اخلاق در بازار انتخابات

مرحله بررسی صلاحیت‌های نامزد‌های دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی به اتمام رسیده و شورای نگهبان اسامی نامزد‌های تأیید شده را اعلام کرده است. آن‌ها هم که در این مرحله تأیید صلاحیت نشده‌اند فرصت دارند نسبت به ردصلاحیت خود شکایت نمایند تا شاید فرصتی دوباره یابند. طبیعی است که از امروز رقابت انتخاباتی نامزد‌های انتخابات برای موفقیت شکل و شمایی جدی و رسمی یابد و کاندیدا‌ها و هوادارانشان با همه توان برای موفقیت وارد میدان رقابت گردند. در این میان آنچه اهمیت می‌یابد توجه به «سلامت رقابت‌های انتخاباتی» و تعریف حدود و ثغور میدان مسابقه و رقابت سیاسی است که در صدر این چارچوب، پایبندی به قانون و التزام به اخلاق رقابت سیاسی قرار دارد. توجه به مسائلی از قبیل پرهیز از دروغ، تهمت و افترا، تخریب، سیاه‌نمایی، بزرگنمایی مشکلات، اسراف، هزینه‌کرد‌های غیرشرعی، دادن وعده‌های غیرواقعی و خرید رأی نمونه‌ای از دغدغه‌هایی است که توجه به آن می‌تواند متضمن سلامت رقابت انتخابات باشد. این اصول در سطوح مختلف رقابت انتخاباتی همچون تبلیغات، مناظرات و گفتگو‌ها و مصاحبه‌ها با رسانه‌های مختلف، یادداشت‌های مطبوعاتی وابسته به جریان‌های سیاسی و همچنین رقابت نزد طرفداران و هواداران باید مورد توجه قرار گیرد.
حکیم فرزانه انقلاب اسلامی در طول ادوار انتخابات تلاش کرده‌اند با توصیه‌های خود بستر را برای برگزاری یک رقابت سالم و اخلاقی فراهم آورند. رهنمود‌های ایشان در انتخابات مملو از هدایت‌هایی در زمینه رقابتی منصفانه است. معظم له در دیدار مردم خوزستان و کرمان خطاب به نامزد‌های انتخابات فرمودند: «تبلیغات بایستی همراه با اخلاق و دیانت باشد. تبلیغات غیر از تهمت زدن است، غیر از دروغ گفتن است، غیر از وعده خلاف دادن است. تبلیغات یعنی انسان نظرات خودش را برای مردم بیان کند؛ تبلیغات این است و باید ان‌شاءالله برای همه فراهم باشد» (۲/۱۰/۱۴۰۲). این اظهارات اولین کلام ایشان در این باب معطوف به انتخابات اسفندماه آتی است. ایشان وعده داده‌اند که در این باره بیشتر سخن خواهند گفت، هر چند رجوع به کلام ایشان در ادوار انتخابات ما را به چارچوب ارزشمندی راهنمایی خواهد کرد.
به عنوان نمونه رهبری در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات مجلس دهم، ضمن تأکید بر رعایت اخلاق، آن را شرط سلامت انتخابات دانستند و فرمودند: «نامزد‌های انتخاباتی به یکدیگر اهانت نکنند؛ خب، جنابعالی نامزد هستید، معتقدید که آدم صالحی هستید، آدم برجسته‌ای هستید؛ بسیار خوب، از خودتان هرچه می‌خواهید تعریف کنید بکنید، اما به رقیب‌تان اهانت نکنید، به رقیب‌تان تهمت نزنید، از رقیب‌تان غیبت هم نکنید؛ تهمت و افترا یعنی نسبتی بدهید که واقعیت ندارد، [اما]غیبت یعنی نسبتی بدهید که واقعیت دارد؛ غیبت هم نباید بکنید. بنابراین این هم یک وظیفه است و یک معیار است برای سلامت انتخابات» (۳۰/۱۰/۹۴).
در سال ۱۳۸۵ نیز رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی با صراحت از این مهم چنین یاد کردند: «بعضی فضای انتخابات را خراب می‏کنند؛ تخریب کردن، اهانت کردن و خرد کردن شخصیت‌های گوناگون، همه برخلاف اقتضای سلامت انتخابات است. هم مطبوعات، هم رادیو و تلویزیون، هم کسانی که به ابزار‌های گوناگون ارتباط جمعی دیگری مجهز هستند- رایانه‌ها و شیوه‌های رایانه‏ای- هم کسانی که یک منبری برای سخن گفتن دارند؛ مثل خطبای جمعه و نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ همه توجه داشته باشند که «تخریب، فضای انتخابات را خراب می‏کند». شما از آن کسی که به او علاقه‏مندید، دفاع کنید؛ هیچ مانعی ندارد؛ اما به آن کسی که رقیب اوست، مطلقا حمله نکنید؛ تخریب نکنید. این تخریب و این حرف زدن‌ها و اهانت کردن‌ها، نه حجیت دارد برای مستمعان، و نه جایز است؛ به خاطر اینکه فضا را خراب می‏کند. بنابراین مسئله‏ حفظ سلامت خودِ انتخابات و حفظ سلامت فضای انتخابات، خیلی مهم است» (۱۸/ ۷/ ۸۵). معظم له یک سال بعد، در آستانه برگزاری انتخابات مجلس هشتم می‌فرمایند: «در همین انتخابات اگر بد عمل بکنیم، به هم بد بگوییم، با هم کینه‏ورزی کنیم، به یکدیگر تهمت بزنیم، برخلاف قوانین و مقررات رفتار کنیم، می‌تواند وسیله‏ سقوط و ضعف و انحطاط باشد؛ دست خود ماست؛ امتحان الهی است» (۲۱/۷/۸۶).


حکیم انقلاب اسلامی در نفی رفتار و قضاوت‌های افراطی در انتخابات می‌فرمایند: «بعضی‌ها رقیب انتخاباتی خودشان را «شیطان اکبر» به حساب می‌آورند! شیطان اکبر امریکاست، شیطان اکبر صهیونیسم است؛ رقیب جناحی که شیطان اکبر نیست، رقیب انتخاباتی که شیطان اکبر نیست. من طرفدار زیدم، شما طرفدار عمروئی؛ من شما را شیطان بدانم؟ چرا؟ به چه مناسبت؟ در حالی که زید و عمرو هر دو ادعای انقلاب و اسلام می‌کنند، در خدمت اسلام و در خدمت انقلابند.» (۲۴/۷/۹۱).
بدون شک این مردم هستند که در نهایت انتخاب خواهند کرد که چه کسی باید بر صندلی قدرت بنشیند، اما چه خوب که بازیگران سیاسی انتخابات تلاش نمایند تا این انتخاب در مسیری سالم و اخلاقی هموار گردد. به واقع دروغ و اغواگری و فریب، انتخاب کنندگان را در مرحله انتخاب دچار خطای تصمیم‌گیری نکند و فروشندگان کالای بدلی به مشتریان ارائه ندهند! برای تحقق این امر هم باید فروشندگان از انصاف لازم برخوردار باشند، هم ناظرین بازار به درستی بر مأموریت نظارت و بازرسی خود عمل نمایند و متقلبین را پلمب نمایند، و هم مشتریان هنگام خرید با دقت نظر کالای مورد نظر خود را برگزینند. بدون شک اگر این اصول رعایت گردد، هم بهترین‌ها بر مسند قدرت خواهند نشست و هم رأی دهندگان از انتخاب خود پشیمان نخواهند شد.