روزنامه اعتماد
1402/08/23
توسعه مشاركت گامي جهت ارتقاي آموزش و پرورش
نظام آموزش و پرورش كشور به عنوان پهن پيكرترين دستگاه دولتي كه بايد با نگاه يك ابرسازمان و فراوزارتخانه به آن نگريست به شدت از تصلب و تمركز رنج مي‌برد. اين نگاه متمركز و متصلب موجب شده تا هنجارآفريني بخشنامه‌گرايانه و مديريت چند لايه ضخيم، فضاي مديريت نظام تعليم و تربيت را با دشواري‌هاي زيادي مواجه سازد به گونه‌اي كه مدرسه كه محل و محيط اصلي تعليم و تربيت است به هيچ انگاشته مي‌شود نه تنها مدرسه‌محوري از نگاه مديريت متصلب و متمركز ناديده انگاشته مي‌شود، بلكه نظام هنجارآفرين بخشنامه‌گرا با مديريت عمودي چند لايه ضخيم از ستاد ملي و استاني و منطقه‌اي خود را به عنوان يك سر بزرگ (هنجارها و بخشنامه‌ها و بايد و نبايدهاي فراوان متعدد و مستمر) بر پيكر مدرسه تحميل مي‌كند و مدرسه كه بايد از حيث قدرت و اختيار فربه‌ترين بخش آموزش و پرورش باشد به پيكري نحيف با سر بزرگ مواجه شده است و در نتيجه مدرسه از كيفيت و ارتقا و تعالي مديريت و سازمان تجديد حيات شونده خارج و تبديل به مدرسه‌اي ميرا، تجديد حيات ناشونده، سطحي‌نگر و كمي‌گرا مي‌شود. در چنين وضعيتي اركان و عناصر اصلي تعليم و تربيت يعني معلمان، مربيان، مديران و كارشناسان و دانش‌آموزان از انگيزه كافي برخوردار نيستند درحالي كه وجود انگيزه در كنار صلاحيت معلمي دو عنصر اصل تحول در نظام آموزش و پرورش است و نظام متصلب و متمركز به هر دوي اين عوامل تحول‌آفرين ضربه مي‌زند. همچنين حاكميت چنين جرياني موجب كاهش حس تعلق سازماني مي‌شود و زماني كه در سازمان‌ها خصوصا سازمان‌هاي بزرگ و به ويژه ابرسازمان آموزش و پرورش احساس تعلق سازماني وجود نداشته باشد دو اتفاق ناميمون ظهور مي‌يابد. ميل به مقاومت به جاي شوق به مشاركت مي‌نشيند و فرديت و نگاه فردگرايانه به جاي جمعيت و نگاه جمع‌گرا حاكم مي‌شود و اين هر دو بلاي جان يك سازمان پيش رونده و تجديد حيات شونده است. علاوه بر اين يكي از عوارض خطرناك وجود چنين وضعيتي فروپاشي نگاه نوآورانه و خلاقيت‌آفرينانه در مجموعه كاركنان، معلمان و مربيان و مديران و كارشناسان است كه آنها را به عنصري غيرخلاق و غيرنوآور مبدل خواهد ساخت و اگر در يك سازمان منابع انساني آن از انگيزه كافي برخوردار نباشند، ميل به مشاركت نداشته باشند، فرديت آنها بر جهت و نگاه جمع‌گرايانه غالب آيد، چنين سازماني قدرت پيش‌روندگي و كيفيت‌گرايي خود را از دست خواهد داد. عارضه مهم و مخرب ديگر تمركز، افزايش فاصله بين ستاد و صف، بين وزارتخانه، ادارات كل و مناطق از يك سو و بين كاركنان سيستم اداري با مدرسه و معلمان و مديران از ديگر سو است و سازمان و افراد و كاركنان آن هسته تبديل به نيروهاي مطالبه‌گر غيرمسووليت‌پذيرخواهند شد به عبارتي افزايش فرهنگ مطالبه صرف به جاي فرهنگ مسووليت، همه كاركنان سازمان را تبديل به نيروهاي منتقد و معترض خواهد كرد كه همواره مديران و تعليم‌گران آن سازمان را موثر و مقصر همه ناكامي‌ها و چالش‌ها مي‌دانند و براي برطرف كردن آنها هيچ مسووليتي را متوجه خود نمي‌پندارند در حالي كه سازمان‌هاي پيشرو، علاوه بر اينكه كاركنان خود را تشويق به مطالبه‌گري و رويكرد تفكر انتقادي مي‌كنند، حس مسووليت و دخالت و مشاركت و حل مشكلات را نيز در آنها بر مي‌انگيزانند و هم ضمن آنكه به مشكلات واقف مي‌شوند و نسبت به رفع آنها مطالبه‌گري مي‌كنند خود را در رفع مشكلات و تحول براي آنها مسوول هم مي‌دانند. مضاف بر موارد فوق سازمان‌هايي كه كاركنان‌شان، بي‌انگيزه‌اند، نوآوري و خلاقيت ندارند، به مشاركت ميل پيدا نمي‌كنند، سازماني كه آنها در آن كار مي‌كنند، اجتماعي يا جامعه‌پذير نمي‌شود. ما نيازمند آن هستيم كه سازمان‌ها به ويژه سازمان عريض و طويل آموزش و پرورش را اجتماعي