روزنامه خراسان
1403/04/07
رمزگشایی از اهمیت مشارکت حداکثری
دکتر ابراهیم متقی -political@khorasannews.com چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران، فردا برای تعیین نهمین رئیس جمهور برگزار خواهد شد. شش نامزد تایید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان ساعت های پایانی تبلیغات را پشت سر گذاشتند و اکنون وقت انتخاب مردم رسیده است.یکی از مهم‌ترین راهبردهایی که رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره درخصوص انتخابات بر آن تاکید دارند فراهم شدن زمینه مشارکت حداکثری مردم است.واقعیت این است که مفهوم انتخابات در ایران و بسیاری دیگر از کشورها تابعی از معادله مشارکت سیاسی و اجتماعی خواهد بود. مشارکت انتخاباتی، نشانه‌هایی از نقش یابی جامعه، نهادهای سیاسی و گروه‌های رقیب را منعکس می‌سازد. هرگاه رقابت‌های انتخاباتی شکل گیرد، زمینه برای مشارکت سیاسی حتی جدال در روابط برخی از گروه‌های سیاسی و اجتماعی نزدیک به هم را به وجود آورده و اجتناب ناپذیر می سازد. در این دوره از رقابت‌های انتخاباتی می‌توان نشانه‌های پیوند مشارکت سیاسی را با رقابت‌های انتخاباتی حتی در درون اردوگاه اصولگرایان مشاهده کرد.در یک دوران تاریخی این‌گونه فکر می‌شد که اصولگرایی مجموعه به هم پیوسته و منسجمی است. در حالی که هرگاه معادله قدرت پیش آید، زمینه اجتماعی برای رقابت‌های پرشدت به وجود می‌آید. اگرچه برخی از گروه‌های اجتماعی و شخصیت‌های اپوزیسیون به این موضوع اشاره دارند که انتخابات از پیش تعیین شده است، اما اگر معادله مشارکت و رقابت انتخاباتی در پیش گرفته شود، ساخت اجتماعی در ایران می‌تواند اراده خود را بر گروه‌های ذی نفوذ تحمیل کند. مقام معظم رهبری محور اصلی تعیین معیارهای موثر در رقابت‌های انتخاباتی در ساخت اجتماعی و سیاسی ایران هستند. ایشان به این موضوع اشاره و توجه داشته‌اند که امنیت ملی و امنیت اجتماعی در فرایندهای رقابت انتخاباتی ظهور پیدا کرده و آثار خود را به عرصه‌های پیرامونی منتقل می‌کند . واقعیت آن است که مشارکت انتخاباتی در این دوره از رقابت‌ها به گونه‌ای است که زمینه برای همکاری‌های چند وجهی و رقابت‌های فراگیر را به وجود می‌آورد. ۱-معیارهای انتخاب مشارکتی در نگرش رهبر انقلاب هر گونه سیاست گذاری راهبردی و اجتماعی در ایران بر اساس ضرورت‌هایی مطرح میشود که مقام معظم رهبری به آن توجه و اشاره دارند. رویکرد عمومی ایشان همواره تاکید بر حداکثر مشارکت و مشارکت حداکثری بوده است. ایشان مشارکت اجتماعی را با ضرورت‌های امنیت ملی پیوند می‌دهند. در نگرش مقام معظم رهبری ساخت اجتماعی در شرایطی از ثبات و همبستگی هنجاری برخوردار خواهد بود که زمینه برای مشارکت سیاسی و اجتماعی به وجود آید. در فضای رقابت‌های انتخاباتی میزان مشارکت اهمیت بیشتری در مقایسه با امکان پذیری و نقش یابی سایر بازیگران ساختاری دارد.در نگرش مشارکت گرا، هرگاه مشارکت افزایش پیدا کند تمامی لایه‌های اجتماعی به گونه اجتناب ناپذیر در رقابت‌های انتخاباتی شرکت کرده و به این ترتیب زمینه برای مصونیت و استحکام سیاسی را در کشور به وجود می‌آورد. آن چه که از آن به عنوان امنیت اجتماعی شده یاد میشود، ارتباط مستقیم با معادله همکاری‌های سیاسی و رقابت‌های انتخاباتی گروه های شهروندی دارد .