روزنامه خراسان

مشقت‌های قابلمه‌سازی

مجید حسین زاده  |  روزنامه‌نگار -بسیاری از ما وقتی غذایی را میل می‌کنیم، فقط  از کسی که آن غذا را برای‌مان پخته است، تشکر می‌کنیم. گاهی هم به کشاورز یا دامداری که مواد اولیه آن غذا را با سختی تولید کرده، فکر می‌کنیم اما هیچ‌گاه توجه‌مان به دنیای قابلمه‌ها جلب نشده است. شاید باورش سخت باشد که ساخت قابلمه علاوه بر سخت ‌بودن، بسیار حساس و دقیق است و اگر در مراحل انجام کار، کوچک‌ترین اشتباهی رخ می‌دهد، محصول نهایی قابل فروش و استفاده نخواهد بود. ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی از نحوه ساخت قابلمه پربازدید شده که تعجب کاربران شبکه‌های اجتماعی را به دنبال داشته است. مثلا بعضی از این کامنت‌ها عبارت است از: «کاملا اتفاقی این ویدئو را دیدم و چقدر لذت بردم. انگار شعبده‌بازی می‌کنید! دست تک‌تک عزیزان کارگر را می‌بوسم»؛ «قابلمه‌ها چقدر عجیب و چه‌قدر جالب ساخته می‌شه»؛ «خم‌کاری واقعاً هنره و البته جز کارهای سخت هستش که زور و دقت زیادی می‌خواهد و پر خطر هم هست» و ... . به‌همین بهانه به‌سراغ «علی صداقت» رفتیم تا از او درباره واکنش مردم به پربازدید شدن ویدئویش در زمان ساخت قابلمه، این حرفه، چالش‌هایش و ... برای ما بگوید. با ما همراه باشید.   سال‌هاست که در این شغل هستم به‌عنوان اولین سوال از او می‌پرسم که چطور وارد این حرفه شده که می‌گوید: «اسم این شغل خم‌کاری است و در آن تصاویر و ویدئوهایی که شما در شبکه‌های‌ اجتماعی دیدید، ما مشغول ساخت قابلمه هستیم. درباره ورود من به این حرفه باید بگویم که پدرم در این شغل مشغول به کار بود و من هم سال‌هاست که مشغول قابلمه‌سازی هستم و همان راه را ادامه دادم. این شغل را با تمام سختی‌ها، چالش‌ها و مشکلاتش دوست دارم و امیدوارم بتوانم آن را همچنان ادامه بدهم.»  
 
 
 


 
 
 
 
 
 
