روزنامه اعتماد
1403/04/24
راوي شوريدگي‌هاي قرن بيستم
ايـــوان كـــليما نويسنده، نمايشنامه‌نويس و روزنامه‌نگار اهل جمهوري چك، در سال 1931 در پراگ متولد شد. تجارب زيسته او و گذران زندگي تحت سلطه يك ايدئولوژي افسار گسيخته افسارزن، باعث شد تا اين نويسنده، قرن بيستم را - كه بیشتر رويه‌هاي حاكم بر آن با شعور انساني مغاير بود - قرن ديوانه بنامد و در كتاب «قرن ديوانه من» كه مشتمل بر خاطرات، شرح حال و پاره‌اي از مقالات اوست به واشكافي ابعاد اين ديوانگي بپردازد.قرن ديوانه كليما قرن چزانيدن و پامال كردن روح انسان توسط انسان‌هاي مسلط و مسلح به ايدئولوژي‌هاي انديشه‌افكن است. ايدئولوژي‌هايي كه كارشان سركوب زندگي و زنده‌انديشان بود: كمونيسم و نازيسم. ايدئولوژي‌هايي كه پايه‌گذار انقلاب شدند و براي تداوم يافتن، ايجاد ترس و خفقان را در دستور كار قرار دادند. اين ايدئولوژي‌ها براي ادامه حيات و رفاه روزافزون طبقه حاكم و ارضاي شهوت قدرت حاكمان‌شان، خون قربانيان زيادي را به زمين ريختند.
ترس، مردم آلمان و شوروي را به پاي صندوق‌هاي راي سوق مي‌داد تا به تداوم ايدئولوژي‌اي صحه بگذارند كه در پشت آن دروغ و پليدي موج مي‌زد. نقاب زيباي ايدئولوژي، جوان خام‌انديش را متقاعد مي‌كرد تا براي حفظ آرمان‌هايش پدر و مادر خود را به حكومت لو بدهد و در سايه تقدسِ فريبنده آن احساس آرامش كند. حكومت‌هاي تك‌حزبي، سانسور، خفقان، بگير و ببند، بازجويي، شكنجه، اعترافات اجباري، زندان، تبعيد، اعدام، معصوميت پيشواهاي مقدس، همه و همه در سايه ديكته كردن يك فكر و انديشه به يك جامعه صورت گرفت كه برآيند آن تحميل اعمال شرارت‌آميز به نوع بشر و آزردن وجدان او بود.
ديوانگي و فوران عقده‌هاي رواني حاكمانِ ايدئولوژي‌زده در قرن بيستم منجر به وقوع دو جنگ خونبار جهاني، چندين جنگ داخلي و منطقه‌اي، سربرآوردن اردوگاه‌هاي كار اجباري، آوارگي و كشته شدن ميليون‌ها انسان بي‌گناه، خرابي شهرها و روستاها و در مجموع تحميل رنج و درد به انسان‌هاي بي‌شماري شد كه دلخوش به پيشرفت‌هاي علم و فناوري در قرني بودند كه بشارت به زندگي بهتر را مي‌داد.
ايوان كليما كه در دوره زندگي خود تجربه زيستن در اردوگاه ترزين آلماني‌ها و بعدها سلطه حكومت كمونيستي با اطاعت محض از فرمان‌هاي حكومت شوروي را داشت و همه ابعاد نظام استبدادي و ديكتاتوري را با تمام وجود احساس كرده است، قرن ديوانه را به خوبي توصيف مي‌كند. حكومت‌هاي ديكتاتوري براي ادامه حيات خود مجبور به ايجاد نهادهاي سركوبگر فراقانوني و فراقضايي هستند و با لغو تمام حقوق مدني شهروندان، وحشيانه‌ترين سركوب‌ها را براي تداوم حكمروايي خود اعمال مي‌كنند. حكومت‌هاي توتاليتر ابزاري به نام توليد دشمن داخلي و توهم دشمن خارجي به كار مي‌برند تا بر ناكارآمدي‌هاي خود سرپوش بگذارند.
ديوانگي قرن بيستم با شلنگ تخته‌اندازي جاسوسان و مواجب بگيران تكميل شد. در كسادي بازار عشق و خرد، خبرچين‌هاي خرده‌پا فرصت يافتند تا به لو دادن همشهريان عمدتا روشنفكر خود روي بیاورند. هميشه قلم و انديشه دشمن استبداد بوده است؛ پس لاجرم ديوانگانِ فرمانفرما از ترس رواج انديشيدن و روشن شدن توده‌ها، به انديشه‌ستيزي، بندبستن به قلم و شكستن آن مبادرت مي‌ورزند.
