روزنامه جوان
1402/11/23
کاش بودجه را به پای فیلمنامه‌ها ریخته بودند
جوان آنلاین: تنوع ژانر و جغرافیا و حضور کارگردان‌های فیلم اولی آینده‌دار از محسنات برجسته این دوره از جشنواره فیلم فجر بود، اما ضعف فیلمنامه آنقدر توی ذوق می‌زد که اجازه لذت بردن از فیلم را به مخاطب نمی‌داد. این ضعف آشکار در فیلمنامه اکثر آثار حاضر در جشنواره فجر ۴۲ وقتی بدتر میشود که می‌بینیم فیلم‌های حاضر در این دوره از سوی دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف تولید شده‌اند، اما ظاهراً سینمای کشورمان همچنان از چیرگی فرم بر محتوا رنج می‌برد و این درد مزمن سینمای ما دیگر به مرحله حاد رسیده است. مشکلی که حتی در آثار پویانمایی هم به شدت به چشم می‌خورد. «جوان» در این ارتباط با آرش فهیم گفتگو کرده است. ارزیابی شما از فضای کلی و فیلم‌های حاضر در جشنواره فجر امسال چیست؟ نکته اول، اینکه جشنواره امسال به لحاظ تنوع ژانری و جغرافیایی، یکی از کم‌نظیرترین دوره‌های جشنواره فجر بود که تقریباً در همه ژانر‌ها غیر از ژانر وحشت در جشنواره فیلم داشتیم. همچنین در جشنواره امسال برای گروه‌های سنی مختلف و سلایق گوناگون آثار متنوعی را دیدیم. ضمن اینکه از همه جای ایران در جشنواره امسال از فیلم‌هایی که در تهران ساخته شده بودند تا فیلم‌هایی از سیستان و بلوچستان و جنوب و شمال کشورمان تصویر و نماینده داشتیم. در حوزه انیمیشن هم شاهد حضور آثار خوبی بودیم که در مقایسه با سال‌های گذشته امیدوار‌کننده‌تر است. کیفیت آثار این دوره از جشنواره فجر در مقایسه با ادوار گذشته چه وضعیتی داشت؟ کیفیت آثار این دوره از جشنواره در مقایسه با دو، سه دوره اخیر جشنواره در مجموع یک قدم جلوتر بود، هرچند راضی‌کننده نیست؛ چه اینکه فیلم‌هایی را که در حد و اندازه جشنواره فجر نیستند در این دوره شاهد بودیم و به نظر من حدود پنج، شش فیلم می‌توانستند در جشنواره حضور نداشته باشند تا وضعیت جشنواره بهتر باشد و اعتبار آن را کمی بالاتر ببرد و به قول معروف، جشنواره چابک‌تری را شاهد باشیم. به فهرست فیلم‌ها و کارگردان‌ها که نگاه می‌کنیم، چهره‌های جدیدی پا به عرصه گذاشته‌اند و چهل و دومین جشنواره فیلم فجر مانند دوره قبلی معرف نسل جدیدی از فیلمساز‌ها و فیلمنامه‌نویس‌ها خواهد بود. باید به این نکته اشاره کنم که اتفاقاً فیلم‌های خوب این دوره از جشنواره متعلق به همین نسل بودند. بحث ضعف فیلمنامه آثار در این دوره از جشنواره مثل ادوار قبل مورد تأکید اکثر منتقدان بود. نظر شما در این زمینه چیست؟ به نظرم یکی از نقاط ضعف مشترک در بین اکثریت قریب به اتفاق آثار این دوره از جشنواره، ضعف فیلمنامه بود که فیلم‌های متعددی دچار آن بودند. تقریباً در اکثر آثار، داستان کامل و درست و حسابی را ندیدیم و به‌طور نسبی هر فیلمی را که من دیدم پر از حفره‌ها، ضعف‌ها و نقاط ضعف روایی و داستانی بود، به‌خصوص فیلم‌هایی که از سوی نهاد‌ها و ارگان‌ها تولید شده‌اند. به نظرم باید شورا‌های فیلمنامه و نظارتی در این ارگان‌ها سختگیری و وسواس بیشتری در انتخاب آثار برای سرمایه‌گذاری و به مرحله تولید رساندن به خرج بدهند. متأسفانه این اتفاق در بین آثاری که امسال تولید شده بودند حداقل در حوزه فیلمنامه وجود نداشت و به نظر می‌رسد که در این ارگان‌ها بحث نظارت بر فیلمنامه دچار اشکال است. برخی افراد حاضر در محل برپایی جشنواره نسبت به شیوه اجرایی و برگزاری بخش‌های مختلف جشنواره فیلم فجر ایراداتی را مطرح می‌کردند، نظر شما در این رابطه چیست؟ در مورد بحث اجرایی و شیوه برگزاری جشنواره هم نکته‌ای که برای من خیلی بارز بود، بخش‌های بین‌الملل، فیلم کوتاه و مستند بود که به شکل نوعی رفع تکلیفی برگزار شدند و به نظر می‌رسید برگزار‌کنندگان جشنواره صرفاً جهت رفع تکلیف و فقط به‌خاطر مراعات وجهه و عنوان «بین‌الملل» که به جشنواره فیلم فجر چسبیده، این بخش را برگزار کردند. تنوع ژانر و جغرافیا در آثار امسال جزو حسن‌های جشنواره بود، اما آیا این تنوع توانست از قالب تصاویر کارت‌پستالی فراتر برود و به معرفی درست جغرافیا و اجزای ژانری که آن را نمایندگی می‌کرد، برسد؟ سؤال شما چند جنبه دارد؛ یکی در مورد ژانر است که برخی فیلم‌ها توانستند در ژانر خودشان خوب جلوه پیدا کنند. فیلمی مثل باغ کیانوش در زمینه سینمای کودک حرف‌هایی برای گفتن داشت، ولی بقیه آثاری که در حوزه کودک نوجوان بودند مشکلاتی داشتند یا مثلاً در حوزه فیلم‌های ژانر دفاع مقدس ما شاهد آثاری بودیم که بیشتر به ژانر اکشن تنه می‌زدند. مثلاً فیلم آسمان غرب با وجود خوش‌ساخت بودن در بحث فیلمنامه بسیار کم‌عمق بود و به سمت تفکر دفاع مقدس و آن حس و حال معنوی نرفت. حتی در بحث شخصیت‌پردازی قهرمان هم ویژگی‌های شخصیت معنوی و اسطوره‌ای شهید شیرودی خیلی لحاظ نشده بود. چند فیلم دیگر ژانر دفاع مقدسی که در جشنواره امسال دیدیم هم همین مشکلات را داشتند و از منظر فضا و حس و حال معنوی جبهه‌ها، چیز زیادی دیده نمی‌شد و به قول شما بیشتر بیگ‌پروداکشن و با صحنه‌های اکشن و جنگی بودند تا دفاع مقدسی. به نظرم بیشتر تمرکز دوستان روی آکسسوار و تجهیزات جنگی گذاشته شده بود. در مورد تصاویر کارت‌پستالی هم باید بگویم که برخی آثار این دوره از جشنواره به‌خاطر ضعفی که در فیلمنامه آن‌ها وجود داشت، صرفاً شاهد تصاویر کارت‌پستالی از آن‌ها بودیم. فیلمی مثل دروغ‌های زیبا هیچ چیز خاصی نداشت و فقط سعی کرده بود فضای فرهنگی و جغرافیایی کشور بنگلادش را نمایش بدهد. با این حال همین رفتن به سمت نشان دادن تنوع جغرافیایی خود رویکرد قابل دفاعی است. نظر شما در مورد کارگردان‌های فیلم اولی امسال چیست؟ کارگردان‌های فیلم اولی امسال واقعاً فراتر از انتظار ظاهر شدند و نشان دادند باید در آینده منتظر غافلگیری از سوی آن‌ها باشیم. فکر می‌کنم حداقل پنج، شش اثر این کارگردان‌ها که در بخش فیلم اولی‌ها حاضر بودند هم در بحث محتوا و هم فرم حرف‌های زیادی برای گفتن داشتند، از جمله فیلم پرویزخان که هم فیلم ملی بود و هم فیلم خوش‌ساختی به نظر می‌آمد. همچنین فیلم مجنون در بحث کارگردانی یکی از بخت‌های اول دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی برای مهدی شامحمدی است. این دوره از جشنواره فیلم فجر نویدبخش ورود کارگردان‌های فیلم اولی خوش‌فکر و کاربلدی به سینمای کشورمان است.