از ذوب قابلمه‌های دست‌دوم  تا تولید گرده در این ویدئوی پربازدید که 300هزارتا لایک و بیش از 33 میلیون بازدید خورده، یک ورق فلزی گرد را می‌بینیم که با زحمت زیاد به یک قابلمه تبدیل می‌شود. «صداقت» درباره این ورق‌های فلزی گرد می‌گوید: «آن‌ها گرده هستند و جنس‌شان از آلومینیوم است. برای تولید گرده، ابتدا شمش آلومینیوم و قابلمه‌های دست‌دوم را در یک کوره ذوب می‌کنند. سپس با یک ملاقه بزرگ آن‌ها را داخل یک قالب به شکل قرص می‌ریزند. بعد شبیه به یک کتاب خیلی بزرگ می‌شود، کتاب 300 یا 400 صفحه‌ای. در مرحله بعد، آن از داخل قرص می‌رود زیر نورد. نورد دو تا غلتک است، یکی بالا و یکی پایین قرار دارد. این از وسط غلتک‌ها، عبور داده می‌شود. این جا دو تا کارگر هست که این کار را چندین بار تکرار می‌کنند؛ یعنی یک نفر آن را می‌فرستد داخل غلتک و دیگری آن را در می‌آورد و دوباره آن را داخل غلتک می‌گذارند تا تبدیل به یک ورق نازک می‌شود. بعد هم آن را می‌گذارند داخل گرده بریا پرس‌گرد که تبدیل به یک ورق دایره‌ای نازک می‌شود».                           این گِرده‌فلزی با حرارت زیاد قابل خم‌شدن می‌شود شاید تصور کنید که بعد از تبدیل‌شدن شمش آلومینیوم به یک ورق نازک دایره‌ای‌شکل، کار تمام است اما این طور نیست و این خم‌کار باسابقه در ادامه توضیحاتش می‌گوید: «در مرحله بعد، این ورق را دوباره داخل کوره می‌گذارند و 58 درصد حرارت می‌بیند تا قابل خم‌شدن شود. سپس نیم ساعت یا یک ساعت صبر می‌کنند تا آن گرده سرد شود و بعضی اوقات، چند روز در کارگاه می‌ماند. زمانی که قابلمه‌ساز می‌خواهد روی گرده فلزی، قلم بیندازد باید این گرده آن‌قدر نرم باشد که حالت بگیرد و بتوان آن را تبدیل به قابلمه کرد. اگر سفت باشد، با قلم نمی‌توان به آن حالت و شکل داد. بنابراین وقتی گرده گرما دید، تبدیل به چیزهای مختلف می‌شود که یکی از اصلی‌ترین آن‌ها همین قابلمه است.»   با یک قلم، قابلمه می‌سازیم حالا می‌رسیم به مرحله‌ای که باید گرده تبدیل به قابلمه شود. تقریبا سختی خم‌کاری از همین جا شروع می‌شود. «صداقت» در این باره می‌گوید: «برای تبدیل گرده باید آن را داخل دستگاه خم‌کاری قرار دهیم. سپس با کمک یک قلم و فشار بر روی گرده که در حال چرخیدن است، آن را به شکل یک قابلمه تغییر می‌دهیم. این کار یکی از روش‌ های شکل‌‌دهی به ورق‌های فلزی است که در آن از ترکیب نیرو و چرخش برای تولید قطعات توخالی و بدون درز با تقارن محوری استفاده می‌شود. اساس این فرایند به این صورت است که یک ورق فلزی دایره‌ای شکل یا همان گرده بر روی یک قالب قرار می‌گیرد و با آن شروع به چرخیدن می‌کند. چرخش قالب توسط محور چرخان یک دستگاه تامین می‌شود. با حرکت چرخشی گرده، نیرویی فشاری توسط یک ابزار فرم دهی(اهرم یا غلتک) روی آن اعمال می‌شود. فشار ابزار بر روی گرده در حال چرخش باعث می‌شود تا گرده به تدریج و طی چندین مرتبه حرکت ابزار روی آن، خم شده و بر روی قالب کشیده شود و در نهایت شکل آن را بگیرد.»   حالا نوبت صاف‌کاری و پوست‌کاری است بعد از این که گرده به شکل قابلمه در می‌آید، باید برای زیبایی ظاهری آن دست به کار شد تا جلوه بهتری در نظر مشتری پیدا کند و شکیل‌تر به نظر برسد. «صداقت» در این باره می‌گوید: «همان طور که اشاره کردید، بعد از تبدیل گرده به قابلمه، می‌رویم سراغ مرحله صاف‌کاری که مهارت زیادی می‌خواهد و بسیار کار حساس و دقیقی است. بعد از این مرحله که باز هم باید با قلم انجام شود، بدنه قابلمه باید صاف‌صاف باشد و هیچ تورفتگی یا برآمدگی نداشته باشد. سپس از قالب آن را در می‌آوریم. مرحله بعدی پوست‌کاری یا همان براق‌کاری است که اگر این مرحله را انجام ندهیم، قابلمه جلوه نخواهد داشت. بعد از این مرحله است که قابلمه براق‌ می‌شود و سپس برای عرضه در آن در بازار اقدام می‌کنیم تا یک محصول باکیفیت به دست مشتری برسد.»  
 
 
 
 
 
