روزنامه خراسان
1403/05/04
تنفیذ؛ تقاطع فقه و قانون
توکلی - مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری توسط رهبر معظم انقلاب یک شنبه ۷ مرداد در حسینیه امام خمینی برگزار خواهد شد. تاکنون 13 انتخابات در قوه مجریه برگزار شده است و در این میان بنی صدر در بیمارستان قلب تهران و شهید رجایی و آیت ا...خامنه ای در حسینیه جماران حکم تنفیذ خود را از مرحوم امام (ره) دریافت کرده اند. در ادامه نیز مرحوم هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد، حسن روحانی و شهید سید ابراهیم رئیسی حکم تنفیذ ریاست جمهوری خود را در حسینیه امام خمینی(ره) از رهبر معظم انقلاب دریافت کردند. با این تفاوت که مرحوم هاشمی رفسنجانی در دور اول ریاست جمهوری اش و پیش از ساخته شدن حسینیه امام خمینی، در جماران حکم تنفیذ خود را از ایشان دریافت کرد. حالا مسعود پزشکیان که در یک انتخابات زودهنگام پس از شهادت شهید سید ابراهیم رئیسی با کسب بیش از 16 میلیون آرای مردمی به عنوان نهمین رئیس جمهور ایران برگزیده شده، قرار است هفته آینده در مراسمی در حسینیه امام خمینی(ره) با حضور مقامات عالی کشوری و لشکری و همچنین مهمانان خارجی حکم تنفیذ خود را از رهبر انقلاب دریافت کند.
تنفیذ؛ تشریفاتی یا واقعی؟!
در خصوص جایگاه تنفیذ در شرع و قانون اساسی نگاه های متفاوتی وجود دارد و مدافعان و منتقدان، ادله ای را در این خصوص مطرح کرده‌اند که در دو بخش قابل‌ملاحظه است؛ برخی از افراد و جریان‌های فکری، مقوله تنفیذ را در حد یک امر «تشریفاتی» تنزل داده و معتقدند که امضای حکم ریاست‌جمهوری و انجام مراسم تنفیذ جزو وظایف رهبری است و پس ازانتخاب رئیس‌جمهور، رهبری ملزم به امضای حکم رئیس‌جمهور است ومقام رهبری نمی‌تواندامضای حکم رئیس‌جمهور را تأخیر، تعلیق یا تعطیل کند. در مقابل دسته‌ای از اشخاص و گروه‌های سیاسی باتوجه به مبانی نظری نظام سیاسی و حکومتی در اسلام و پایبندی به مشرب فکری نظام سیاسی اسلام با ابتنا به ولایت امر و امامت امت، بر این باورند که امر تنفیذ نه‌تنها جنبه صوری و تشریفاتی ندارد بلکه مشروعیت رئیس‌جمهور و قوه مجریه و نافذبودن رأی ملت منوط به امضای حکم رئیس‌جمهور توسط مقام رهبری است و اساسا رئیس‌جمهور منتخب بدون تنفیذ حکم، ریاستی بر قوه مجریه ندارد. برای حل این منازعه تنها یک راهکار وجود دارد و آن مراجعه به دیدگاه‌های امام راحل است چراکه سازوکارهای نظام حکومتی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران منطبق بر آرا و نظرات امام خمینی(ره) بود و بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ایران مشروع بودن تمامی ارکان نظام اسلامی از جمله رئیس‌جمهور را منوط به امر فقیه که همان امر خدای تبارک و تعالی است، اعلام کرده‌اند.
