روزنامه خراسان
1403/01/27
حلقه مفقوده انجمن های ادبی؛از مشهد تا هرات و بخارا
محمد بهبودی نیا -calture@khorasannews.com تاریخچه انجمن‌های ادبی در خراسان به‌روزگار دور برمی‌گردد. بر اساس آنچه از گفتار پژوهشگران این حوزه برمی‌آید، خراسان بزرگ را می‌توان جزو پیشتازان این عرصه دانست. انجمن‌هایی که آوازه آن‌ها به گوش بسیاری از فارسی‌زبانان کشورهای دوردست رسیده و شاعران فارسی‌زبان زیادی به شوق حضور در این محافل ادبی به‌سوی این دیار آمده‌اند. امروز در استان خراسان حدود 140 انجمن ادبی فعال وجود دارد و همواره شاعران زیادی برای شنیدن و شنیده شدن به این نشست های ادبی رفت‌وآمد دارند. به دلیل اهمیت این انجمن‌ها در جریان سازی های پی‌درپی در تاریخ ادبیات و لزوم معرفی هرچه بهتر این محافل ادبی قصد داریم در سال پیش رو به‌صورت سلسلهوار در قالب گزارش‌های تفصیلی به معرفی انجمن‌های ادبی خراسان بپردازیم. در اولین شماره این سلسله گزارش‌ها به سراغ انجمن ادبی «سیاوش» رفته و با مهندس مهدی زمانی، بنیان‌گذار این انجمن گفت‌وگو کرده‌ایم. همچنین در ادامه، از دکتر علیرضا قیامتی استاد زبان و ادبیات فارسی درباره تاریخچه انجمن‌های ادبی خراسان پرسیده‌ایم. جریان سازی برای شاهنامه‌خوانی بانوان بنیان‌گذار انجمن فرهنگی هنری سیاوش گفت: سال 1395 بود که انجمن ادبی سیاوش فعالیتش را شروع کرد. در همان سال ابتدایی، تصمیم گرفتیم شاهنامه‌خوانی بانوان را راه‌اندازی کنیم و به‌این‌ترتیب آموزش شاهنامه‌خوانی برای بانوان برای اولین بار در مشهد کلید خورد. خوشبختانه این مسیر، تحولی درزمینه شاهنامه‌خوانی ایجاد کرد تا جایی که تعداد زیادی از این بانوان، تبدیل به شاهنامه‌خوان‌های برتر کشور شده‌اند. بانوانی که حتی یک‌بار شاهنامه را به دست نگرفته بودند امروز به استادان شاهنامه‌خوان تبدیل‌شده‌اند. آموزش شاهنامه‌خوانی به کودکان مهدی زمانی افزود: در ادامه مسیر آموزش شاهنامه‌خوانی، ما در هفته‌های گذشته، تصمیم گرفتیم شاهنامه‌خوانی را در رده سنی کودک و نوجوان نیز با جدیت بیشتری دنبال کنیم. باید به این نکته هم اشاره‌کنم که باهمکاری انجمن «سیاوش» و خردسرای فردوسی تا امروز جشنواره‌های متعدد شاهنامه‌خوانی برگزار و همین موضوع باعث شده است استان خراسان در جمع استان‌های برتر ازنظر تربیت شاهنامه‌خوانان جوان قرار گیرد. 30 دقیقه با فرهیختگان و کارگاه‌های شعر زمانی تصریح کرد: در انجمن سیاوش علاوه بر آموزش شاهنامه‌خوانی، فعالیت‌های هنری دیگری نیز پیگیری میشود که ازجمله آن‌ها برگزاری جلسات آموزشی شعر است. همچنین از دیگر برنامه‌های فاخر، مانند برگزاری نشستهای اینستاگرامی «سی دقیقه با فرهیختگان» غافل نشده‌ایم. در این برنامه ادبی که در فضای مجازی برگزار میشود، شنبه‌های هر هفته با حضور بزرگانی مانند دکتر ژاله آموزگار، دکترکزازی، دکتر یاحقی ، دکتر قیامتی و... به بررسی موضوعات مختلف در حوزه زبان و ادبیات فارسی می‌پردازیم. خوشبختانه این برنامه تا امروز بازخوردهای خوبی از فارسی‌زبانان سراسر دنیا داشته است. وی خاطرنشان کرد: یکی از پایه‌های اصلی انجمن سیاوش، شعرخوانی شاعران در سبک‌ها و قالب‌های مختلف است. ما در این انجمن همواره کوشیده‌ایم تا رسالت هنری خودمان را در زمینه ادبیات انجام دهیم. از ابتدای تأسیس انجمن تا امروز به دنبال پل زدن میان تمام شاعران فارسی‌زبان در سراسر دنیا هستیم. رئیس هیئت‌مدیره خردسرای فردوسی گفت: انجمن سیاوش، جمعه هر هفته در دبیرستان فاتح در مشهد برگزار میشود و ورود برای عموم