گروه اقتصاد کلان: انعقاد پیمان‌های پولی موثر است یا خیر؟ به اعتقاد کارشناسان استفاده از این پیمان‌ها می‌تواند تا حدی از فشارهای ناشی از تحریم‌های بانکی بکاهد و قدرت چانه‌زنی کشور در مذاکرات بین‌المللی را افزایش دهد. به گزارش «تجارت»، یکی دیگر از مهم‌ترین مزایای انعقاد این پیمان‌ها کنترل تورم داخلی به‌دلیل کاهش نیاز و تقاضای ارزهای خارجی است. در شرایط کنونی که علاوه بر تحریم، رکود تورمی نیز دامنگیر اقتصاد کشور شده، استفاده از این پیمان‌ها از طریق مدیریت نوسانات ارزی و تسهیل مبادلات با شرکای تجاری خارجی می‌تواند به کاهش رکود کمک کند. اما روی دیگر این سکه معایب این نوع پیمان است. عدم تعادل تراز تجاری با برخی از شرکای تجاری یکی از مهم‌ترین معایب پیمان‌های پولی ایران است. پیدا کردن شرکای تجاری نیز از دیگر دست‌اندازهای مهم پیمان‌های پولی در ایران است چراکه برای اجرایی شدن این پیمان‌ها، مساله اساسی یافتن طرف تجاری است که تمایل و انگیزه کافی برای تجارت با ایران داشته باشد. از آنجا که مسائل حاکم بر شرایط کنونی اقتصاد ایران از جمله رکود تورمی، نوسانات نرخ ارز و محدودیت‌های تجاری و پولی و بانکی، باعث کاهش تمایل کشورهای دیگر به انعقاد پیمان پولی با ایران می‌شود، بنابراین نیاز است علاوه بر اتخاذ سیاست خارجی پویاتر به منظور جذب شرکای تجاری، سازوکار مناسبی نیز برای پوشش ریسک طرف مقابل در برابر کاهش ارزش پول ملی اندیشیده شود. علاوه بر این تورم مستمر و بالا در ایران هم از جمله معایب پیمان‌های پولی است

خبر جدید فرزین در مورد پیمان پولی
اما محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی که هفته گذشته برای توسعه همکاری‌های بانکی و مالی ایران و روسیه به سن پطرزبورگ سفر کرده بود، در ابتدای هفته جاری، از دستاوردهای این سفر رونمایی کرد. نخستین خبر فرزین، امضای نخستین قرارداد پیمان پولی میان ایران و روسیه برای استفاده از پول های ملی برای تبادلات تجاری بود. وی با اعلام این خبر، تاکید کرد: «با پیمان پولی، مبادلات براساس ارزهای محلی ریال و روبل خواهد بود و نیازی نیست از ارز دیگری استفاده شود و شروعی برای جهش در مبادلات تجاری کشور خواهد بود و بسیاری از خطرات ناشی از تبدیل ارز و این امر مبادلات با سایر ارزها را پوشش می‌دهد.» افزون بر آن، فرزین اعلام کرد که الزامات اتصال شبکه پرداخت کارتی میر روسیه به شبکه شتاب ایران که سال‌هاست زمزمه‌های آن به گوش می‌رسد، نهایی شده و این طرح از اوایل شهریورماه اجرا خواهد شد. در این خصوص به گفته بهاء الدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی، پیمان پولی ایران و روسیه به دلیل حجم نه چندان بالای مبادلات بین این دو کشور، نمی‌تواند اثرگذاری چشم‌گیری داشته باشد.

پیمان‌های پولی چگونه عمل می‌کنند؟

پیشینه پیمان های پولی در ایران
اما بانک مرکزی ایران بعد از تشدید تحریم‌ها از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ با راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی، به نوعی استفاده از ارزهای ملی را در دستور کار خود قرار داد. در همین راستا از سال ۱۳۹۲ تاکنون، مذاکراتی با ۲۰ کشور جهان در مورد پیمان‌های پولی صورت گرفته که برخی از آنها به امضای تفاهم‌نامه منجر شده است و از میان این تفاهم‌نامه‌ها سرانجام دو قرارداد با کشورهای پاکستان و ترکیه به امضا رسید که یکی از دو قرارداد در حوزه «ترتیبات بانکی و پرداخت» و قرارداد دیگر در زمینه «سوآپ ارزی» است. در بخشی از این گزارش، به مزایای پیمان‌های پولی برای ایران پرداخته شده است. مقاومت در برابر تحریم‌ها یکی از مزایای این دست از پیمان‌هاست. در این گزارش عنوان شده است: در شرایط فعلی کشور که بانک‌های بزرگ جهان حاضر به نقل‌وانتقال درآمدهای ایران نیستند و عمدتا از جریمه‌های آمریکا واهمه دارند، ضرورت رفع مشکل مبادلات بانکی، روی آوردن به روش‌های جدید بانکی و پولی را الزامی می‌کند. در این بین یکی از راهکارهای اصلی برای مساله عدم همکاری بانک‌های خارجی، خروج از نظام پرداخت دلار و ایجاد نظام‌های پرداخی دوجانبه با دیگر کشورها است. تحریم بانکی یعنی قطع دسترسی به سامانه‌های پایاپای، تسویه و سامانه‌های پیام‌رسان که با توجه به اینکه عمده شرکای تجاری ایران، کشورهایی با ارز ضعیف هستند، عملیات پایاپای و تسویه در کشورهای دیگر (اروپا یا آمریکا) صورت می‌گیرد. در شرایط فعلی که اتاق‌های پایاپای در این کشورها به بانک‌های ایرانی سرویس نمی‌دهند، انتقال وجه بین‌المللی دچار اختلال شده است. انعقاد پیمان پولی منجر به رفع نیاز به عملیات پایاپای و تسویه در کشور ثالث می‌شود و بانک‌های مرکزی دو کشور خود این عملیات را انجام می‌دهند. بنابراین می‌توان انجام عملیات پایاپای و تسویه را به‌جای واسطه‌گری بانک‌های اروپایی و پرداخت کارمزد بیشتر، توسط بانک‌های مرکزی دو کشور و تا سقف مقداری و زمانی معین انجام داد.