روزنامه اعتماد
1402/09/09
«بي بي» در يك قدمي استعفا
احسان لطيفيدهها خانواده اسراييلي هفته شادي را تجربه كرده و برخي نيز هنوز منتظر بازگشت نزديكان خود هستند. در همين حال، بنيامين نتانياهو احساس متفاوتي دارد. نخست‌وزير اسراييل مي‌خواهد اعتبار آزادي ۵۰ اسير اسراييلي را به نام خودش بزند؛ اما شانس زيادي ندارد، زيرا اين توافق نزد برخي راي‌دهندگان راست‌گراي او محبوبيت ندارد. صحنه‌هاي شادي اسراييلي‌ها از آزادي اسراي‌شان، يادآور شكست عظيم امنيتي ماه گذشته كابينه نتانياهو است.
دو چيز در طول دوره طولاني حكومت نتانياهو ثابت مانده است؛ «بي بي» خصوصا در مورد مسائل نظامي و امنيتي به‌طور بدنامي، بلاتكليف بوده و در مورد بقاي سياسي خود وسواس دارد. اين ويژگي‌ها رويكرد او به ديپلماسي آزادي اسرا و جنگ گسترده غزه را شكل داده است. او شايد سرنوشت‌سازترين لحظه تاريخ اسراييل در نيم‌قرن گذشته را رهبري مي‌كند، وضعيتي بي‌سابقه كه نيازمند تفكري روشن و قاطع است. او در زماني زمام اسراييل را به دست دارد كه هم محبوبيتش به‌شدت كاهش يافته و هم درگير كيفرخواست كيفري است.
بندبازي «بي بي»
توافق بين اسراييل و حماس از صبح جمعه با آتش‌بسي كه به مدت چهار روز ادامه داشت و دو روز ديگر نيز تمديد شد، آغاز گرديد. هر روز بعدازظهر، حماس ده‌ها اسير را آزاد مي‌كند. به ازاي هر يك اسراييلي، سه فلسطيني نيز از زندان‌هاي اسراييل آزاد مي‌شوند. پس از توافق اوليه چهار روزه، حماس اين اختيار را دارد كه اسراي بيشتري را آزاد كند. هر ۱۰ نفري كه آزاد شوند، آتش‌بس براي ۲۴ ساعت ديگر ادامه مي‌يابد. اگر تمايل دوطرفه وجود داشته باشد، آرامش ميدان نبرد مي‌تواند براي هفته‌ها تمديد شود.
مذاكرات چند هفته به اين توافق منجر شد. در ابتدا رهبران حماس خواستار تبادل «همه براي همه» بودند: تمام اسراي اسراييلي در ازاي تمام فلسطيني‌هاي زنداني در اسراييل كه قبل از جنگ به حدود ۵۲۰۰ نفر مي‌رسيدند) . در ۲۰ اكتبر دو اسير، يك مادر و دختر با تابعيت دوگانه امريكايي‌اسراييلي آزاد شدند. اين نتيجه فشار امريكا بر قطر بود كه ميزبان برخي از رهبران حماس است. سه روز بعد، دو زن مسن اسراييلي نيز آزاد شدند كه ظاهرا به عنوان ژست انسان‌دوستانه و به احتمال زياد، به عنوان يك حركت تبليغاتي و راهي براي فشار بر اسراییل بود.
سپس اسراييل حمله زميني خود را در غزه آغاز كرد و باعث شد مذاكرات مسير ديگري را پيش بگيرد. حماس تصميم گرفت به جاي توافق «همه در برابر همه»، اسراي اسراييلي را در مقابل برقراري آتش‌بس آزاد كند. اسراييل پذيراي اين ايده بود؛ اما به شرطي كه تعداد اسرا قابل‌توجه باشد: حداقل ۱۰۰ اسير. يحيي سنوار، رهبر حماس در غزه خواهان تعداد كمتري بود و از حرف خود كوتاه نمي‌آمد كه منجر به اختلافات در داخل كابينه اسراييل شد.