 
جابه‌جا قلم روی گرده  بسیار حساس و پرخطر است از او می‌پرسم که کدام یک از مراحل تولید قابلمه از بقیه سخت‌تر است و تقریبا چالش برانگیزترین گام در مسیر تولید قابلمه محسوب می‌شود که می‌گوید: «سخت‌ترین قسمت کار، همان خم‌کاری است که باید گرده را با قلم به شکل قابلمه درآورد. جابه‌جا کردن قلم مهارت زیادی می‌خواهد تا قابلمه به درستی حالت بگیرد و ساخته شود. این کار بسیار حساس و البته پر خطر هم هست. این را هم اضافه کنم آن موقعی که قلم به گرده نزدیک می‌شود، گرده کش می‌آید و مثلا از 30 سانتی‌متر به 50 سانتی‌متر می‌رسد تا روی قالب به شکل قابلمه دربیاید. با این حال، تغییر ضخامت محسوسی در قطعه به وجود نمی‌آید و می‌توان گفت که ضخامت تقریباً ثابت می‌ماند.»                         می‌خواهم یک قابلمه 2 برابر قبلی بسازم «این قابلمه‌ای که ویدئویش در فضای‌مجازی پربازدید شد، گرده یا قابلمه 70 بود و دهنه آن 60 سانتی متر است. حالا می‌خواهم گرده 140 آن را بسازم. البته الان دست چپم درد می‌کند اما امیدوارم بتوانم این کار را هم انجام بدهم. دهنه این قابلمه‌ای که می‌خواهم تولید کنم، 120 سانتی متر خواهد بود و خیلی بزرگ است». او با این مقدمه درباره وسایل دیگری هم که در تولیدی‌شان می‌سازند، می‌گوید: «به جز قابلمه‌های بزرگ و کوچک، کتری و آبکش و ... هم تولید می‌کنم و تولید آبکش هم مراحل خاص و چالش‌های خودش را دارد.»               ماندگاری قابلمه‌های خم‌کاری بیشتر است 
او درباره تفاوت قابلمه‌های پرسی با خم‌کاری می‌گوید: «این کاری که ما انجام می‌دهیم، ساخت قابلمه با خم‌کاری است اما یک مدل ساخت آن هم با پرس است. شما گرده را می‌گذارید وسط دستگاه پرس، یک دکمه را فشار می‌دهید، گرده را تبدیل به قابلمه می‌کند و به آن قابلمه‌پرسی می‌گویند. این‌ها آلیاژشان یکی است و قیمت پرسی هم معمولا یک مقدار کمی گران‌تر است. اما بعضی‌ها فقط قابلمه خم‌کاری می‌برند و طرفدارهای خاص خودش را دارد. در ضمن، قابلمه‌های پرسی کمی ضخیم‌تر است و ماندگاری قابلمه‌های خم‌کاری بیشتر است.»                                       مشابه چینی این قابلمه‌ها هنوز ساخته نشده‌است! از او درباره بازار قابلمه در ایران می‌پرسم و این که آیا این نوع قابلمه، مشابه خارجی هم دارد یا نه که می‌گوید: «به طور کلی که الان بازار فروش قابلمه خراب است و به خاطر گرانی، مشتری‌ها کم شده است. البته این مدل قابلمه با خم‌کاری، مشابه خارجی ندارد. خوشبختانه فقط ایرانی است و هنوز چین نتوانسته آن را کپی برداری کند و بسازد! اما قابلمه‌های گرانیتی و سرامیکی و ... است که چینی، ایتالیایی و ... دارد. این را هم بگویم که این قابلمه‌های خم‌کاری ما از همه شهرهای ایران مشتری دارد.»   قیمت این قابلمه‌ها  کیلویی 220هزار تومان است او درباره وزن و قیمت این قابلمه‌ها هم می‌گوید: «متفاوت است. مثلا قابلمه نوزادی 250 گرم است و قابلمه 70 که ویدئویش را دیده‌اید، با درش تقریبا 3 کیلو است. قیمت هر کیلو هم در حال حاضر، 220هزار تومان است بنابراین یک قابلمه 70، تقریبا 700 هزار تومان می‌شود». از او درباره هزینه‌های این کار هم می‌پرسم که می‌گوید: «گرده‌ای که باید برای تولید قابلمه بخریم، کیلویی 180 هزار تومان است و تقریبا کیلویی 20 هزار تومان مزد برای ساخت این قابلمه‌هاست که بین مدیر کارگاره، پوست‌انداز، کارگر و ... تقسیم می‌شود. همین جا می‌خواهم به این نکته هم اشاره کنم که چون این کار خیلی تخصصی است و کار هر کسی نیست، کارگر هم در آن زیاد نیست. اگر در این کار تجربه نداشته باشید، خروجی کار به یک محصول قابل قبول منجر نخواهد شد. من خودم من بعضی روزها از صبح زود تا ساعت 10 شب کار می‌کنم و قابلمه تولید می‌کنم تا بتوانم پاسخگوی مشتری‌هایم باشم.»   این فیلم یکهو خیلی دیده شد از «صداقت» درباره ویدئوی پربازدید از ساخت قابلمه در کارگاه‌شان می‌پرسم که می‌گوید: «این فیلم یکهو خیلی دیده شد و در روزهای اول تا 15 هزار نفر آن را لایک کردند. این فیلمی که من گذاشتم، اتفاقی رفت در اکسپلور و خیلی دیده شد.» او درباره واکنش مردم و بیشتر سوالات‌شان بعد از دیدن این ویدئو می‌گوید: «بیشترشان می‌پرسند که واقعا یک قابلمه به این سختی ساخته می‌شود؟ یا ما اصلا نمی‌دانستیم که نحوه ساخت قابلمه این طوری است! کامنت‌های زیادی دارم که مردم باورشان نمی‌شود این کار این قدر سخت و حساس و دقیق باشد. البته این را هم بگویم که هنر خم‌کاری مثل خیلی از هنرهای دیگر نیاز به توجه ویژه دارد وگرنه روبه فراموشی است و ممکن است تا چند سال بعدی، دیگر فردی را نداشته باشیم که در این حوزه فعال باشد.»    
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
 آمارهای نادرست وزیر اقتصاد فراموشی یا خلاف‌گویی؟! (کيهان) نجوم مرا با خدا پیوند داد (جوان)نقشه راه عبور از گرانی و تورم (شهروند)
سایر اخبار این روزنامه
می‌گفتند فوتبال به درد دختر نمی‌خورد جوابیه وزارت راه و توضیحات خراسان درباره آشفتگی اجاره بها مشقت‌های قابلمه‌سازی تبهکاران وحشت آفرین زیر تیغ مجازات ! کار سخت رئیس جمهور آینده جنایت نتانیاهو، حمایت بایدن 84 درصد در دام فیلترشکن ها سایه سنگین انتخابات بر حیاط دولت کوچ ستاره ها به صحنه نمایش حکیم توس رونمایی از 11 ابرپرونده فرار مالیاتی گزینه انفجار خرابکارانه منتفی است آثاری ناشی از اقدامات جنگ الکترونیک بر روی بالگرد مشاهده نشد مانور کاذب تندروها رنج همچنان همنشین سیل زدگان!