قلم به جای اسلحه!
[ شهروند] «... کاریکاتور بهترین وسیله برای بیان نظراتم است. کاریکاتور تنها یک اعلامیه نیست، بلکه وظیفه دارد تشویق کند و بشارت بدهد. بشارت بدهد از آینده و آرزو‌ها را بیان کند. تنها خط قرمز در برابر طراحی من، تسلیم در برابر اسرائیل بوده و هست.» این جملات از ناجی سلیم حسین‌العلی، کاریکاتوریست شهیر و شهید فلسطینی معروف به «وجدان انقلاب»، نقل شده که در تمام دنیا با کارتون‌های غم‌انگیزش درباره اشغال فلسطین به دست اسرائیل شناخته می‌شود. تعریفی که این هنرمند شهید از کاریکاتور ارائه می‌دهد، اگرچه در تمام 365 روز تمام سال‌های تاریخ می‌تواند مصداق داشته باشد، اما با هر متر و معیاری، این روزها شمول و فراگیری بیشتری دارد. شاید به این دلیل که این روزها یک بار دیگر اتفاقاتی که درنهایت به ورود «وجدان انقلاب» به این عرصه منجر شدند، در حال وقوع هستند: این روزها جهانیان دوباره با چهره جدیدی از بی‌رحمی و اشغالگری مواجه‌اند، این روزها سیمای سبعیت اشغالگران عریان‌تر از همیشه جلوی چشم جهانیان به نمایش درآمده، این روزها ارزان‌ترین جنس جهان از نگاه اشغالگران جان آدمی است، این روزها رژیم اشغالگر به‌طور درهم بمباران می‌کند و بیمارستان و کودکستان و مدرسه نمی‌شناسد، در این چهل و چند روز تاکنون بیش از ۴۶۰۰ کودک با بمب‌ها و موشک‌های اشغالگران کشته شده‌اند، بیمارستان‌ها از حملات زمینی و هوایی در امان نیستند و در کل این روزها انسان و انسانیت به مسلخ رفته است. به گفته ناجی سلیم حسین‌العلی، کاریکاتوریست شهیر و شهید فلسطینی- شاید به نمایندگی از تمام هنرمندان مسئول و دغدغه‌مند جهان- هنرمند اگر میل دفاع از انسان و انسانیت و آزادی را داشته باشد، دیگر چه شرایطی بهتر از این روزها؟!
قلم به جای اسلحه
در حدود 40 روزی که از آغاز دور جدید جنایات اسرائیل در نوار غزه می‌گذرد، هنرمندان زیادی نسبت به این سبعیت بی‌تفاوت نمانده و قلم به دست گرفته و اقدامات ضدبشری نیروهای رژیم صهیونیستی را با طرح‌هایشان محکوم کرده‌اند. از هنرمندان بین‌المللی غیرایرانی در این زمینه می‌توان آنتونیو آنتونس، دیوید لیواین و کارلوس لتوف را مثال آورد -که تا همین یکی دو روز پیش نمایشگاه کاریکاتورهایش درباره فلسطین و اسرائیل به همراه شماری از طراحان آمریکای لاتین در موزه هنرهای معاصر برپا بود- تا هنرمندان ایرانی نامداری چون مسعود نجابتی، حسن روح‌الامین، محمدصابر شیخ رضایی، میکائیل براتی، مجتبی مجلسی و مسعود شجاعی طباطبایی که انگار یارای سکوت نداشته‌اند و در خط مقدم هنر علیه اشغالگران قلم به دست گرفته‌اند و جلوه‌هایی از جنایات این رژیم جعلی را به منصه ظهور گذاشته‌اند تا به سهم خودشان نقشی در برانگیزاندن دنیا برای بی‌تفاوت نماندن نسبت به این اتفاق داشته باشند.
آنچه در پی می‌آید روایت سیدمسعود شجاعی طباطبایی درباره کاریکاتورهایی است که این چند وقت اخیر با موضوع غزه خلق شده‌اند:
کاریکاتور در مواجهه با اتفاقات
سیدمسعود شجاعی طباطبایی درباره قابلیت‌های کاریکاتور برای موضع‌گیری سریع در قبال رویدادهای سیاسی و اجتماعی و حتی نظامی می‌گوید: «در اتفاقات مختلف امکان تصویری که بتواند ارتباط سریع با مخاطب برقرار کند و هنرمند هم بتواند در یک اقدام واکنش سریع عکس‌العمل نشان دهد، زبان کارتون و کاریکاتور است. بنابراین طبیعی است دوستانی که در حوزه طراحی تصویری فعال هستند، سریع‌تر نسبت به اتفاقات واکنش نشان دهند. این اتفاق را در رابطه با غزه هم دیدیم و شاهد بودیم که چگونه از همان روز اول آغاز درگیری‌های غزه، سیل آثار مختلف در چهارگوشه جهان به راه افتاد و جنایات صهیونیست‌ها را محکوم کرد. ببینید؛ در این موضوع که فلسطین به معنای واقعی کلمه نیاز به حمایت دارد، تردیدی وجود ندارد. اما نکته مهم و جذاب اتفاقاتی است که در این حدود 40 روز روی داده و فضایی است که در رسانه‌ها و فضای مجازی ایجاد شده و دوستان بسیار خوب و همدلی است که از آمریکای لاتین و به‌خصوص از برزیل پیدا کرده‌ایم که نسبت به غزه بی‌تفاوت نیستند.»