آزاد است. ما باافتخار از علاقه‌مندان دعوت می‌کنیم برای ارتقا و تعالی هنر به جمع ما بپیوندند. نخستین انجمن های ادبی در خراسان بزرگ در ادامه این گفت‌وگو، برای آگاهی از تاریخچه فعالیت انجمن‌های ادبی خراسان با دکتر علیرضا قیامتی هم‌کلام شدیم. این پژوهشگر ادبی ضمن اشاره به تأثیرگذاری انجمن‌های ادبی خراسان از گذشته تا امروز بر تاریخ و ادبیات فارسی گفت: خراسان همواره کانون محافل ادبی مختلف بوده و نخستین انجمن ادبی کلاسیک ایران نیز در هرات و توسط «عبدالرحمن جامی» پدید آمده است. همچنین اولین انجمنی که به تربیت شاعران جوان پرداخته، در خراسان دایر بوده و «هاتفی» بعد از جامی این انجمن‌ها را تشکیل داده و این فعالیت‌ها به‌صورت جدی در خراسان بزرگ پیگیری می‌شد. در قرن کنونی نیز می‌توان این ادعا را مطرح کرد که خراسان همواره محلی برای برپایی پویاترین، تأثیرگذارترین و موفق‌ترین انجمن‌های ادبی است که ازجمله در روزگار ما می‌توان به انجمن «نگارنده»، انجمن «فرخ» و انجمن «قهرمان» اشاره کرد که انجمن فرخ از همه این انجمن‌ها اعتبار بیشتری داشت. انجمن فرخ، 50 سال میداندار محافل ادبی خراسان بود. تقریباً چهره شناخته‌شده‌ای در ادبیات وجود نداشت که به این انجمن آمدورفت نداشته باشد. شهریار، دکتر خانلری، دکتر یوسفی و... به این انجمن رفت‌وآمد داشتند و پس‌ازاین انجمن، انجمن قهرمان با میدانداری استاد محمد قهرمان همین راه را ادامه داد و بعد از درگذشت استاد، با حمایت‌های خردسرای فردوسی و خانواده و دوستان استاد قهرمان این راه ادامه پیدا کرد. چالش‌های فراروی انجمن‌های ادبی امروز علیرضا قیامتی افزود: خراسان خاستگاه حماسه‌های ایران‌زمین است و باید هم انجمن‌های پررونقی در خراسان برپا باشد، انتظار می‌رود این انجمن‌ها به ورطه تکرار نیفتد. اقداماتی که انجمن سیاوش و برخی انجمن‌های ادبی در خراسان در دستور کار قرار داده‌اند، بسیار ویژه و قابل‌توجه است. این گونه انجمن‌ها شعر و ادبیات را با خواسته های مخاطب به‌روز کرده‌اند. انجمن‌ها باید کاری کنند که نگاه اجتماعی مردم به ادبیات تغییر کند تا مردم به ادبیاتشان همیشه افتخار کنند. این پژوهشگر ادبی افزود: بزرگ‌ترین آسیب برای انجمن‌های کشور این است که خودشان را محدود به دعوت از چهره‌های ادبی و هنری تکراری کنند و از پرورش دادن چهره‌های جوان غافل شوند. انجمن‌ها قرار نیست فقط عرصه خوانش شعر باشد و بس. ما باید در انجمن‌ها به دنبال تأثیرگذاری اجتماعی باشیم و رسالت و پتانسیل‌های ادبیات و شعر را به مردم بشناسانیم. لزوم ارتباط متقابل انجمن‌های ادبی کشورهای فارسی‌زبان استاد قیامتی خاطرنشان کرد: برای من همواره این دریغ وجود دارد که چرا انجمن‌ها و کانون‌های شعر در خراسان امروزی با انجمن‌های خراسان بزرگ و کشورهای فارسی‌زبان ارتباط ندارند. هرات در یک‌قدمی ماست اما انجمن‌های ادبی مشهد و هرات و بلخ باهم در ارتباط نیستند. شاعران و فعالان حوزه ادبی ما باید به دنبال برقراری این ارتباط‌ها باشند. ما نیاز داریم این تعامل به‌صورت سیستماتیک پیش برود. امروز این نیاز به‌روشنی احساس میشود که با بخارا و سمرقند و مرو ارتباط‌های مستقیم برقرار کنیم و رودرروی هم بنشینیم و شعر بخوانیم. امروز ما شاعران فارسی‌زبانی درمرو، قرقیزستان، ازبکستان و دیگر کشورها داریم که مشتاق شرکت در محافل ادبی خراسانند و برای این مهم باید برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود تا شعر خراسان بزرگ هرروز شکوفاتر شده و در خارج از مرزها بیش‌ازپیش شنیده شود.