روزنامه خراسان
1403/03/19
شام در دام عربی
رحیم پور-سی و سومین نشست سران کشورهای عربی اواخر اردیبهشت در منامه پایتخت بحرین برگزار شد. باوجود این که مهم‌ترین خروجی این نشست در سطح بین‌المللی تاکید بر لزوم توقف تجاوزهای رژیم صهیونیستی در غزه بود اما مطرح شدن مسئله جزایر ایرانی خلیج‌‌‌‌‌فارس و امضای برخی متحدان یا دوستان منطقهای ایران مانند سوریه، عراق،الجزایر، سودان و عمان پای این بیانیه بار دیگر توجه تحلیلگران داخلی را به این مسئله معطوف کرد که چرا کشورهایی در سطح منطقه یا فرامنطقه که ایران آن ها را دوست خود می‌‌‌‌‌پندارد مانند چین و روسیه یا سوریه و عراق پای بیانیه‌‌‌‌‌ای را امضا می‌‌‌کنند که می‌‌‌‌‌دانند ادعای مطرح شده در آن، جزو خطوط قرمز ایران و در زمره منافع حیاتی کشورمان به شمار می‌‌‌‌‌رود. در متن بیانیه کشورهای عربی آمده است: «بر حاکمیت امارات متحده‌‌‌‌‌عربی بر جزایر سه‌‌‌‌‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ، ابوموسی تاکید شده و از جمهوری اسلامی ایران می‌‌‌‌‌خواهد که به ابتکار امارات متحده عربی برای یافتن راه‌حلی مسالمت‌‌‌‌‌آمیز از طریق مذاکرات مستقیم یا مراجعه به دیوان بین‌المللی دادگستری و منشور سازمان ملل متحد به این مسئله پاسخ دهد.» این بیانیه مدعی شده که این امر به اعتمادسازی و افزایش امنیت و ثبات در منطقه کمک خواهد کرد اما با امضای دمشق پای این بیانیه بیش از همه کشورها، موضوع سوریه و کیفیت روابط آن با جمهوری اسلامی ایران را باردیگر به فضای افکار عمومی کشور کشاند. مثلا سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس به بیانیه کشورهای عربی که در پایان اجلاس سران اتحادیه عرب در منامه بحرین قرائت شد، واکنش نشان داد و نوشت: «خبری عبرت آموز! بشار اسد همراه با سایر کشورهای عربی، بیانیه حمایت از تعلق جزایر سه گانه ایرانی به امارات را امضا کرد!»
بازگشت سوریه به آغوش اعراب
درواقع، سوریه ای که بعد از ۱۲ سال تعلیق عضویتش در این سازمان، برای دومین سال بود که در نشست سران عربی حضور پیدا می‌‌‌‌‌کرد، با امضای بیانیه‌‌‌‌‌ای، موجبات تعجب تحلیلگران را فراهم آورد. زیرا نزدیک به یک دهه که سوریه درگیر جنگ داخلی و فشارهای خارجی برای برکناری بشار اسد بود، ایران نه تنها در مهار و نابودی داعش کنار سوریه ایستاد بلکه با کمک به دولت اسد در شرایطی که حتی کشورهای عربی منطقه نیز او را طرد کرده بودند، باعث شد اسد سرپا بماند. اما با فروکش کردن بحران در سوریه، از بین رفتن داعش و برقراری نسبی امنیت و ثبات در این کشور پساجنگی، امروز بشار اسدی که به جد به دنبال کمک‌‌‌‌‌های کشورهای دیگر برای بازسازی است، آغوش خود را برای برادران عربش گشوده است.
