آموزش و پرورش مجرمان در زندان

یکی از منابع تولید مجرمان در کشور، زندان‌ها هستند، یعنی زندانی شدن به عنوان مجازاتی که یکی از اهدافش اصلاح رفتار مرتکبان است، نتیجه عکس می‌دهد و به محلی برای تعلیم و تربیت مجرم تبدیل می‌شود. سازمان زندان‌ها تلاش زیادی برای اصلاح رفتار مجرمان می‌کند تا آن‌ها پس از اصلاح رفتار مجرمانه‌شان به جامعه بازگردند. روشن است، نگهداری و ایجاد نظم نسبت به افرادی که نظم عمومی جامعه را برهم زده‌اند، امری دشوار است، خصوصاً که جمیعت کیفری نسبت به ظرفیت کیفری از آمار بیشتری برخوردار باشد. تیرماه سال گذشته غلامعلی محمدی، رئیس سازمان زندان‌های کشور درباره آمار جمعیت کیفری اعلام کرد که آمار زندانیان نسبت به کل جمعیت کشور عدد بالایی است، به‌طوری‌که بالاتر از حد میانگین جهانی در کشور زندانی داریم. تیرماه سه سال قبل هم اصغر جهانگیر، رئیس سابق سازمان زندان‌ها اعلام کرد آمار زندانیان کشور ٢١١ هزار نفر است که در ٢۶٨مرکز نگهداری می‌شوند. زندانیان کشور به اتهام جرائم مختلف در زندان به سر می‌برند از جمله اینکه به گفته رئیس سازمان زندان‌ها نیمی از این جمعیت مربوط به جرائم مربوط به موادمخدر است.
براساس اعتراف‌های مجرمانی که گزارش‌های آن را منتشر می‌کنیم، امکان دسترسی به همه ابزار مجرمانه در زندان‌ها فراهم است. خرید و فروش موادمخدر در زندان‌ها همانطور که در جامعه امری بدیهی تلقی می‌شود در زندان‌ها هم شیوع دارد. براساس اعتراف‌هایی که مجرمان در جریان دادرسی‌ها انجام می‌دهند، عمده مجرمانی که برای اولین بار قدم به زندان می‌گذارند از مجرای همنشینی با مجرمان سابقه‌دار در چرخه جرم تثبیت می‌شوند، به این معنا؛ مجرمی که برای اولین بار و به صورت انفرادی مرتکب سرقت شده پس از دستگیری کنار مجرمانی نگهداری می‌شود که سوابق مجرمانه بسیاری در کارنامه‌شان ثبت شده است. روشن است که مجرمان از هوش و انگیزه بالایی برای رسیدن به خواسته‌هایشان برخوردارند و از آنجا که اولین بازداشت آن‌ها منجر به ثبت سابقه در پرونده‌شان شده است، به راحتی می‌توانند در جریان ارتباط‌هایی که در زندان برقرار می‌کنند به باند‌های مجرمانه وارد شوند. اعتراف‌های مجرمان حکایت از آن دارد که عمده نقشه‌های مجرمانه در جریان تحمل دوران محکومیت آن‌ها طراحی می‌شود. آن دسته از مجرمانی که سوابق و دوران محکومیت نزدیک به‌هم دارند، ترجیح‌شان این است که بعد از آزاد شدن با فعال شدن باندی که آن را در زندان تشکیل داده‌اند، اهدف خود را دنبال کنند.
مدیریت باند‌هایی که در زندان‌ها شکل می‌گیرد، به عهده مجرمانی است که از سوابق بالایی برخوردار هستند و به دلیل تجربه‌ای که در جریان بازداشت و تحمل حبس پیدا کرده‌اند، می‌توانند دوران حیات مجرمانه طولانی‌تری داشته باشند. داشتن مهارت‌هایی مثل باز کردن در گاوصندوق، در‌های ضدسرقت، آشنایی با سازه‌های ساختمانی و مهارت بالای رانندگی می‌تواند امتیاز‌هایی باشد که منجر به تثبیت موقعیت عضو تازه باند شود. باند‌های مجرمانه به صورت تخصصی عمل می‌کنند و گاه با ادغام چند باند، دامنه ارتکاب جرم گسترده‌تر می‌شود.
مثلاً اعضای باندی که در جریان سرقت خودرو مهارت بالایی دارند با اعضای باندی که در جریان جعل و سندسازی فعال هستند تبانی می‌کنند و باند‌های سندنمره را شکل می‌دهند. بروز اعمال مجرمانه در زندان و بیرون از زندان که عمدتاً از سوی مجرمان سابقه‌دار در حال رقم خوردن است، نشان می‌دهد زندان به جای اینکه محلی برای اصلاح رفتار مجرمان باشد همچنان به عنوان دانشگاهی برای آموزش آموزه‌های مجرمانه فعال است.