کاریکاتورهای غزه
سیدمسعود شجاعی طباطبایی کاریکاتورهای پرتعدادی در مورد رویدادهای اخیر غزه کشیده که شمار زیادی از آنها را در همین «شهروند» نیز منتشر کرده‌ایم. این هنرمند کارتونیست در مورد کاریکاتورهایی که با موضوع غزه خلق شده‌اند، می‌گوید: «من از همان روز اولی که در جریان عملیات «طوفان‌الاقصی» قرار گرفتم، طرحی در قالب یک سرباز صهیونیستی که اسلحه‌اش را به شقیقه‌اش گرفته و می‌خواهد تیر خلاص بزند، خلق کردم که در آن نابودی رژیم صهیونیستی پیش‌بینی شده بود. اتفاقا برخی رسانه‌های صهیونیستی نیز نسبت به این طرح کارتونی عکس‌العمل نشان دادند و عصبانی شدند، چیزی که اتفاقا ما به دنبالش هستیم، چون طوفان‌الاقصی واقعه‌ای بود که هیمنه صهیونیست‌ها را به معنای واقعی کلمه زیرسوال برد و شرایط را به سمت این اتفاق بزرگ کشاند تا نابودی این رژیم جعلی رقم بخورد.»
وظیفه کاریکاتور
به گفته سیدمسعود شجاعی طباطبایی، «پس از حمله صهیونیست‌ها به غزه، به جز آثاری که در همان روزهای اول طراحی کرده بودم، چندین اثر دیگر در مورد این حمله وحشیانه خلق کردم. ما به عنوان کارتونیست و کاریکاتوریست هم درصدد وقایع‌نگاری و ثبت تاریخی هستیم و هم از طرف دیگر، وظیفه خودمان می‌دانیم که علاوه‌بر مطرح‌کردن اتفاق با زبان کاریکاتور، افشاگر اتفاقات پشت صحنه نیز باشیم و اتفاقا همین اتفاقات پشت صحنه هم بودند که در روزهای اول در فضای رسانه‌ای روایت را تغییر داده و باعث مظلوم‌نمایی صهیونیست‌ها شدند.»
این هنرمند باسابقه درباره ویژگی‌های دیگر کاریکاتور هم می‌گوید: «بحث دیگری که با کارتون و کاریکاتور به نتیجه می‌رسد، موضوع روحیه‌بخشی است، برای مثال در یکی از طرح‌هایی که خلق کردم، سربازان تا بن‌دندان مسلح صهیونیستی را به موش‌های کوری تشبیه کردم که در حال جنایت هستند. بنابراین باید فضایی را با کارتون و کاریکاتور ایجاد کنیم که برای جبهه خودی، روحیه‌بخش نیز باشد.»
جای ظالم و مظلوم
شجاعی طباطبایی درباره حمله ددمنشانه رژیم صهیونیستی به غزه می‌گوید: «خیلی‌ها ادعا می‌کنند عملیات «طوفان‌الاقصی» سبب حمله وحشیانه صهیونیست‌ها به غزه بود، اما اینطور نیست و این رژیم جعلی همیشه کارش همین بوده و اگر اینطور است پس چرا در کرانه باختری نیز شاهد کشتار هستیم. در واقع فراموش نباید کرد که این جنگ همین چند روز پیش در روز هفتم اکتبر آغاز نشده، بلکه گذشته‌ای هفتاد و چند ساله دارد و در تمام این سال‌ها نیز شاهد انواع و اقسام ددمنشی‌ها و ظلم و ستم عریان بوده‌ایم. با این حال، در روزهای اول اتفاقاتی در پشت صحنه روی داد که شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که رژیم صهیونیستی در عرصه رسانه‌ای توانست مظلوم‌نمایی کند و بایدن هم در ادامه دروغ‌هایی را مطرح کرد و برای صهیونیست‌ها اشک تمساح ریخت.»
