انوار و ابتهاج؛ ابرستاره های فرهنگ و ادب ایران 

نسخه‌شناس و فهرست‌نویس شاخص زنده‌یاد استاد عبدا... انوار از بزرگان نسخه‌شناسی در ایران بود و به علوم ریاضی، منطق و موسیقی، متون کهن ادبی و فلسفی مسلط و فهرست‌نویسی متخصص هم بود. این چهره سرشناس در طول دوران فعالیت خود حدود 10 جلد فهرست نسخه‌های خطی را به فارسی و عربی تدوین کرد. استاد انوار، علاوه بر این‌ها، جزو صاحب‌نظران برجسته در آثار ابن سینا هم بود و از این جهت به او لقب ابن‌سینای معاصر داده بودند. این استاد برجسته در تصحیح متون کهن فارسی هم منحصربه‌فرد بود. تصحیح «جهانگشای نادری» و تصحیح «اساس‌الاقتباس» خواجه نصیرالدین توسی از آثار او در این زمینه است. از استاد انوار کتاب‌های متعددی به جا مانده‌است که ازجمله آن‌ها می‌توان به این آثار اشاره کرد: شرح موسیقی کبیر فارابی، ترجمه شرح تلویحات شیخ اشراق، شرح و ترجمه 22 جلدی کتاب شفای ابن سینا، ترجمه مقاصدالفلاسفه غزالی و شرح و تعلیق درة‌التاج قطب‌الدین شیرازی.   صحبت از دریایی که ساحل ندارد زنده‌یاد استاد انوار چند سال قبل در مصاحبه با روزنامه خراسان به جوان‌های علاقه‌مند به کار فهرست‌نویسی و نسخه‌شناسی این‌طور توصیه کرده بود: «توصیه من به جوانان علاقه‌مند است که به دنبال خودستایی و نشان دادن خودشان نباشند. همه این رفتارها را کنار بگذارند و با علاقه و کمک گرفتن از پیش کسوتان این عرصه، وارد کار شوند و تلاش کنند. باید آثار و کارهای دیگران را ببینند و بعد از اتمام کار، حتماً تولیداتشان را در اختیار اهل فن بگذارند تا اشکالات کارشان را به آن‌ها یادآوری کنند. در دوران ما، خدا رحمت کند مرحوم مینوی را، می‌آمد و کارهایی را که انجام داده بودیم، می‌دید، بعد برای چاپ می‌فرستادیم. اصلاً فهرست‌نگاری یک دانشگاه است. وقتی شما کتابی را برمی‌داری تا فهرست کنی، باید بروی و دیگر کتاب‌های نویسنده و حتی کتاب‌هایی که درباره کار او نوشته شده، مطالعه کنی. فهرست‌نگاری، دریایی است که ساحل ندارد».             شاهکارهای درخشان، از نوع غزل دو سال از رفتنِ پیر پرنیان‌اندیش می‌گذرد؛ هوشنگ ابتهاج در 19 مرداد 1401 در 95سالگی چشم از جهان فروبست. پدر هوشنگ ابتهاج، آقاخان ابتهاج از سرشنا‌س‌های رشت بود. او تحصیلات ابتدایی را در شهر رشت گذراند و در تهران به دبیرستان رفت. «نخستین نغمه‌ها»، اولین دفتر شعر هوشنگ ابتهاج بود که در دوران جوانی منتشر شد. سایه در سال‌های 1350 تا 1356 مدیر برنامه‌ «گل‌ها» در رادیو بود و پس از کشتار مردم در 17 شهریور 1357از رادیو استعفا کرد. ابتهاج در غزل‌سرایی درخشان است و غزل‌های او از سرود‌ه‌های نیمایی‌اش یک سر و گردن بالاتر است. استاد شفیعی کدکنی در مقدمه کتاب «آینه در آینه»(برگزیده شعر سایه) می‌نویسد: «از دیرباز با شعر سایه انس و الفت داشته‌ام و نمی‌دانم چگونه شکر این نعمت را باید گزارد که حشر و نشر بسیار نزدیک با او نیز یکی از خجستگی‌های زندگی من در این سال‌ها بوده‌است. همین دوستی نزدیک، مرا گستاخ کرد که یک شب در بهار 1369 در شهر کلن در کشور آلمان، در حضور او گاه از حافظه و زمانی با مراجعه به مجموعه‌های شعری او این انتخاب را روی چند برگ کاغذ انجام دادم و او با بزرگواری پذیرفت که عینا چاپ شود.  اگر می‌خواستم این انتخاب را بر محور اصلی شاهکارهای او-که در آن اکثریت با غزل‌هاست- استوار کنم، شاید برای بعضی از گونه‌ها و نمونه‌های دیگر کمتر مجال تجلی حاصل می‌شد. اما در این گزینش، مقصود اصلی، ارائه نموداری از مراحل مختلف خلاقیت هنری او و نمونه‌هایی از تجارب گوناگون وی در عالم شعر و شاعری بوده‌است».   پیوند ابتهاج با موسیقی تصنیف «تو ای پری کجایی» با شعری از هوشنگ ابتهاج و آهنگ سازی همایون خرم در یک شب بارانی، از شنیدنی‌ترین تصنیف‌های ایرانی است. از دیگر اشعار شنیدنی ابتهاج که به دنیای موسیقی وارد شده، شعر «ای عشق همه بهانه از توست/ من خامشم این ترانه از توست» است که علیرضا افتخاری و بیژن بیژنی آن را اجرا کرده‌اند. تصنیف «ارغوان» نیز که از شعرهای نیمایی سایه است، با اجرای علیرضا قربانی به گوش مخاطبان آشناست: «ارغوان/ شاخه هم‌خون جدامانده من/ آسمان تو چه رنگ است امروز؟/ آفتابی‌ است هوا؟ یا گرفته است هنوز/ من در این گوشه که از دنیا بیرون است/ آسمانی به سرم نیست/ از بهاران خبرم نیست/ آن‌چه می‌بینم دیوار است/ آه این سخت سیاه/ آن‌چنان نزدیک است/ که چو برمی‌کشم از سینه نفس/ نفسم را برمی‌گرداند».