روزنامه جوان
1402/08/15
موتور ديوان بين‌المللي كيفري علیه جنايات صهيونيست‌ها روشن شده است
جوان آنلاین: «وضعیت انسانی در غزه وحشتناک است. حدود یک ماه است کودکان و زنان محاصره و از کمک محروم و با بمباران از خانه‌های خود بیرون شده‌اند. غذا، آب و دارو برای رفع نیاز‌های مردم وارد نمی‌شود. سوخت بیمارستان‌ها و نیروگاه‌های آب در حال اتمام است. پناهگاه‌های «آنروا» تقریباً چهار برابر ظرفیت پر شده و در بمباران‌ها هدف قرار می‌گیرند.» این توصیفی است که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از وضعیت غزه گفته است. او که می‌گوید از حمله به بیمارستان غزه وحشت کرده است، تأکید دارد تصاویر اجساد پراکنده در خیابان‌های بیرون بیمارستان‌ها دلخراش است، هر چند مردم دنیا عادت کرده‌اند شاهد بی‌تفاوتی سازمان ملل در برابر فجایعی که از سوی قدرت‌های سلطه و زیردستان آن‌ها اتفاق می‌افتد، باشند، اما شرایط امروز غزه آنقدر فاجعه‌بار جلوی چشم دنیا اتفاق می‌افتد که حتی مردم کشور‌های غربی را که تحت بمباران شدید رسانه‌ای قرار دارند نیز به خیابان‌ها کشانده و در این میان دبیرکل سازمان ملل نیز وادار شده است حتی اگر به ظاهر هم شده در برابر جنایات صهیونیست‌ها لب به انتقاد بگشاید. در این میان موضوع مهم این است که در شرایطی که تاریخ دادگاه‌های نورنبرگ، توکیو و جنایتکاران روآندا و یوگسلاوی سابق را به یاد دارد که در مقاطع مختلفی جنایتکاران جنگی را پای میز محاکمه کشیده، چگونه است که جنایتکاران صهیونیست هنوز در هاله‌ای از امنیت قرار دارند، آیا سازوکار‌های بین‌المللی فقط به یک توصیف وضعیت و ابراز نگرانی بسنده کرده‌اند یا نظام حقوق بین‌الملل برای مقابله با چنین فجایعی چاره‌اندیشی کرده است و آیا این امکان وجود دارد که روزی نتانیاهو و دیگر جنایتکاران رژیم‌صهیونیستی را نیز پای میز محاکمه بین‌المللی کشید. برای پاسخ به این سؤالات سراغ امیر ساعدوکیل، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران رفته‌ایم. حقوق‌بشر و حقوق‌بشردوستان رفتار رژیم‌صهیونیستی در قتل‌عام غیرنظامیان به خصوص کودکان غزه را چگونه تفسیر می‌کند؟ بر اساس اسناد بین‌المللی به ویژه کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو از سال ۱۹۴۹ رفتار‌های جنگی تابع یکسری قواعد و محدودیت‌هایی است که اجازه نمی‌دهد شما بدون در نظرگرفتن ملاحظات انسانی و با بی‌رحمی افراد غیرنظامی را به عنوان هدف عملیات نظامی قرار دهید و حتماً این رفتار یک مصداق از جنایت جنگی است. آن چیزی که ما در حال حاضر در غزه می‌بینیم، نه اصل تفکیک بین اهداف نظامی و غیرنظامی و نه اصل ضرورت نظامی در آن رعایت نشده است، در حالی که این اصل تأکید دارد تک‌تک حملات و اقدامات نظامی باید دارای توجیه و ضرورت نظامی باشد، اما شاهد رعایت‌نشدن آن هستیم و تعداد کشته‌شدگان و آسیب‌دیدگان اسرائیلی در برخورد‌هایی که از طرف حماس انجام میشود با تعداد بالای شهدا و زخمی‌های فلسطینی هیچ تناسبی ندارد. ما یک اصل در حقوق بشردوستانه داریم به نام منع رنج بیهوده، حالا آن چیزی که امروز با آن مواجه هستیم، این است که اسرائیل نه به عنوان دفاع از خود بلکه در قالب یک نوع حرکت تلافی‌جویانه، انتقام‌مدارانه و قهری درصدد این است که یک رنج غیرضروری و بیهوده را به مردم غیرنظامی و به ویژه زنان و کودکان تحمیل کند. این رفتار بدون تردید مبنایی است برای اینکه در چارچوب مواد ۷ و ۸ معاهده رم که اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی است در قالب جنایت جنگی یا جنایت علیه بشریت قابل پیگیری شود. آیا دولت‌ها می‌توانند در برابر این رفتار صهیونیست‌ها اقدام حقوقی داشته باشند؟ بر اساس ماده یک مشترک کنوانسیون‌های ژنو علاوه بر اینکه طرف‌های مخاصمه موظف هستند سلسله‌تعهدات بین‌المللی را در مورد نحوه رفتار جنگی خود رعایت کنند، سایر دولت‌ها هم که طرف مخاصمه نیستند، موظفند سلسله‌تعهداتی را رعایت کنند. به عنوان مثال یکی از تعهدات براساس مواد ۴۲ و ۴۸ طرح کمیسیون حقوق بین‌الملل استناد به موقعیت بین‌المللی طرفی است که مرتکب اعمال متخلفانه بین‌المللی شده است، به عبارت دیگر دولت‌ها می‌توانند به اقدامات متقابل علیه طرف خاطی متوسل شوند، حالا این اقدامات متقابل می‌تواند در قالب تحریم‌های گسترده اقتصادی و تجاری بین‌المللی باشد یا می‌تواند در قالب قطع دائم یا موقتی روابط دیپلماتیک تعریف شود، همچنین می‌تواند در چارچوب محدود کردن یا متوقف‌کردن هرگونه حمل‌ونقل هوایی، دریایی یا زمینی یا دیگر روش‌ها باشد. نکته دیگری که در چارچوب نظریه مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در سال ۲۰۰۵ به عنوان یک امر کاملاً تثبیت‌شده در حقوق بین‌الملل مورد تأکید قرار گرفت، این است که دولت‌ها و اعضای جامعه بین‌المللی اولاً متعهد هستند هیچ همکاری‌ای با آن طرف خاطی و متخلف انجام ندهند، بنابراین در این مقطع زمانی ارائه هرگونه سلاح، کمک مالی، تجهیزات و حمایت‌های پشتیبانی و لجستیک به طرفی که در حال حاضر درگیر یک مخاصمه مسلحانه است که به موازین بین‌المللی و حقوق بشردوستانه پایبند نیست، به منزله نقض تعهد از سوی دولت‌هایی است که عرض کردم. تعهد دیگر عدم به‌رسمیت‌شناختن وضعیت شکل‌گرفته ناشی از این تخلفات است، به عنوان مثال اگر اسرائیل که در حال حاضر عملیات زمینی را آغاز کرده و به باریکه غزه وارد شده است، بخواهد به اشغالگری خودش در این منطقه ادامه دهد، دولت‌های دیگر دنیا حق ندارند این وضعیت اشغال و استقرار نیرو‌های اسرائیلی در باریکه غزه را به رسمیت بشناسند و این اشغال علاوه بر اشغال‌هایی است که اسرائیل بعد از جنگ ۱۹۶۷ انجام داده و قسمت‌هایی از سرزمین‌های فلسطین را تحت اشغال خود درآورده و مانند اشغال‌های قبلی غیرقانونی است. قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل که درباره وضعیت غزه صادر شد، چه اثری در مسئله فلسطین خواهد داشت؟ مانند هر قطعنامه دیگری که مجمع عمومی سازمان ملل تصویب می‌کند، از جمله در خصوص مسائل مربوط به برنامه و بودجه سازمان ملل، نمی‌توان این قطعنامه‌ها را الزام‌آور دانست، اما از یک طرف این قطعنامه نشان داد وجدان عمومی جامعه بین‌المللی با ادامه این حرکت‌هایی که در غزه انجام میشود، مخالف است و خواهان متوقف‌شدن حرکت‌های نظامی برای ارائه کمک‌های بشردوستانه و رعایت اصول انسانی در جنگ است. این مسئله اولی است که ما باید از نظر معنوی از قطعنامه مجمع عمومی برداشت کنیم، برداشت دومی که می‌توان از این قطعنامه داشت، این است که قطعنامه مورد اشاره بستری را برای تصویب قطعنامه‌های بعدی چه در خود مجمع عمومی و چه احیاناً در شورای امنیت سازمان ملل متحد فراهم خواهد کرد و به معنی آن است که ما داریم از نظر هنجاری هزینه را برای متعهد و پاسخگوکردن اسرائیل در مقابل رفتارهایش در این جبهه در فضای نظام سازمان ملل متحد بیشتر فراهم می‌بینیم. برداشت سوم که از قطعنامه قابل استفاده است، اینکه قاعدتاً در شرایطی که از دیوان بین‌المللی دادگستری خواسته شده است طی یک نظریه مشورتی در مورد مسئله فلسطین، تعهدات بین‌المللی دولت‌ها را تبیین و تشریح و به جامعه بین‌المللی و دیگر دولت‌ها اعلام کند چه اقداماتی را باید انجام دهند و چه تکالیفی برعهده دارند، حتماً محتوای این قطعنامه مجمع عمومی مدنظر قضات دادگاه لاهه قرار خواهد گرفت. اشاره به دیوان بین‌المللی کیفری داشتید. با توجه به اینکه دادستان دیوان هم از گذرگاه رفح دیدار داشتند، آیا این دیدار منجر به اقدام مؤثر بین‌المللی خواهد بود؟ آن چیزی که مسلم است اینکه حضور دادستان دیوان بین‌المللی کیفری نشان می‌دهد موتور دیوان برای جمع‌آوری ادله، مستندات و اطلاعاتی که برای تکمیل تحقیقات و تشکیل پرونده لازم است، روشن شده، اما درباره اینکه با توجه به فضای ملاحظات سیاسی و معادلات قدرتی که در نظام بین‌الملل و جامعه بین‌المللی حاکم است تا چه اندازه دیوان بین‌المللی بتواند قاطع و مؤثر عمل کند، خیلی خوش‌بین نیستم و معتقدم ما با موانع زیادی روبه‌رو هستیم. این موانع چیست؟ یک مانع این است که ممکن است در فرایند رسیدگی، دیوان بین‌المللی کیفری درصدد این باشد که تعادلی را در برخورد با عاملان جنایت‌های بین‌المللی از سوی هر دو طرف داشته باشد. یک دغدغه دیگر که من دارم و مانع دیگری که می‌تواند مطرح باشد، این است که هر چند فلسطین به عنوان یک دولت عضو دیوان بین‌المللی کیفری است و می‌تواند طرح شکایت کند، اما اسرائیل در دیوان بین‌المللی کیفری عضویت ندارد، بنابراین این احتمال وجود دارد که اگر قرار باشد افرادی از اسرائیل در دیوان بین‌المللی کیفری به اتهامات‌شان رسیدگی شود، اسرائیل حاضر نشود آن‌ها را تسلیم دیوان بین‌المللی کیفری برای محاکمه کند. در اینجا یک خبر خوب این است که هر یک از این افرادی که متهم به جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت هستند، اگر در کشور‌های دیگری که عضو دیوان بین‌المللی کیفری هستند، از جمله خیلی از کشور‌های آفریقایی، آسیایی و اروپایی یافت شوند یا در دادگاه‌های داخلی خود این کشور‌ها مورد محاکمه قرار بگیرند یا اینکه به کشوری مسترد شوند که دادگاه‌های آن کشور آمادگی دارند، در مورد آن‌ها محاکمه انجام دهند. در کنار همه این‌ها تمام کشور‌ها و دولت‌های عضو دیوان بین‌المللی کیفری و حتی دولت‌های غیرعضو نیز این تعهد را دارند در راستای محاکمه جنایتکاران بین‌المللی با دیوان بین‌المللی کیفری همکاری کنند و این همکاری می‌تواند ابعاد مختلفی از همکاری‌های اطلاعاتی و پلیسی برای بازداشت و تحویل این افراد به دیوان بین‌المللی داشته باشد. با این توضیحات باید امیدوار باشیم زندانی‌شدن و محاکمه نتانیاهو را از سوی دادگاه بین‌المللی کیفری ببینیم؟ من فکر می‌کنم بهتر است به جای پیش‌بینی امری که شاید از حوزه بحث کارشناسی ما به دور باشد، امیدوار باشیم با اقدام بموقع مقابله با جنایتکاران بشریت از این به بعد شاهد تکرار وقوع چنین جنایت‌ها و بی‌رحمی‌هایی نباشیم. اگر بخواهیم مشخصاً بر اساس قواعد حقوق بین‌الملل و حقوق بشردوستانه مصادیق جنایات جنگی رژیم‌صهیونیستی در تحولات اخیر غزه را بفرمایید، به چه مواردی اشاره می‌کنید؟ موارد خیلی زیادی وجود دارد، ولی مشخصاً بمباران منازل مسکونی، حملات به مدارس و بیمارستان‌ها، حملات نظامی کورکورانه‌ای که منجر به کشتار گسترده افراد غیرنظامی شده، تخریب زیرساخت‌های شهری و مدنی، تخلیه اجباری مردم غزه که همراه با نوعی آوارگی و پناهندگی اجباری خواهد بود، به همراه استفاده از سلاح‌های ممنوعه، مانند بمب‌های فسفری که هر چند در حقوق بین‌الملل به شکل صریح سند بین‌المللی برای ممنوعیت استفاده از آن وجود ندارد، اما ماهیت این قبیل از سلاح‌ها از نظر قوانین و موازین بین‌المللی حقوق‌بشردوستانه ممنوع است، از جمله مصادیق اولیه جنایت جنگی اسرائیل در فلسطین به شمار می‌آید.
سایر اخبار این روزنامه
اصلاح‌طلبان و شیفتگی به «همج رعاع»!
فلسطین مسئله اول جهان شد الا در برخی روزنامه‌های ما!
جایگاه منحصر به فرد ایران در جاده ابریشم
حمایت از مقاومت فلسطین سیاست همیشگی ایران
جناب عبدالحمید بسم‌الله شما از غزه دفاع کن!
سانسور ۱۳ آبان در رسانه‌های اصلاح‌طلب
موتور ديوان بين‌المللي كيفري علیه جنايات صهيونيست‌ها روشن شده است
گندمکاران: مطالبات‌مان بلوکه شده است / وزارت جهاد کشاورزی: کار ما نیست
گورستان تانک‌های اسرائیلی در جنگ با ارواح
اصرار بر پیروزی یا جنایت جنگی
وزیر اسرائیلی: باید بمب‌اتم روی غزه بریزیم / نخست‌وزیر سابق: نه! هنوز اسیران ما آنجا هستند!
خواب آشفته پدرخوانده‌ها برای سینما
خدا قوت آقای ر ئیس‌جمهور!
آفتاب وجود امام‌خمینی در لبنان بر پیشانی سیدحسن نصرالله نشست
