ۵۰ درصد مصرف را کاهش دهد، می‌تواند سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز در دوره‌های پیک مصرف و ناترازی فصلی در زمستان ایران صرفه‌جویی کند که معادل حدود ۳ میلیارد دلار سالانه ذخیره خواهد شد.» وی می‌افزاید: «در زمینه گاز‌های فلر و شدت بالای مصرف صنعت گازی کشور نیز باید اقدامات جدی صورت گیرد؛ طبق برآورد برنامه هفتم توسعه در زمینه بهینه‌سازی مصرف امکان کاهش گاز فلر تا پایان برنامه به میزان حداقلی وجود دارد و از این محل معادل ۲۵۰ هزار بشکه نفت خام در روز ذخیره خواهد شد؛ همچنین در بخش صنعت نیز با رویکرد جدید دولت در زمینه اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه در جهت بهینه‌سازی مصرف و مدل جدید مشوق‌های مالیاتی در کنار تنبیه حاصل از اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی بر مصرف غیراستاندارد سوخت گاز صنایع، طبق برآورد برنامه هفتم توسعه بیش از ۳۳۴ هزار بشکه نفت خام در روز امکان جلوگیری از هدر رفت و اتلاف وجود دارد که در این دو بخش بیش از ۱۷ میلیارد دلار خواهد شد که جمعاً با رویکرد فعلی امکان صرفه‌جویی بیش از ۲۰ میلیارد دلاری در طول برنامه هفتم توسعه با رویکرد بهینه‌سازی و جلوگیری از اتلاف برای کشور وجود به صورت سالیانه برقرار خواهد بود.» وی خاطرنشان می‌کند: «این در حالی است که بخش ساختمان و اصلاح رویکرد در قبال ساخت و مباحث ماده ۱۹ نیز باید مورد اشاره قرار گیرد که در این بخش نیز طبق برآورد بخش خانگی که به عنوان مهم‌ترین بخش مصرفی کشور در مسئله هدررفت از دیوار و پنجره ساختمان، شاهد اتلاف انرژی بسیار بالایی هستیم و در صورت به کارگیری سیاست‌های صحیح در این بخش به بهینه‌سازی بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام خواهیم رسید که معادل حدود ۹ میلیارد دلار بهینه‌سازی مصرف است که این بهینه‌سازی مجزا از بحث بخاری‌ها هست و به بحث اتلاف ساختمان اشاره دارد.» هاشم‌زاده در پایان می‌گوید: «طبق اعلام رئیس مجلس شورای اسلامی، در بخش‌های مختلف ما شاهد اتلاف و بدمصرفی بسیار بالایی هستیم و مسئله در بخش خانگی با ذی‌نفع کردن مردم و در بخش صنعتی و تولید انرژی نیز با سازوکار تشویق و تنبیه امکانپذیر است که حداقلی‌ترین برآورد بهینه‌سازی سالیانه مصرف حدود ۲۰ میلیارد دلار است که به راحتی تا دو برابر این مبلغ یعنی ۴۰ میلیارد دلار نیز امکان بهینه‌سازی مصرف وجود دارد.» جمع‌بندی موضوع ناهماهنگی و اتلاف زیاد انرژی در ایران چالشی مهم است که نیازمند توجه فوری است. با اجرای سیاست‌های مناسب می‌توان هدر رفت انرژی در بخش‌های مختلف را به میزان قابل توجهی کاهش داد. بخش صنعت باید تشویق شود تا مصرف انرژی را از طریق جریمه‌ها و مشوق‌هایی براساس استاندارد‌های مصرف بهینه بهینه کند. اتلاف گاز در طول تولید و انتقال را می‌توان از طریق مقررات سختگیرانه و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جذب و استفاده به حداقل رساند. در بخش خانوار، ایجاد تعرفه گذاری پلکانی برای پرمصرف‌ها در کنار ایجاد بازار مبادله انرژی، مصرف بهینه انرژی را ارتقا می‌دهد. خروج از منطق سنتی قیمت گذاری، پاسخگویی و کارایی بازار انرژی ایران را افزایش می‌دهد. با پرداختن به این مسائل، ایران می‌تواند به صرفه‌جویی اقتصادی قابل توجهی دست یابد و پایداری انرژی را افزایش دهد.
سایر اخبار این روزنامه
دکترای افتخاری دانشگاه تهران به شیخ زکزاکی اعطا شد
وارد غزه شوید کنار نمی‌مانیم
مظلوم‌نمایی وزیر روحانی: رسانه نداشتیم!
برقی‌سازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی آلودگی هوا را کم نمی‌کند
بفرمایید مالیات ندهید!
جمع مسببان ویلموتس‌گیت جمع میشود
قتل جان سینمای ایران
نگهبانان داریوش خواب بودند!
طوفان الاقصی ظرفیت آزاد شده ۷۰ ساله فلسطینی‌ها در ۴ ساعت بود
می‌توان سالانه جلوی هدررفت ۲۰ میلیارد دلار انرژی را گرفت