بني گانتز و گادي آيزنكوت، اعضاي ميانه‌روي كابينه جنگ نتانياهو كه هر دو روساي سابق ارتش هستند، مي‌خواستند به مذاكره براي يك توافق كوچك‌تر ادامه دهند. ديويد بارنيا، مدير موساد كه نماينده اسراييل در مذاكرات قطر بود نيز چنين نظري داشت. در طرف ديگر، يوآو گالانت، وزير دفاع اسراييل و روساي ارتش و سرويس امنيتي شين بت قرار داشتند. آنها مي‌خواستند به جنگ ادامه داده و استدلال مي‌كردند كه پيشرفت در كارزار نظامي به موقعيت آنها در ميز مذاكره كمك مي‌كند.
انفعال آقاي نخست‌وزير!
نتانياهو، طبق عادتش تصميم گرفت كه تصميم نگيرد. توافق مشابهي هفته گذشته روي ميز بود، اما نخست‌وزير آن را در كابينه به راي نگذاشت و چند روز بعد، نظر خود را تغيير داد. آنچه در اين فاصله زماني تغيير كرد، فشارها خصوصا از جانب امريكا و از سوي خانواده‌هاي اسرا در اسراييل بود.
از همان ابتدا، اين خانواده‌ها از بي‌توجهي كابينه نتانياهو به آزادي اسرا شكايت داشتند. مكان‌هايي كه در ۷ اكتبر مورد حمله قرار گرفته و بسياري از اسرا از آنجا گرفته شدند، محل زندگي راي‌دهندگان نتانياهو نبودند. اگرچه اين جوامع لزوما سوسياليست سرسخت نيستند، اما آنها همچنان به جريان چپ گرايش دارند.
ديدار نخست‌وزير با آنها بيش از يك هفته طول كشيد. هنگامي كه جو بايدن در ماه گذشته از سرزمين‌هاي اشغالي ديدن كرد، برخي اسراييلي‌ها از اين صحنه شگفت‌زده شدند: يك رييس‌جمهور سالخورده امريكا نصف جهان را پرواز كرده و نسبت به خانواده‌هاي اسراي اسراييلي، از نخست‌وزير اسراييل دلسوزي بيشتري نشان مي‌دهد.
موضع او در تضاد كامل با هماهنگ‌كننده نتانياهو كه براي نظارت بر موضوع اسرا منصوب شده بود، قرار داشت. گال هيرش، ژنرال ارتش در سال ۲۰۰۶ به دليل ناكامي‌هايش در طول جنگ با حزب‌الله مجبور به استعفا شد. شايستگي اصلي او براي اين شغل اين است كه از دوستان نتانياهو و فعال حزب ليكود است. در ديدار با ديپلمات‌هاي خارجي در ماه گذشته، او آنها را به دليل حمايت از توافقنامه اسلو مورد سرزنش قرار داد و گفت كه آنها در اقدامات حماس شريك هستند.
هم‌صدايي مخالفان!
و به اين ترتيب خانواده‌ها به حال خود رها شده و براي لابي‌كردن مقامات اسراييلي و رهبران خارجي به يكديگر ملحق شدند. آنها ديويد ميدان، افسر سابق موساد كه در سال ۲۰۱۱ با حماس درباره يك تبادل اسرا مذاكره كرد را براي خدمت به عنوان مشاور غيررسمي استخدام كردند. علاوه بر اين، خانواده‌ها راهپيمايي اعتراضي از تل‌آويو تا بيت‌المقدس ترتيب دادند تا كابينه را تحت فشار قرار دهند.
