روزنامه خراسان

فروغ«فردوسی»در حماسه های یک میلیارد «اردو زبان»

در پهنه پهناور شبه قاره هند و پاکستان، در میان فارسی دوستان هندی زبان، از دوره حضور اسلام تا کنون به رزم نامه هایی برمی خوریم که شخصیت هایش قهرمانان اسلام اند. از آن جا که تأثیرپذیری از ادبیات فارسی نفوذ و رسوخی تام در این خطه داشته و دارد، حماسه سرایان آن دیار چنان شیدای شاهنامه فردوسی بودند که منظومه‌های حماسی فراوان به زبان فارسی و اردو و زبان‌های محلی سروده اند که تا به امروز زینت بخش کتابخانه های هند و پاکستان و بنگلادش است. منظومه‌های مذهبی شاخه‌ای از حماسه سرایی‌های شبه قاره است که معمولاً به موضوع دلاوری‌ها و جنگاوری‌های حضرت علی (ع)، امام حسین (ع) و قیام مختار پرداخته اند. زمینه شکل‌گیری مرثیه با ورود شعر به میان عامه مردم و به‌کارگیری آن برای بیان اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی فراهم آمد که در اصفهان و شبه‌قارّه رواج یافت و شمار زیادی از سخنوران ایران و هند طبع خود را در این گونه ادبی آزمودند. هجرت مقبل اصفهانی به ایالت سند، باب مرثیه سرایی عاشورایی را در شبه قاره گشود، نه تنها شاعران ایالت سند که مرثیه سرایان از سرتاسر هندوستان بزرگ  نزد او به اصلاح و ارتقای مهارت های زبانی و ادبی خود می‌پرداختند.     تاثیر بلاغت اعجاب انگیز شاهنامه   شاعران شبه قاره هند و پاکستان چه آنان که فارسی سرای بودند و چه آنان که به زبان اردو(با جمعیت یک میلیارد گویشور) یا زبان‌های محلی خود شعر می‌سرودند، تحت تاثیر بلاغت اعجاب انگیز شاهنامه فردوسی و سوز و گداز اشعار عاشورایی مقبل اصفهانی در ساحت حماسه سرایی طرحی نو در انداختند. مراثی میرانیس شاعر چیره دست اردوسرا در توصیف عرصه نبرد عاشورا تا به امروز نوای آغازین مجالس عزای حسینی در سراسر پهنای شبه قاره است. شاید برای فارسی زبانان این موضوع ناشناخته و جالب توجه باشد که بدانند شاعرانی در شبه قاره  به زبان‌های فارسی، اردو و زبان‌های محلی بر وزن و آهنگ شاهنامه فردوسی یا با اتخاذ تصاویر شاهنامه در توصیف میدان نبرد و در آمیختن آن ها با واقعه عاشورا اشعار زنده‌ای خلق کرده‌اند که امروزه نیز ورد زبان جمعیت عظیم گویشوران اردو زبان است.   شعر آیینی شبه قاره از ثابت علیشاه تا امروز از ثابت علیشاه اولین مرثیه سرای ایالت سند که به فارسی و زبان سندی نیکو می‌سرود، تا میرمحمّد افضل‌ اله‌آبادی، متخلّص به ثابت که در دارالخلافة شاه جهان‌آباد دهلی واقعه سرایی عاشورا می‌کرد، در تذکره ها به وفور یاد شده است.   خان آرزو صاحب تذکره مجمع‌النّفائس در این موضوع می‌گوید: «واقعات کربلا را به طریق«واقعات مقبل» موزون نموده و نهایت خوب گفته» (خان آرزو، 1385: 69) آزاد بلگرامی نیز چنین می‌آورد: «و ایضاً واقعات کربلا موزون کرده و تلاش‌های فراوان برده که مطلعش این است: محرم است دلا سیل خون ز دیده ببار، ز شاه تشنه لبان آب چشم باز مدار.»   فردوسی زبان اردو و روایت های خواندنی از عاشورا میر ببر علی انیس، مرثیه سرای نامدار قرن نوزدهم که به زبان اردو حماسه عاشورا را در کلام اعجاب انگیز خود با بهره گیری از صنایع ادبی بدیع و ذوقی سرشار آفرید، ابتدا غزل می‌سرود اما به حکم پدر رثای حسینی را عنوان شاعری اش قرار داد. تصاویر میدان نبرد و توصیف جنگاوری ها در اشعار انیس چنان زنده و ملموس است که پس از گذشت 200سال، هماوردی در حماسه به زبان اردو ندارد. برخی منتقدان به تحلیل تطبیقی حماسه سرایی میر انیس و تاثیرپذیری او از فردوسی پرداخته و میر انیس را فردوسی زبان اردو نامیده اند. اگر چه میر انیس در برخی تصاویر میدان نبرد، توصیفات فردوسی را راهنمای خود قرار داده ولی خلاقیت میر انیس و کمالات ذاتی او در آثارش گاه منحصر به فرد است؛ برای دسترسی نزدیک به حرب و احاطه به زوایای مختلف جنگ، به طور عملی به تعلیم جنگاوری پرداخته بود تا صحنه های حماسی را به بهترین نحو به تصویر بکشد، او روش های جنگاوری عرب و عجم را با یکدیگر در آمیخت و زمین سخن را آسمان پرواز خود ساخت. با افزودن عوامل و فرهنگ نمک خوان تکلم آراست و رنگ دیگری به آن داد. اما همچنان می‌توان در مراثی انیس تاثیرات شاهنامه را در توصیف مناظر جنگ مشاهده کرد.  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
فرصت‌هاي ترامپيزم (اعتماد)وزیر کار:یارانه ثروتمندان به تدریج حذف می‌شود (شهروند) انتقال پایتخت؟ شوخی می‌کنید؟! (جوان) با دورزدن قانون مجلس به اروپا برای تحریم‌ها پاداش ندهید! (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
رای تاریخی لاهه علیه اسرائیل بیم های چینش کابینه روایتی خواندنی از متفاوت‌ترین نذری ایران اروپا،نگران پیروزی دونالد چالش ناترازی برق پیش‌روی تولید استفاده آحاد جامعه از فضای مجازی تسهیل شود سفر به اعماق ذهن و احساسات پشت پرده جهش اقتصادی هند خطر تکرار معضل ناهماهنگی تیم اقتصادی کابینه جنایت جنجالی با نام «مادرشوهر»! افزایش تعرفه واردات خودرو تا سقف 171 درصد رایج‌ترین رفتارهای اشتباه با کم‌توانان ذهنی توقف آزادسازی قیمت بلیت هواپیما فروغ«فردوسی»در حماسه های یک میلیارد «اردو زبان»