چرا سوریه «نه» نگفت؟
اما پرسش مهم این است که چرا سوریه به رهبری بشار اسد که به عنوان متحد ایران شناخته میشود، پای این بیانیه را امضا کرد؟ علیرضا مجیدی، پژوهشگر مسائل منطقه در این باره می گوید: «بحث جزایر سه‌‌‌‌‌گانه سال‌‌‌‌‌هاست که در نشست‌‌‌‌‌های سران اتحادیه عرب مطرح میشود. البته ادواری که میزبان اجلاس، کشورهای حاشیه خلیج‌‌‌‌‌فارس باشند، روی این موضوع بیشتر تاکید میشود. اما به عنوان مثال زمانی که کشورهایی مانند اردن یا الجزایر میزبان باشند خیلی روی بحث جزایر تاکید نمی‌شود.»به گفته مجیدی، سوریه وقتی بعد از ۱۲ سال تعلیق عضویت سال گذشته در اجلاس جده شرکت کرد، خیلی امید داشت که سرمایه‌‌‌‌‌های عربی وارد سوریه شود و به بازسازی این کشور کمک کند؛ اما این اتفاق نیفتاد.این پژوهشگر تاکید کرد: «امروز در فضای طوفان الاقصی، سوریه می‌‌‌‌‌خواهد چهره خود را به گونه دیگری به نمایش بگذارد و نشان دهد که سوریه فقط ذیل مقاومت تعریف نمی‌شود؛ همچنانکه حتی یک نشست هم میان سران مقاومت در این مدت در سوریه برگزار نشد.»مجیدی با بیان اینکه هر کشوری در اجلاس منامه بوده این بیانیه را امضا کرده، افزود: «سوریه در اجلاسی شرکت کرد که تقریبا می‌‌‌‌‌دانست که با توجه به میزبان آن، چه مباحثی در آن طرح خواهد شد ولی واقعیت این است که در این شرایط ناچار بود در اجلاس شرکت کند اما در صدور این بیانیه نقشی نداشت.» پژوهشگر مسائل منطقه توضیح داد: «البته باید توجه داشت که برای دمشق به خوبی دیکته نشده که مسئله جزایر سه‌‌‌‌‌گانه خط قرمز ایران است.ضمن اینکه روابط تهران و دمشق در سال ۲۰۲۴ مشابه این روابط در سال ۲۰۱۴ یا ۲۰۱۸ نیست. امروز فضای بازیگری خارج از چارچوب ایران در دمشق به دلایلی پررنگ شده است.» وی افزود: «در سال‌‌‌‌‌های گذشته حضور ایران، تهدید امنیتی مستقیم دمشق را دفع می‌‌‌‌‌کرد و امنیت آن کشور را تامین می‌‌‌‌‌کرد اما امروز برعکس شده و حضور ایران منجر به اتفاقات دیگر در این کشور شده است. یعنی حضور ایران منجر به تهدیدهای نظامی سوریه از طرف اسرائیل و تهدیدهای اقتصادی از جانب آمریکا شده است و از جنبه سیاسی نیز اعراب، سوریه را تحت فشار قرار می‌‌‌‌‌دهند.» در این میان، باید به تحریم‌های آمریکا و مشخصاً قانون سزار هم توجه داشت. تحریم‌های سزار که در سال ۲۰۱۹ تصویب و ۱۷ ژوئن ۲۰۲۰ علیه سوریه اجرا شد، در مقایسه با تحریم‌های گذشته علیه سوریه به‌مراتب فراگیرتر است.مجیدی در پاسخ به اینکه عراق چرا این بیانیه را امضا کرد، نیز گفت: «دولت عراق و به‌‌‌خصوص دستگاه دیپلماسی عراق جهت گیری‌‌‌‌‌های ضدایرانی دارند و به دلیل ملاحظات داخلی آن را علنی نمی‌‌‌‌‌کنند. اما باید توجه داشته باشیم که دولت شیاع السودانی یک دولت ضدایرانی است و اگر پای بیانیه را امضا نمی‌‌‌‌‌کرد جای تعجب داشت.» سعدا... زارعی، کارشناس مسائل غرب آسیا نیز در خصوص این که چرا سوریه این بیانیه را امضا کرد، توضیح داد: آنچه به اصطلاح امضای بیانیه خوانده میشود به مفهوم موافقت همه اعضا با مفاد آن نیست و این بحث ادعایی جزایر سه‌‌‌‌‌گانه مدت‌‌‌‌‌هاست که در اجلاسیه‌‌‌‌‌های اتحادیه عرب مطرح میشود .با این حال این نکته را نیز نباید از نظر مغفول داشت که به‌رغم تاکیدات مقامات عالی دو کشور ایران و سوریه بر لزوم تقویت روابط تهران و دمشق و جلوگیری از تضعیف این روابط، این مسئله حداقل در بعد اقتصادی چندان مورد توجه دولت‌های دو کشور نبوده و در آمار و ارقام تجارت طرفین مشهود است. با توجه به خیز برخی کشورها مانند امارات برای حضور در بازارهای سوریه و نفوذ ترکیه در مناطق شمالی این کشور، تهران باید بیش از گذشته به توسعه روابط اقتصادی خود با سوریه توجه کند.
