مرگ اراضی با فرسایشی شدن آبخیزداری

با وضعیت کنونی بارش‌ها و هدر رفت آب‌های روان و سیلاب‌هایی که هر بار خسارات زیادی بر جای می‌گذارند، باید مسئولان به یک نقطه مشترک و آن هم اجرای طرح‌های آبخیزداری در تمام استان‌ها رسیده باشند. در طول سال‌های گذشته مقام معظم رهبری توجه ویژه‌ای به حوزه آبخیزداری داشتند و بار‌ها به دستور ایشان اعتبارات ویژه‌ای از صندوق توسعه ملی برای این کار اختصاص یافت، اما هر بار سازمان جنگل‌ها که متولی آبخیزداری در کشور است از کمبود اعتبارات در این حوزه می‌نالید و علت این امر هم نبود یک طرح مصوب در مجلس بود تا ردیف اعتباری ویژه برای آن منظور شود.
در دولت پیشین، سازمان جنگل‌ها بار‌ها اعلام کرده بود که طرح آبخیزداری و آبخوانداری از سوی این سازمان انجام شده و در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است تا برای تصویب نهایی به مجلس شورای اسلامی ارسال و به قانون تبدیل شود، اما هیچ وقت پای این طرح‌ها برای تصویب نهایی به مجلس نرسید.
مسئولان سازمان جنگل‌ها تأکید می‌کردند، چون عملیات آبخیزداری و آبخوانداری تابع معیار‌ها و ضوابط فنی است از این رو نیاز به قانون ندارد، اما ضروری است قانونی برای هماهنگی دستگاه‌های فرابخشی و آگاهی مردم به‌منظور جلوگیری از تخریب حوضه‌های آبخیز کشور وجود داشته باشد.
این رفت و آمد‌ها و اظهار نظر‌ها آنقدر ادامه داشت تا اینکه اواسط سال گذشته، رئیس‌جمهور شخصاً وزارت جهاد کشاورزی را مکلف کرد ظرف دو هفته طرحی جامع با استفاده از تمامی ظرفیت‌های موجود به همراه مدل تأمین مالی و فازبندی شده برای آبخیزداری در کشور تدوین و ارائه کند.


سیدابراهیم رئیسی تأکید کرد در این لایحه نقش مردم به طور ویژه دیده شود و همچنین برنامه‌ای دقیق و کاربردی برای آبخیزداری ۹۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در نظر گرفته شود.
هر چند می‌شد این حرکت را ورود جدی دولت به آبخیزداری برای جلوگیری از خطرات سیل و حفظ منابع آبی و مدیریت آب‌های روان عنوان کرد و حتی بعد از این اقدام در دستوری که معاون اول رئیس‌جمهور داد، به مسئله فرابخشی بودن این طرح نیز تأکید شد و الزام بود تا علاوه بر وزارت جهاد کشاورزی سایر نهاد‌های ذیربط هم در اجرای آن دخیل باشند، ولی در کمال تأسف بعد از گذشت یک‌سال از آن روز‌ها هنوز هم مسئولان از میلیون‌ها هکتار اراضی در کشور صحبت می‌کنند که به اجرای عملیات آبخیزداری نیاز دارد. این یعنی هنوز کار خاصی در این زمینه انجام نگرفته است.
ناگفته نماند در گزارش برخی سازمان‌ها آمده حدود ۴۳ میلیون هکتار آبخیزداری در کشور انجام شده است، اما بیش از ۹۰ میلیون هکتار باقی‌مانده که باید به سرعت انجام شود. با این اوصاف اگر قرار باشد کار‌ها به شیوه قدیمی پیش برود به ۲۰ سال زمان نیاز است که همین امر می‌تواند مهر تأییدی بر شکست طرح باشد.
آنچه از خروجی عملکرد سازمان‌ها و نهاد‌ها در جهت اجرای طرح‌های آبخیزداری مشخص است، سالانه ۲ میلیون هکتار عملیات در این زمینه صورت می‌گیرد.
حال با توجه به اینکه ۹۰ میلیون هکتار از اراضی کشور نیازمند آبخیزداری هستند، هیچ تناسبی بین عرضه و تقاضا وجود ندارد.
ایران در شرایطی نیست که بتوان زمان را از دست داد و با توجه به تغییر اقلیم و وضعیت تخریب اراضی و همچنین نیاز به تأمین مالی جدید در مقابل سرعت پایینی که در اجرای طرح‌های آبخیزداری در عرصه‌های آبخیز کشور وجود دارد طبیعت اجازه نمی‌دهد ۳۰ یا ۴۰ سال برای اتمام طرح‌ها وقت صرف کرد.
اگر قرار است کاری صورت گیرد باید حداقل سالانه ۱۰ میلیون هکتار آبخیزداری انجام شود تا ظرف ۱۰، ۱۱ سال تمام عرصه‌های آبخیز تحت پوشش این عملیات قرار گیرند.
آب یکی از حیاتی‌ترین موضوعات در وزارت جهاد کشاورزی است که باید به درستی از آن استفاده شود و با کمترین هدررفت به دست کشاورز برسد و در این مسیر آبخیزداری از دو جهت دارای اهمیت است؛ اول آن‌که اجرای آبخیزداری در حوضه آبخیز موجب پرآبی سفره‌های زیرزمینی می‌شود و در گام بعدی از ایجاد سیل و فرسایش خاک جلوگیری می‌گردد.