رقابت سیاسی بدون مشارکت منجر به تحقق امنیت اجتماعی شده نخواهد بود. به همین دلیل است که محور اصلی تفکر رهبری در فضای رقابت‌های انتخاباتی را باید بر اساس گزینه و ضرورت حداکثرسازی مشارکت دانست .هرگاه مشارکت افزایش پیدا کند و در وضعیت حداکثری قرار گیرد ،در آن شرایط زمینه برای کنترل بحران و تهدیدات توسط ساخت اجتماعی به وجود می‌آید. کنترل چالش‌های اجتماعی بدون توجه به رقابت‌های انتخاباتی درست و دقیق امکان‌پذیر نخواهد بود،بنابراین، انگاره مشارکت حداکثری اولین و اصلی‌ترین راهبرد در تفکر و اندیشه انتخاباتی رهبری در روند رقابت‌های انتخاباتی بوده و خواهد بود. ۲- رقابت های انتخاباتی و مشارکت سیاسی دومین شاخص مد نظر مقام معظم رهبری در روند رقابت‌های انتخاباتی مربوط به نقش‌یابی نخبگان سیاسی بوده است. ساخت اجتماعی بدون حضور و نقش نخبگان معنای چندانی نخواهد داشت. به همین دلیل است که مفهوم رقابت سیاسی مورد توجه قرار گرفته و محور اصلی و بنیادین مشارکت حداکثری محسوب میشود. هرگاه در جامعه‌ای نشانه‌هایی از رقابت وجود داشته باشد، انگیزه گروه‌های اجتماعی برای مشارکت حداکثری افزایش می‌یابد.چنین وضعیتی را می‌توان در روند انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ مشاهده کرد. نظرسنجی‌های انجام شده بیانگر آن است که رقابت انتخاباتی بر اساس مشارکت و نقش یابی گروه‌های اجتماعی بسیار بالا بوده و سه کاندیدا از جایگاه و اهمیت بالاتری برخوردارند. رقابت‌ها در روند انتخابات ریاست جمهوری به گونه ای افزایش یافته که زمینه لازم برای انتخاب بهینه در اولین دوره از رقابت ها را با سختی روبه رو می‌سازد .به همین دلیل است که در این دوره از رقابت‌های انتخاباتی امکان دو مرحله‌ای شدن انتخابات وجود داشته و این امر انعکاس کنش رقابتی کاندیدایی است که به ضرورت‌های مشارکت حداکثری توجه دارند. مشارکت انتخاباتی بدون توجه به قالب‌های رقابتی کاندیدا امکان‌پذیر نخواهد بود .هر کاندیدا در شرایطی می‌تواند ایفای نقش رقابتی داشته باشد که از قالب‌های گفتمانی متمایز شده‌ای برخوردار باشد. رقابت انتخاباتی در این دوره از رقابت ها در مقایسه با دوران گذشته بسیار بالا و گسترده است. ۳- سلامت انتخاباتی و کنش مشارکتی هرگونه رقابت انتخاباتی زمانی اهمیت دارد و منجر به مشارکت گسترده میشود که احساس عمومی شهروندان بر سلامت انتخاباتی قرار داشته باشد. در این فرایند، هر فردی باید در تحقق سلامت و مشارکت اجتماعی بر اساس قواعد در رقابت های انتخاباتی نقش مربوط به خود را ایفا کند. سلامت انتخاباتی در شرایطی به وجود می‌آید که ضمیر ناخودآگاه کاندیدا و گروه‌های اجتماعی بر رقابت سازنده قرار داشته باشد. هرگونه گذار از رقابت سازنده چالش‌های بیشتری را برای نظام سیاسی به وجود می‌آورد. به همین دلیل است که مقام معظم رهبری بر ضرورت سلامت انتخاباتی تاکید داشتند. هرگاه جامعه احساس کند که رقابت های انتخاباتی