روزنامه جوان
1403/04/14
رنج کمبود ۱۷۶ هزار معلم
جوان آنلاین: سال تحصیلی جدید با کمبود ۱۷۶ هزار معلم مواجه خواهد شد. علاوه بر آن حدود ۷۲ هزار معلم تا مهر ۱۴۰۳ بازنشسته می‌شوند و این یعنی تأمین نیروی انسانی برای وزارت آموزش و پرورش سخت‌تر از قبل میشود. بحران کمبود معلم در سال گذشته، آسیب زیادی را به تعلیم و تربیت دانش‌آموزان وارد کرد، به خصوص آن‌هایی که در مدارس عادی دولتی در مناطق کم‌برخوردار درس می‌خواندند، چراکه دیرتر از سایر دانش‌آموزان، مفاهیم درسی را آموختند و فرصت کافی برای یادگیری نداشتند. به نظر می‌رسد قرار است باز هم این ماجرا تکرار شود و ضربه دیگری را بر پیکر نحیف آموزش و پرورش بزند. هنوز از یاد‌ها نرفته سال تحصیلی گذشته به دلیل کمبود معلم با وضعیت بغرنجی به پایان رسید، وضعیتی که جنجال‌های زیادی را به پا و بخشی از مدارس را با مشکل مواجه کرد. هر چند وزارت آموزش و پرورش تا قبل از به صدا در آمدن زنگ مدارس، فرصت آن را داشت تا مشکلات را سروسامان دهد، اما بعد از گذشت حدود دو هفته از شروع مدارس، درصدد جبران کم و کاستی‌ها برآمد، اما دیگر دیر شده‌بود. به همین دلیل کارشناسان آموزشی بر این باورند امسال باید تدبیر جدی و فوری برای جبران بحران معلم شود و آن چیزی که سال گذشته تجربه شد، عبرتی برای سال تحصیلی جدید باشد. کمبود معلم در ابتدای سال تحصیلیروز یک‌شنبه بابک نگاهداری در جلسه علنی مجلس و در جریان بررسی گزارش وزیر آموزش و پرورش در خصوص اتخاذ تدابیر لازم برای سال تحصیلی ۱۴۰۲ – ۱۴۰۳ گفت: «در دو دهه گذشته جذب و استخدام معلمان وضعیت به سامانی نداشته‌است، بی‌توجهی به توسعه ظرفیت‌های دانشگاه فرهنگیان و تقریباً تضعیف و انحلال مراکز تربیت‌معلم و مجموعه قوانین تعیین تکلیف استخدامی معلمین از سال ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۰ سبب بحرانی شدن نیروی انسانی در وزارت آموزش و پرورش شد.»
او ادامه داد: «این وضعیت همراه با افزایش روند بازنشستگی معلمان و افزایش جمعیت دانش‌آموزی، اثرات نامطلوبی بر روند تأمین نیروی انسانی در سال‌های آینده خواهد داشت؛ به نحوی که همواره وزارت آموزش و پرورش برای آغاز سال تحصیلی با کمبود شدید معلم روبه‌رو بوده‌است.»
در اسناد بالادستی و قوانین مصوب مجلس و برنامه ششم توسعه و در بیانات رهبر انقلاب مسیر اصلی جذب نیروی انسانی در آموزش و پرورش از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی اعلام‌شده، اما به دلیل فراهم نکردن زیرساخت‌ها، تأمین معلم و نیروی انسانی مورد نیاز در مدارس از مسیر‌هایی همچون به کارگیری سرباز معلمان، خرید خدمات از بخش غیردولتی و به‌کارگیری بازنشستگان صورت‌می‌گیرد که این روش‌ها قطعاً کیفیت آموزشی و پرورشی لازم را ندارد. نگاهداری در این رابطه اظهار داشت: «در خصوص دانشگاه فرهنگیان، طبق برنامه ششم و نیز ماده ۸۷ قانون برنامه هفتم پیشرفت، نسبت عضو هیئت علمی به دانشجو باید ۳۰ باشد، اما این نسبت نه‌تن‌ها رو به ارتقا نبوده بلکه هم اکنون حدود ۱۱۴ دانشجو به‌ازای هر عضو هیئت علمی است. فضا‌های کالبدی فرسوده و غیراستاندارد، امکان زیست شبانه‌روزی برای دانشجویان این دانشگاه را دشوار کرده‌است.»