پیام‌های مثبت سفر اسد به ایران
اماسرانجام با گذشت دو هفته از شهادت رئیس جمهور و هیئت همراه ایشان در سانحه سقوط بالگرد، بشار اسدبرای عرض تسلیت به ایران آمد.در این رابطه، حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اسد و هیئت همراه، مقاومت را هویت ممتاز سوریه دانستند و فرمودند: جایگاه ویژه سوریه در منطقه نیز به دلیل همین هویت ممتاز است و این ویژگی مهم باید محفوظ بماند. ایشان خاطر نشان کردند: غربی‌ها و دنباله‌های آن‌ها در منطقه قصد داشتند با جنگی که علیه سوریه به راه انداختند، نظام سیاسی این کشور را ساقط و سوریه را از معادلات منطقه حذف کنند اما موفق نشدند و اینک نیز قصد دارند با شیوه‌های دیگر و از جمله وعده‌هایی که هیچ‌گاه به آن‌ها عمل نخواهند کرد، سوریه از معادلات منطقه خارج کنند.رهبر انقلاب با اشاره به آماده به کاربودن شهید رئیسی برای افزایش همکاری‌های ایران و سوریه در زمینه‌های مختلف، تاکید کردند: اکنون نیز آقای مخبر با داشتن اختیارات رئیس‌جمهور، همان رویکرد را ادامه می‌دهد و امیدواریم همه امور به بهترین وجه به پیش برود. سفر بشار اسد در شرایطی صورت گرفت که فشارهای منطقهای بر سوریه برای کمرنگ کردن همراهی این کشور با اضلاع محور مقاومت در تحولات پس از طوفان الاقصی به چشم می‌خورد. با این حال مواضع اعلانی و عملی رئیس جمهور سوریه ثابت کرد که دمشق کماکان بنای حفظ روابط گسترده خود با ایران و مقاومت را دارد هر چند ما نیز به‌عنوان یک بازیگر مستقل، باید سیاست خارجی خود را به‌گونه‌ای تنظیم و دنبال کنیم که حاصل آن کسب حداکثر منافع ملی باشد، در غیر این صورت بازنده میدان دیپلماسی و کنشگری در عرصه‌ای خواهیم بود که هیچ کشوری جز در حد لفاظی برای بازنده دل نمی‌سوزاند و نگران باخت، زیان و ضررش نمی‌شود.
سایر اخبار این روزنامه
12 میلیون مجرد پشت چالش‌های ازدواج
مرز تخیل و واقعیت در خلق رمان های دینی
خسارت 20 هزار میلیاردی سیل اخیر به استان
نامه 3 کشور اروپایی و زنگ‌خطر استفاده از اسنپ‌بک
جنایت درپارک رازی !
منطق تصمیم‌گیری در اتحادیه عرب
آب شیرین و برق بادی برای سیستان و بلوچستان
شام در دام عربی
عصر جدید«جوکر» بفرمایید «کنسرتینو» و بازگشت طلایی پادشاه
جنجال توصیه نامه پاستورنشینان به شورای نگهبان
بازار کار؛ بهبود آمارها تداوم چالش ها
التهاب جنگ در شمال اسرائیل
ردپای متافیزیک در رسانه‌‌ها