در فضای همبستگی و همکاری گروه‌های عمومی قرار می‌گیرد ، در آن شرایط زمینه برای حداکثرسازی مشارکت به وجود می‌آید، بنابراین سلامت انتخاباتی به مفهوم ارتقای قابلیت‌های ساختاری بازیگرانی است که می‌توانند نقش موثر و تعیین کننده‌ای در فضای رقابت‌های انتخاباتی به وجود آورند . سلامت انتخاباتی یک امر اجتماعی و ساختاری است. هر فرد و گروهی باید بتواند نشانه‌هایی از کل گرایی ساختاری، مشارکت و همکاری‌های در هم تنیده را محور اصلی نقش‌یابی کاندیدا و سایر بازیگران در فضای رقابت‌های انتخاباتی قرار دهد. به همان گونه‌ای که انسان سلامت نقش موثری در کنش اجتماعی دارد ،سلامت انتخاباتی منجر به حداکثرسازی امید جامعه برای تحقق ایده آل های شهروندی برای تحقق زندگی و شرایط بهتر از طریق فضای رقابت‌های انتخاباتی شده و ضریب امنیت ملی کشور را ارتقا می‌دهد. امنیت سازی و امید اجتماعی به ساخت سیاسی در فضای رقابت های انتخاباتی به وجود می آید. ۴-امنیت سازی در فضای رقابت‌های انتخاباتی چهارمین نشانه مشارکت حداکثری در رقابت‌های انتخاباتی را باید در فضای امنیت ساختاری و اجتماعی جست وجو کرد. امنیت سازی به عنوان ایده‌آل راهبردی تمامی کشورها محسوب میشود. اگر مقرر شود کشوری بخشی از قدرت و یا امنیت خود را در روند رقابت‌های سیاسی به موازنه گذارد، حتماً هر واحد سیاسی به حداکثرسازی امنیت خود از طریق رقابت و مصالحه توجه خواهد داشت. هر گونه امنیت سازی باید از سوی نهادهای سیاسی همانند وزارت کشور، نهادهای انتظامی از جمله نیروی انتظامی و راهبردی همانند وزارت اطلاعات حاصل شود. بدون شاخص‌ها و نشانه‌های مربوط به امنیت‌سازی هیچ گاه زمینه برای مشارکت موثر و با ثبات به وجود نمی‌آید. امنیت سازی دارای نشانه‌های فردی، اجتماعی ،ساختاری و راهبردی است. کنش ذهنی گروه‌های شهروندی بخشی از ضرورت امنیت‌سازی در روند رقابت های انتخاباتی محسوب میشود. این که جامعه احساس کند اگر در انتخابات مشارکت می‌کند به اهداف مد نظر خود نایل میشود، بخشی دیگر از رقابت‌ها را در بر می‌گیرد، بنابراین در فضای رقابت‌های انتخاباتی هر فرد و گروه اجتماعی باید احساس کند که در فضای کنش معطوف به امنیت قرار خواهد داشت . ضرورت‌های امنیت اجتماعی و شهروندی ایجاب می‌کند که رقابت‌ها به‌گونه‌ای همکاری جویانه حاصل شود .کنش رقابتی بدون همکاری موثر و سازنده بازیگران حاصل نخواهد شد. کوتاه سخن این که حداکثرسازی مشارکت در فضای رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری، محور اصلی تفکر مقام معظم رهبری بوده است. مشارکت همواره عامل اصلی و بنیادین ایجاد ثبات و امنیت سیاسی در آینده تلقی میشود. حداکثرسازی مشارکت از طریق رقابت سازنده حاصل میشود .در این شرایط ،هر کاندیدایی باید سازو کارهای مربوط به سلامت روانی انتخابات را مورد توجه قرار دهد. نهادهای سیاسی نیز بر اساس دستورات مقام معظم رهبری باید نقش تعیین کننده‌ای در حفظ حقوق اجتماعی و آرای شهروندان داشته باشند .در این شرایط مشارکت انتخاباتی ان شاءا... در ۸ تیر ۱۴۰۳ نقش موثری در امنیت اجتماعی و سیاسی آینده ایران ایفا خواهد کرد.