حكومت‌هاي مستبد كمونيستي و نازي دوام خود را بر اطاعت كوركورانه و زنگ‌زدگي فكر و خشك‌مغزي مردمان خود مي‌دانستند. بنابراين قشر متفكر در ميان آنها جايگاهي نداشت مگر آنكه در چارچوب فكري آنها بينديشد. بنابراين سانسور ابزاري براي مهميز زدن بر انديشه و افسار انداختن بر گردن قلم شد. پس جاي هيچ تعجبي نيست كه در حكومت‌هاي مستبد و ديكتاتورمآب فيلسوفان و انديشمندان درآمد چنداني نداشته باشند و هرگونه تحرك فكري و روشنگرانه آنها با محدوديت مواجه شود.
در قرن ديوانه‌اي كه مدرنيته به خوار كردن سنت روي آورد و ايدئولوژي با ناديده گرفتن زيبايي انسانِ آزاد به توليد زشتي و محدوديت و خفقان و مرگ روي خوش نشان داد، ديوانگان مجال ديوانگي يافتند و به آفرينش زشت‌ترين مظاهر انساني، از آشويتس نازي گرفته تا گولاك‌هاي شوروي اقدام كردند.
نيروهاي پليس مخفي مانند اس‌اس، گشتاپو و ك.گ.ب با همدستي با ديكتاتور ضمن برپايي اردوگاه‌هاي كار اجباري و چرخاندن شيرِ اتاق‌‌هاي گاز آدم‌كشي و محدود كردن روز افزون شهروندان، به تداوم حاكميتِ شيطان‌صفت‌هايي كمك كردند كه تنها براي مبارزه با انسانيت و مرگ عشق و اميد زاده شده بودند. متعصبان حلقه به گوش اين حاكميت‌ها كه هرگز توان انديشيدن نداشتند، همه قلع و قمع كردن‌ها، همه از زندگي ساقط كردن‌ها و همه رنج‌هاي به جان افكنده انسان‌ها به وسيله حاكمان خود را منطقي قلمداد مي‌كردند.
كليما در كتاب خود به وضوح نشان داد كه ايدئولوژي‌هاي بيمار و بي‌منطقِ حاكم بر قرنش چگونه باعث استيلاي رويه‌هاي ديوانگي شده‌اند و سرشت انساني قرن‌هاي بعدي اگر از جوهر انديشه و منطق و احترام به شرافت انساني بهره‌اي نداشته باشد، آينده نيز شاهد قرن‌هاي ديوانه ديگري خواهد بود و انسان‌ها مجبور خواهند بود در زمان حكومت ديوانه‌ها و آفرينش قرن‌هاي ديوانه ديگر، يا هوشيارانه قرباني شوند و يا ديوانه‌صفت زندگي كنند تا رنج روزگار خود را كمتر احساس كنند.
سایر اخبار این روزنامه
مسعود پزشكيان و گفتمان عدالت دموكراتيك
عزل وتنبيه 20 هزار مدير مدرسه در دولت سيزدهم
حق‌مان را در هيچ دولتي فراموش نمي‌كنيم
سينما مدير لجبازِ كنترل‌گرِ امنيتي نمي‌خواهد
آراي تندروها
اولويت اقتصادي دولت جدید ارزش و قدرت پول ملي- 1
آداب شكست و فرهنگ دموكراسي!
دولت چهاردهم و خواب آشفته انتخاب وزير نفت
پزشکیان ؛ توانمندي‌ها كاستي‌ها، فرصت‌ها، تهديدها
آراي تندروها
حسين(ع) شهيد انسانيت
اولويت اقتصادي دولت جدید ارزش و قدرت پول ملي- 1
آداب شكست و فرهنگ دموكراسي!
دولت چهاردهم و خواب آشفته انتخاب وزير نفت
دانشگاهيان ونقش فعالانه در پيشرفت و توسعه كشور
جوانی، پختگی و ثبات؛ سه رکن برای موفقیت دولت جدید
سینماگران بايد در تعیین سرنوشت خود دخالت کنند
ز تدبير پير كهن بر مگرد
احتمال حمله رژيم صهيونيستي به همسايه شمالي
راوي شوريدگي‌هاي قرن بيستم
سياست دولت جدید و چشم‌انداز تحولات خاورميانه
