مسابقه رشد تولید با ناترازی برق


حسین بردبار:
موسسه انرژی EI که از معتبرترین موسسات انرژی دنیاست به تازگی گزارشی را درباره رشد تولید برق در کشورهای مختلف منتشر کرده که بر اساس آن ایران در رتبه هفتم رشد تولید برق دنیا قرار گرفته است؛ این خبری است که دیروز به نقل از علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو در رسانه ها انعکاس یافته است، با این حال گزارش اخیر مدیرکل دفتر مطالعات، انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تاکید می کند که با وجود اقدامات صورت گرفته توسط دولت برای کاهش مصرف انرژی همچنان کشور با ناترازی برق مواجه است و باید اقدامات جدی برای سال‌های آتی در دستور کار قرار گیرد.

 جایگاه خوب ایران از نظر رشد تولید برق در دنیا و آسیا


به گزارش ایسنا، وزیر نیرو با اشاره به ارزیابی مؤسسات انرژی بین‌المللی از صنعت برق ایران گفت: جایگاه ایران از منظر افزایش ظرفیت تولید برق در سه سال گذشته مستند به ارزیابی‌های بین‌المللی، هفتم است و بالاتر از ایران کشورهایی مانند چین، هند، آمریکا، روسیه، برزیل و اندونزی قرار دارند که جمعیت، وسعت و حجم اقتصاد این کشورها با ایران قابل مقایسه نیست. محرابیان تصریح کرد: ایران رتبه اول تولید برق منطقه غرب آسیا را در اختیار دارد و در آسیا نیز بالاتر از کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی در جایگاه سوم قرار دارد.
به گزارش خراسان، اشاره وزیر نیرو به گزارش موسسه انرژی EI است که از معتبرترین موسسات انرژی دنیا به شمار می رود. طبق این گزارش، ایران طی ۳ سال گذشته، 45.7 تراوات ساعت به تولید برق خود اضافه کرده که هم محصول استفاده از نیروگاه‌های جدید و هم به کارگیری تمام ظرفیت‌های نیروگاهی موجود و گذشته و هم رفع محدودیت‌های تولید، انتقال و شبکه است.
محرابیان کشورهایی را که بعد از ایران در رده بندی رشد تولید برق قرار گرفته اند، کل اتحادیه اروپا، کل کشورهای عربی، ترکیه، ژاپن و کره جنوبی برشمرد و با اشاره به رشد تولید برق در کشورمان بعد از جنگ 8 ساله افزود: در دولت آقای هاشمی سالانه ۵.۳ تراوات به تولید برق اضافه شد، در دولت آقای خاتمی ۲.۱ تراوات ساعت، در دولت آقای احمدی‌نژاد ۱۰.۸ تراوات ساعت، در دولت آقای روحانی۸.۷ تراوات ساعت و در دولت شهید رئیسی ۱۵.۲ تراوات ساعت سالانه به تولید برق اضافه شده است.
اظهارات وی حاکی از آن است که جدا از ناترازی در بخش برق، سالانه بین ۴ هزار تا ۵ هزار مگاوات تقاضای جدید نیز ایجاد می‌شود.

 روایت مرکز پژوهش ها از ناترازی فزاینده برق در سال های اخیر
در این حال، گزارش ظفریان مدیرکل دفتر مطالعات، انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می دهد به‌رغم این که میزان دسترسی شهرها و روستاهای کشور به برق به 100 درصد نزدیک شده که در مقایسه با متوسط جهانی، رقم قابل ملاحظه‌ای است و این مهم از جمله دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی است، اما ناترازی برق در سال‌های اخیر به یکی از مسائل جدی کشور تبدیل شده است. در سال 1402 میزان تقاضای برق در اوج مصرف 8/5 درصد رشد کرده و به حدود 74 هزار مگاوات رسیده است. در حالی که رشد ظرفیت اسمی نیروگاه‌ها 1/2 درصد بوده است.بر همین اساس و به‌دلیل افزایش میزان تقاضای برق نسبت به تولید آن در ماه‌های گرم، تامین برق در این ایام با چالش مواجه شده است به طوری که ناترازی میان تولید و تقاضای برق روندی افزایشی داشته و در سال 1402 به حدود 12,400 مگاوات رسیده که نسبت به سال 1401 حدود 2,700 مگاوات بیشتر بوده است. پیش‌بینی می‌شود این ناترازی در سال جاری افزایش یابد.

 جور ناترازی برق بر دوش تولید
این گزارش درباره آثار ناترازی برق می افزاید: ناترازی برق باعث تحمیل طرح‌های مدیریت مصرف بر بخش‌های صنعت، کشاورزی و عمومی شده و از این طریق، رشد تولید در کشور را به صورت مقطعی محدود می‌کند. اگرچه با تلاش‌های دولت، تامین برق صنایع در سال 1402 به میزان 5/4 درصد افزایش یافته، اما به دلیل افزایش تقاضای برق ناشی از افزایش ظرفیت تولید صنایع، میزان مدیریت مصرف برق صنایع در ماه‌های گرم سال در حال افزایش است. بررسی طرح‌های مدیریت مصرف برق در ایام اوج مصرف حاکی از آن است که در این ایام، تامین برق بخش خانگی در اولویت بوده و بخش عمده‌ای از ناترازی برق با تحمیل طرح‌های مدیریت مصرف بر بخش صنعت جبران می‌شود.

 2 اقدام دولت و 4 اقدام لازم برای سال های پیش رو
درخور ذکر است دولت برای مدیریت مصرف برق اقدامات دیگری نیز انجام داده که مهم‌ترین آن ها اعطای پاداش صرفه‌جویی به مشترکانی است که مصرف برق خود را نسبت به ‌مدت مشابه سال قبل کاهش داده‌اند. این کار بر روند کاهشی مصرف برق بخش خانگی در ماه‌های گرم دو سال گذشته مؤثر بوده است. اقدام دیگر دولت جابه جایی ساعت کاری ادارات در ایام اوج مصرف بوده که تا حدودی باعث کاهش مصرف برق بخش عمومی در این اوقات شده است.
با این حال ارزیابی‌ها نشان می‌دهد اگرچه کاهش مصرف ناشی از اقدامات ذکرشده در مدیریت مصرف برق در اوقات اوج مصرف مؤثر بوده ، اما به دلیل شدت ناترازی 12 هزار مگاواتی برق، رفع ناترازی مستلزم اقدامات جدی برای سال‌های پیش‌رو است.
از جمله این تصمیمات و اقدامات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. اجرای کامل تکالیف مرتبط با بهبود اقتصاد صنعت برق در قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق: از جمله تعیین بهای برق مصرفی صنایع مختلف بر مبنای سهم درآمدهای صادراتی، شدت انرژی و سهم هزینه برق در قیمت تمام‌شده محصولات این صنایع.
2. اصلاح روابط مالی صنعت برق از طریق کاهش نقش واسطه‌گری دولت در معاملات برق و انجام بخش عمده‌ای از معاملات در بازارهای غیرمتمرکز (نظیر بورس انرژی و قراردادهای دوجانبه) و همچنین اجرای کامل برنامه انتقال یارانه‌ها به انتهای زنجیره برق (موضوع ماده (10) قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق).
3. توجه ویژه به توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی بدون نیاز به مصرف سوخت (از جمله تکمیل واحد بخار نیروگاه‌های گازی، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای)
4. تسریع در راه‌اندازی بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی و ارائه گواهی صرفه‌جویی قابل معامله به مجریان طرح‌های بهینه‌سازی انرژی از جمله اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی نظیر تعویض وسایل سرمایشی پرمصرف.