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای سال تحصیلی ۱۴۰۴- ۱۴۰۳ حدود ۱۷۶ هزار نفر کمبود معلم وجود دارد، گفت: «البته این کمبود با فرض اعمال سیاست‌های انقباضی شدید در تخصیص نیروی مدیریت، کیفیت بخشی به مدارس و استفاده از بازنشستگان و حق‌التدریس شاغلین است. در چنین وضعیتی پیش‌بینی میشود حدود ۷۲ هزار معلم تا مهر ۱۴۰۳ بازنشسته شوند که این امر تأمین نیروی انسانی را برای وزارت آموزش و پرورش سخت‌تر خواهد کرد.» رنج مضاعف معلمان بازنشسته
اگر چه قانون به وزارت آموزش و پرورش اجازه به‌کارگیری بازنشستگان برای تدریس در کلاس‌های درس را داده، اما تأخیر چندماهه در پرداخت حق‌الزحمه و سطح پایین دستمزد آن‌ها به عنوان یک مانع جدی بر سر راه همکاری معلمان بازنشسته با مدارس است. نگاهداری در این رابطه گفت: «به‌دلایل مختلف اقتصادی همچون بالا بودن هزینه مسکن در کلانشهر‌هایی از جمله تهران، مشاغل معلمی برای مردان به شدت با کاهش استقبال مواجه شده به نحوی که در آزمون استخدامی سال ۱۴۰۲ در کلانشهر تهران ظرفیت پذیرش مردان هزارو۵۷۸ نفر بوده که به‌دلیل عدم استقبال، تعداد هزارو۳۵۴ نفر، یعنی معادل ۸۶ درصد از این تعداد، حتی در مرحله تکمیل ظرفیت هم پر نشده‌است. در کل کشور نیز در سال ۱۴۰۲ از بیش از ۵۷ هزار مجوز، بیش از ۱۰هزار مجوز خالی باقی مانده‌است.»
به گفته رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، هر چند که اولویت با به‌کارگیری معلمان رسمی و دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان است، اما در کوتاه‌مدت به‌دلیل کمبود شدید نیرو و خالی بودن بسیاری از کلاس‌ها، لزوم اخذ تدابیر کوتاه‌مدت ناگزیر است و بر این اساس بایستی به‌گونه‌ای عمل کرد که حداقل با استفاده از ظرفیت‌های فعلی موجود چالش کمبود نیرو به بحران در ابتدا مهرماه تبدیل نشود. هم کمیت مهم است هم کیفیت
در همین رابطه حمید رفیعی، پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت به «جوان» می‌گوید: «یک بی‌تدبیری در سال گذشته رخ داد و با بازنشستگی‌تعداد زیادی از معلمان موافقت شد که بحران ایجاد کرد. امسال هم ۷۲ هزار معلم بازنشسته می‌شوند البته شنیده شده که وزارت آموزش و پرورش قصد دارد این معلمان را سرکار نگه دارد، اما نباید از موضوع مهم رضایت کارکنان غفلت شود، چراکه اگر این افراد با نارضایتی به خدمتشان ادامه دهند، کیفیت آموزشی کاهش پیدا می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «نارضایتی اغلب معلمان از افت شدید حقوق و افزایش تورم است؛ مثلاً معلم بازنشسته می‌گوید اگر الان پاداش خدمتش را بگیرد، بهتر از این است که سال بعد ۱۰ درصد بیشتر آن به حسابش واریز شود. بنابراین دولت باید تدبیر کند. البته در یکی از بند‌های قانون هفتم توسعه آمده که پاداش فرد بعد از اتمام ۳۰ سال خدمت حتی اگر بخواهد سال سی و یکم هم بماند، پرداخت شود، تنها کافی است که این قانون اجرا شود.»
پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه باید معلمان رضایت شغلی داشته باشند، اظهار می‌دارد: «باید اقداماتی در جهت رضایتمندی معلمان انجام شود، مثلاً وضعیت فرآیند ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش شفاف‌تر شود، رقم حق‌التدریس افزایش پیدا کند و وضعیت نقل و انتقالات تدبیر شود. لازم است در کنار توجه به کمیت معلمان به کیفیت کار آن‌ها هم توجه شود.» لزوم تحلیل جامع منابع انسانی.
اما نگرانی‌هایی از بابت تکرار بحران کمبود معلم در سال تحصیلی جدید وجود دارد، آیا امسال می‌توان از این بحران عبور کرد؟ رفیعی در این رابطه می‌گوید: «این بحرانی است که طی چندین سال رخ داده و نمی‌توان یک ساله آن را رفع کرد. هر کسی هم قصد این کار را داشته باشد بدون شک یک آسیب بزرگ‌تری را به وجود می‌آورد. باید به مرور زمان با یک رویکرد قابل‌توجهی میزان جذب معلم در دانشگاه فرهنگیان افزایش پیدا کند و از جذب‌های «برف انباری» هم جلوگیری شود.»
او ادامه می‌دهد: «دلیل عمده مشکلات منابع انسانی آموزش و پرورش، جذب‌های برف انباری در دهه ۶۰ و ۷۰ است که حدود ۸۰ هزار معلم در سال استخدام شدند، (درصورتی که میانگین جذب آموزش و پرورش در سال باید ۳۰ هزار نفر باشد). به همین دلیل در این سال‌ها با انباشت بازنشستگی دست و پنجه نرم می‌کنیم. حال اگر قرار باشد انباشت بازنشستگی پیش آمده را با ۱۰۰ هزار استخدام در هر سال حل کنیم، آن وقت ۳۰ سال آینده در چنین روزی ۱۰۰ هزار خروجی داریم و تنها کاری که کرده‌ایم، این است که بحران را به تعویق انداخته‌ایم! بنابراین وزارتخانه باید با استفاده از ظرفیت‌های موقت مثل استفاده از حق‌التدریس معلمان رسمی و بازنشسته و همچنین بحث ساماندهی صحیح نیروها، بخشی از مشکلات پیش آمده را مرتفع سازد و بازه زمان استخدام را طولانی‌تر کند.»
رفیعی در پایان تأکید می‌کند: «باید آموزش و پرورش در بازه پنج ساله، میزان پذیرش در دانشگاه فرهنگیان را به ۵۰ هزار نفر برساند و این افراد را در یک‌بازه طولانی مدت به سیستم اضافه کند، همچنین باید به میزان همان‌ها، خروجی داشته‌باشد تا این مشکل به شکل عالمانه‌تری رفع شود. البته این تصمیم منوط به بررسی شاخص‌ها، تعداد دانش‌آموزان، توجه به پوشش تحصیلی و کیفیت‌بخشی آموزش است که باید در قالب یک تحلیل جامع منابع انسانی اتفاق بیفتد تا در یک روند بلندمدت، این مشکل حل و فصل شود. در چنین شرایطی بحران پیش آمده قابل‌مدیریت است، در غیر این صورت نتایجی جز کاهش کیفیت آموزش و ضربه به نیروی انسانی آموزش به دنبال نخواهد داشت.»
سایر اخبار این روزنامه
پیشرفت کشور با رأی مردم
رنج کمبود ۱۷۶ هزار معلم
جان تازه در شهرداری با هم‌افزایی دولت شهید رئیسی
۲/۶ میلیون مسکن در حال ساخت است
«دومان» ناگفته‌های آخرین سفر رئیس‌جمهور شهید
روز سرنوشت
منت میلیاردبگیر‌ها سر باشگاه‌ها
جنگ غزه طولانی مدت خواهد بود
کاروان خادم‌الرضا در مسیر پاریس
تا اینجای کار چه می‌دانیم؟
رأی به جمهوری اسلامی