آنها حمايت عمومي را به دست آوردند، اما در جلب نظر تشكيلات سياسي ناكام ماندند. برخي قانون‌گذاران جناح راست از اين توافق خشمگين هستند. آنها نمي‌خواهند اسراييل امتيازات بدهد؛ خصوصا امتيازي كه شامل آتش‌بس (كه مي‌تواند به شبه‌نظاميان حماس فرصت سازمان‌دهي مجدد را بدهد) يا آزادي اسراي فلسطيني. هفته‌ها فشار شديد خانواده‌ها، نتانياهو را متقاعد كرد تا خواست آنها را در اولويت قرار دهد.
جنگ تبليغاتي بي‌بي عليه ژنرال‌ها
اين سياست‌زدگي در طول جنگ ثابت بوده است. در روزهاي پس از ۷ اكتبر، متحدان سياسي و رسانه‌اي نتانياهو در جرياني تبليغاتي سعي كردند ارتش و سرويس‌هاي امنيتي را مقصر اين حادثه معرفي كنند. پس از آن همين گروه درباره تاييد حمله زميني به غزه از خود تعلل نشان داد. ارتش با فراخواندن ۳۶۰ نيروي ذخيره و اعزام آنها به مرز غزه، بخش‌هايي از اقتصاد را به بن‌بست كشاند. سربازان آنجا روزها منتظر ماندند. افسران غر مي‌زدند كه نمي‌توانند سربازان را براي مدتي طولاني در آمادگي بالا نگه دارند. سپس تبليغات هولناك ديگري از اردوگاه نتانياهو آغاز شد: قبل از اينكه نيروي هوايي فرصت كند تا شمال غزه را بكوبد، ارتش مي‌خواهد نيروهاي زميني را به چرخ‌گوشت جنگ شهري بيندازد. پيام جريان‌سازي‌ها اين بود كه نتانياهو به جان سربازان اهميت مي‌دهد؛ اما ژنرال‌ها نه.
چالش نتانياهو
اما اسراييلي‌ها خام اين تبليغات نشدند. يك نظرسنجي در ماه اكتبر از اسراييلي‌ها پرسيد كه براي اداره جنگ به چه كسي اعتماد بيشتري دارند: نتانياهو يا روساي ارتش؟ ۵۵درصد از يهوديان اسراييل، ارتش را انتخاب كردند، درحالي كه فقط ۷درصد گفتند نخست‌وزير (بقيه بين «هر دو» يا «هيچ‌كدام» اختلاف داشتند). حتي در ميان يهوديان جناح راست، ارتش ۳۱ درصد برتري داشت.
اين عدم محبوبيت باعث ايجاد حس ناامني در نتانياهو شد. ترس از دست دادن حاميانش همچنان بر هر تصميمي كه نخست‌وزير مي‌گيرد سايه افكنده است. اعضاي ائتلافش در مورد بازسازي شهرك‌هاي اسراييلي در غزه كه در سال ۲۰۰۵ تخليه شدند، اخراج جمعيت منطقه به شهرهاي چادري در شبه‌جزيره سيناي مصر و انداختن بمب اتمي روي غزه، سخن گفته‌اند. يك نخست‌وزير عاقل بايد چنين صحبت‌هايي را كه باعث خشم متحدان اسراييل شده و به روايت جهاني مبني بر اينكه اسراييل در غزه نسل‌كشي مي‌كند، پايان دهد. اما نتانياهو اين كار را نكرده است. او حاضر بوده جايگاه اسراييل در جهان را به خطر انداخته تا جايگاهش در جناح راست را حفظ كند. نظرسنجي اخير نشان داد كه ۶۳درصد از اسراييلي‌ها (از جمله ۵۲درصد يهوديان راست‌گرا) فكر مي‌كنند كه كابينه هيچ برنامه‌اي براي اتفاقات پس از جنگ ندارد. آنها احتمالا به درستي چنين باوري دارند. امريكا و برخي از كشورهاي عربي مايلند كه پس از جنگ، تشكيلات خودگردان فلسطين در غزه به قدرت بازگردد. اين ايده احتمالا دور از ذهن است. در حال حاضر، تشكيلات خودگردان كنترل خود را بر بخش‌هايي از كرانه باختري اشغالي از دست داده است. اين گروه ضعيف و نامحبوب است و نمي‌تواند غزه را به‌طور موثر اداره كند. اما واگذاري اداره اين منطقه به تشكيلات، تنها جايگزين (هر چند بعيد) براي اشغال طولاني‌مدت توسط اسراييل است.