كنيم و جامعه‌پذيري نظام تعليم و تربيت را به شكل جدي در دستور كار قرار دهيم تا بين جامعه و نظام تعليم و تربيت تعامل، پيوند و در نتيجه مشاركت جدي محقق شود. اين موارد و موضوعات بي‌شمار ديگري وجود دارد كه اهميت مشاركت و كاهش تمركز و اجتماعي شدن نظام تعليم و تربيت را بيش از پيش ضروري مي‌سازد. علاوه بر موارد فوق كاهش تمركز و توسعه مشاركت در نظام تعليم و تربيت سه اتفاق مهم ديگر را نيز رقم خواهد زد كه بدين طريق كاهش هزينه‌هاي اقتصادي آموزش و پرورش، افزايش قدرت اقتصاد آموزش و پرورش از يك سو و افزايش هويت و نقش‌آفريني از مدرسه تا ستاد را موجب خواهد شد. گرچه هم‌اكنون اولياي دانش‌آموزان در قالب انجمن اوليا و مربيان، بخش مردمي در قالب مجمع خيرين مدرسه‌ساز و نيز مشاركت‌هاي متفاوتي در نظام تعليم و تربيت وجود دارد، اما بايد بپذيريم كه توسعه مشاركت‌ها، كاهش تمركز و فرآيند جامعه‌پذيري آموزش و پرورش ظرفيت‌هاي فراواني را مي‌تواند پيدا كرده و در خدمت نظام تعليم و تربيت قرار دهد كه تحولي شايسته و بايسته را جلب مي‌كند.براي كاهش تمركز افزايش مشاركت در سال 1399 بسته تحولي توسعه مشاركت‌ها و كاهش تمركز و اجتماعي شدن آموزش و پرورش در حوزه آموزش و پرورش استثنايي را تدوين كرده و در نظام برنامه‌ريزي اين سازمان طراحي و به اجرا گذاشتيم. اين بسته تحولي با هدف كاهش تمركز و تصلب، كاهش فاصله ستاد تا صف، افزايش انگيزه منابع انساني اعم از كاركنان، معلمان و مديران و مربيان، مشاوران و نيروهاي توانبخشي، افزايش حس تعلق سازمان و روحيه خلاقيت و نوآوري، افزايش مسووليت‌پذيري و ترويج فرهنگ مسووليت، كاهش هزينه‌هاي اقتصادي، افزايش توان مالي و شكل‌گيري احساس هويت تدوين و طراحي شد. الگو‌برداري از اين بسته تحولي در نظام تعليم و تربيت مي‌تواند به عنوان گام مهمي در راستاي توسعه مشاركت و ارتقاي كيفيت محسوب شود. خلاصه موضوعاتي كه مساله و ضرورت تدوين بسته تحولي «توسعه مشاركت‌ها و كاهش تمركز و اجرايي شدن آموزش و پرورش» را تبيين مي‌كند، مي‌توان به شرح ذيل دانست:٭ تصلب و تمركز در نظام پهن پيكر آموزش و پرورش
٭ هنجارآفريني- بخشنامه‌گرايي متعدد و چند لايه سر بزرگ بر پيكر لاغر
٭ افزايش فاصله صف و ستاد
٭ كاهش انگيزش معلمان، مديران، دانش‌آموزان و كاركنان
٭كاهش حس تعلق سازماني و جانشيني ميل به مقاومت به جاي شوق به مشاركت و فرديت به جاي جمعيت
٭كشتن حس نوآوري و خلاقيت در مجموعه صف تا ستاد
٭افزايش فرهنگ مطالبه و كاهش فرهنگ مسووليت
٭ كاهش هزينه‌ها
٭افزايش فرصت‌ها و كمك به اقتصاد آموزش و پرورش
٭ افزايش هويت و نقش‌آفريني فرهنگيان و جامعه در خصوص آموزش و پرورش
٭كاهش فرآيند اجتماعي شدن و جامعه‌پذيري آموزش و پرورش در جامعه و دولت
سایر اخبار این روزنامه
در مدار اقليت
پيكر اسلامي ندوشن دركنار عطار آرام مي‌گيرد
رييس اتاق تعاون در بازداشت به سر می‌برد
نامه سرگشاده به دبير‌كل سازمان ملل در رابطه با جنگ غزه
جهش تورم پيشگو
ارزيابي از يك عملكرد
مملكت را بايد تقديم خالص‌سازان كرد؟
توسعه مشاركت گامي جهت ارتقاي آموزش و پرورش
فراخواني براي حمايت از زنان و كودكان غزه
السوداني عراق را به نقشه موازنه منطقه‌اي بازمي‌گرداند
روند يكپارچه‌سازي مجلس شوراي اسلامي
محله با ملاتِ نيازهاي روزانه!
ترس از غم بي‌در‌كجايي
اسب سفيد فرشچيان جان مي‌گيرد
عيار نداشته و دلبركان طلا
جدال كلنل و قوام در تالار وحدت
عليه روحاني در داخل و خارج از خبرگان
فرمان ايست به ساخت پتروشیمي در ميانكاله
طلوع تاريخ از پشت بادگيرهاي لافت
جنايت در شهر معروف باغ‌هاي ميوه
ارزيابي از يك عملكرد
مملكت را بايد تقديم خالص‌سازان كرد؟
فراخواني براي حمايت از زنان و كودكان غزه
السوداني عراق را به نقشه موازنه منطقه‌اي بازمي‌گرداند
روند يكپارچه‌سازي مجلس شوراي اسلامي