تنفیذ بالاترین ابزار نظارتی
تنفیذی که علاوه بر نظر صریح بنیان گذار کبیر انقلاب طبق اصل 110 قانون اساسی به مفهوم اجازه دخالت و اعمال قدرت به رئیس‌جمهور در چارچوب مشخص‌شده توسط شرع و قانون اساسی از طرف ولی فقیه است که بر مبنای همین اجازه اقدامات رئیس‌جمهور اعتبار شرعی و قانونی پیدا می‌کند. اساسا دلیل این که تنفیذ رخ می‌دهد این است که رفتار رئیس‌جمهور در چارچوب فقه اسلامی و قواعد اسلامی رخ بدهد و این بالاترین ابزار نظارتی در نظام حکمرانی کنونی کشور ماست. یعنی رئیس‌جمهور اجازه دارد در چارچوب قواعد اسلامی عمل بکند به‌عنوان مثال در تنفیذ اول که بعد از ریاست‌جمهوری بنی‌صدر اتفاق افتاد، حضرت امام می‌فرمایند که رأی ملت مسلمان و متعهد و تنفیذ آن محدود به آن است که از طریق مستقیم انسانیت و اسلام انحراف ننمایند. یعنی یک قید نظارتی بسیار بزرگ و این ظرفیت نظارتی مهم را ایجاد می‌کند که رئیس‌جمهور باید در چارچوب قواعد اسلامی عمل کند. به بیانی دیگر تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری نقش نظارتی تا انتهای دوران ریاست‌جمهوری دارد و درصورت انحراف رئیس‌جمهور از اصل تعیین‌شده، او را فاقد اعتبار و مشروعیت می‌کند. براین پایه عزل نهایی رئیس‌جمهورتوسط مقام رهبری، نتیجه منطقی امضای حکم ریاست‌جمهوری است که پس ازرأی به عدم‌کفایت سیاسی رئیس‌جمهور ازسوی مجلس یا حکم به تخلف قضایی او از سوی قوه قضاییه صورت می گیرد. مشابه اتفاقی که برای ریاست جمهوری بنی صدر اولین رئیس جمهور ایران افتاد. از این رو از دو منظر تنفیذ رئیس جمهور حائز اهمیت است؛ نخست این‌که آغاز دوره جدید در مدیریت کشور به‌شمار می‌رود و لازم است تا دیگر مسئولان همراه با رئیس‌جمهوری منتخب وارد میدان عمل شوند به‌ویژه در این دوره که رئیس‌جمهور مردمی کشور در راه خدمت در میدان عمل به فیض شهادت نایل آمد و کارهای دولت سیزدهم بدون حضور رئیس‌جمهور تداوم یافت و دیگر این‌که این مراسم نشان‌دهنده مردم‌سالاری است زیرا مردم از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا امروز در انتخاب مدیران تراز اول کشور نقش‌آفرینی کرده‌اند و در سرنوشت خود و کشورشان سهیم بوده‌اند. در تمام تنفیذنامه‌هایی که از سوی امام خمینی رضوان‌ا...تعالی‌علیه یا حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای برای رؤسای جمهوری اسلامی ایران صادر شد، ابتدا عبارت «تنفیذ رأی مردم» و سپس «انتصاب به ریاست جمهوری» دیده میشود. ادبیات به کار گرفته‌شده در تنفیذنامه‌ها ارتباط معناداری را میان انتخاب رئیس‌جمهور از سوی مردم و انتصاب وی توسط مقام رهبری بیان می‌دارد.
شبه تنفیذهایی در جهان
حسین محمدی سیرت استاد دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع) به KHAMENEI.IR می گوید: شبیه به تنفیذ را باید در کشورهایی که الگوی پادشاهی دارند؛ یعنی نظام‌های لیبرال مشروطه مثل انگلستان ، نروژ، دانمارک، خدمت شما عرض کنم که سوئد و بسیاری از کشورهای پادشاهی که در این کشورها مراسم تنفیذ رخ می‌دهد خصوصاً مشهورترینش خب انگلستان هست که در انگلستان نخست‌وزیر توسط پادشاه منصوب میشود. دقیقاً منصوب میشود. یعنی اگر پادشاه او را نصب نکند او اجازه تصرف در اختیارات خودش را ندارد و بعد از این‌که پارلمان یعنی مردم پارلمان را انتخاب می‌کنند نمایندگان مجلس را انتخاب می‌کنند و بعد پارلمان نخست‌وزیر را انتخاب می‌کند در نهایت باید پادشاه به‌عنوان محور ثبات نظام سیاسی نخست‌وزیر را منصوب بکند. اما خب طبیعتاً این خیلی متفاوت با نظام ولایت‌فقیه هست. آنجا پادشاه صرفاً از باب این‌که فرزند پادشاه دیگری است محور ثبات نظام سیاسی است. نباید فراموش کرد که تنفیذ یک اتفاق خاص صرفاً در جمهوری اسلامی نیست، در نظام‌های سیاسی دیگر هم هست. اما باید دقت داشت که مبنای تنفیذ در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران ناظر به مبانی اسلامی و فقه امامیه است. اما در نظام‌های غربی خصوصاً نظام‌های پادشاهی الگو و مبنای دیگری دارد که صرفاً یک امر خلاصه خاص انسانی است که به آن گفته میشود نظام پادشاهی و خب طبیعتاً به نظر ما این امر بسیار عقب‌افتاده‌تر و غیرمعقول‌تر از الگوی نظام دینی یعنی ولایت‌فقیه است.
سایر اخبار این روزنامه
پروفسور محقق؛ جهانی بنشسته در گوشه ای
پاریس 2024 تلفیقی از عشق و هیجان با کلاه فریجی!
موج گرما و هشدارهای وزارت بهداشت
چوبه دار ،فرجام شلیک به مهمان!
مسیر عبور از ناترازی برق
بازدیدهای دلگرم کننده اژه ای
دستور کار عبور از ناترازی انرژی
این یک میلیون کودک را دریابید
بازگشت بخت دموکرات ها ؟ یک روح در بدن 2 بازیگر! و سردار نائینی سخنگوی سپاه شد
آزادی بیانِ هیتلری!
تنفیذ؛ تقاطع فقه و قانون
کارنامه اقتصاد دولت سیزدهم
خداحافظی با تایتانیک خلیج‌فارس