با اين حال، نتانياهو در بيانيه‌هاي عمومي متعدد اشغال مجدد غزه را رد كرده است. راي‌دهندگان جريان راست علاقه‌اي به تشكيلات خودگردان ندارند.
قدرت گرفتن راديكال‌ها
با اين حال، با وجود تمام حساسيت‌هايي كه نتانياهو نسبت به پايگاه خود دارد، به سختي مي‌توان ديد كه چگونه در انتخابات بعدي دوام خواهد آورد. چشم‌انداز سياسي او حتي قبل از ۷ اكتبر و پس از يك سال آشفتگي سياسي ناشي از تلاش جنجالي او براي تضعيف دادگاه عالي، متزلزل بود. نظرسنجي منتشرشده توسط معاريو در روز جمعه نشان داد كه ليكود تنها ۱۸ كرسي به دست خواهد آورد كه نسبت به ۳۲ كرسي در انتخابات سال گذشته كاهش چشمگيري خواهد يافت. از سوي ديگر، سهم حزب راست ميانه گانتز از ۱۲ كرسي به ۴۳ كرسي خواهد رسيد.
ممكن است نتيجه نهايي متفاوت به نظر برسد. برخي از اسراييلي‌هايي كه اكنون از گانتز حمايت مي‌كنند، ممكن است در نهايت به نامزدهاي ديگري مانند نفتالي بنت، نخست‌وزير سابق كه اكنون در فكر بازگشت به سياست است، راي دهند. هيچ‌كس نمي‌تواند حال و هواي آينده راي‌دهندگان را پيش‌بيني كند، اگرچه همه فكر مي‌كنند كه شرايط به نفع خودشان خواهد بود. ماه گذشته، يك قانون‌گذار برجسته ميانه‌روي اسراييلي گفت كه جنگ اسراييلي‌ها را به مركز طيف سوق خواهد داد، درحالي كه يكي از اعضاي راست افراطي ائتلاف نتانياهو گفت كه اين جنگ باعث تقويت جريان راست مي‌شود.
با اين حال، روند روشن است: نظرسنجي‌هاي پياپي نيز نشان مي‌دهند كه حمايت از شخص نتانياهو سقوط كرده است. حتي راي‌دهندگان جناح راست مي‌گويند كه ائتلاف او را رها خواهند كرد و به جريان ديگري راي خواهند داد. در حال حاضر، اسراييلي‌ها فعلا ايام نسبتا خوبي را سپري مي‌كنند، اما وقتي آتش‌بس به پايان برسد، تعداد زيادي اسير همچنان در غزه خواهند ماند، جنگي بي‌رحمانه بازمي‌گردد و اختلافات سياسي اسراييل مانند گذشته شديد خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
مختصات جغرافياي سياسي منطقه با محوريت مقاومت
«بي بي» در يك قدمي استعفا
دو سناريو براي منطقه‌اي كردن دستمزد
رونق كتابخواني، فضاي باز سياسي- فرهنگي مي‌خواهد
قرار بود همراه اول صاحب حق پخش بازي‌هاي ليگ برتر شود
خانه‌ها و شهر در گنداب
دانستن هميشه حق مردم است
حكايات كهن با روايات نو
تكه‌پاره‌هاي زندگي كرگدن‌وار
به اسم پيشكسوت و به كام مديريت
اجراي قانون حمايت از معلولان پول مي‌خواهد
ميراث ما
دانستن هميشه حق مردم است
اجراي قانون حمايت از معلولان پول مي‌خواهد
به قلم خوانندگان
