روزنامه جوان
1403/06/06
مجلس و نهاد مرجعیت شیعه
چه در طول تاریخ هزارساله حکومت‌های ایرانی- اسلامی، چه در تاریخ معاصر برهه قاجار و پهلوی و چه در مرحله پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، علما و فقها و مراجع شیعه همواره کوشیده‌اند که از جایگاه بی‌نظیر اجتماعی و دینی خود به عنوان ملجأ و پناهگاهی برای مردم در برابر تصمیمات و اقدامات گاهی نادرست دولت‌ها استفاده و به عنوان بال راهنمای حکومت‌ها نقش‌آفرینی کنند. در بعضی برهه‌های تاریخی نظیر سلجوقی و صفوی، با نظر به اقتضائات حکومتی و اجتماعی، علما با ورود به دربار و منصب گرفتن از حاکمان در قامت مشاورانی خیرخواه و خبره ظاهر شده‌اند؛ همچون نقش‌آفرینی‌های راهگشا و کم‌نظیر خواجه نظام‌الملک و علامه مجلسی در حکومت‌های معاصر خود. در برخی دیگر از برهه‌های تاریخی نظیر قاجار و پهلوی نیز علما و مراجع بدون ارتباط نزدیک با دربار و دولت و با حضور در حوزه‌های علمیه و منبر‌ها و از طریق وعظ و خطابه و ارسال نامه و تحصن و صدور فتوا سعی در ارشاد دولت‌ها و اعمال مصالح عامه کرده‌اند. پادشاهان و دولت‌ها نیز به زودی دریافتند که با توجه به بافت فرهنگی-مذهبی جامعه ایرانی و با توجه به اهمیت مسئله دین در فرهنگ ایرانی و جایگاه فوق‌العاده نهاد مرجعیت در ایران، بهتر است که نسبت به نظرات و هشدار‌های فقها و مراجع دینی بی‌تفاوت نباشند و از هیچ تلاشی برای به کار بستن موافقت‌ها و مخالفت‌های مراجع با تصمیمات دولتی فروگذار نکنند. از فتاوی جهاد و تشکیل جبهه‌های جنگ در برابر تهاجمات روس و استعمار انگلیس تا فتوای تحریم تنباکو و تحرکات مشروطه و تحصن فقها و تا نامه‌های معروف آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله گلپایگانی و مرحوم امام‌خمینی رحمهم‌الله به دربار پهلوی در باب موضوعات مختلف اجتماعی و سیاسی، جالب توجه اینکه کنشگری‌های فقها و مراجع صرفاً منحصر در تصمیمات سیاسی و دینی نمانده و در موضوعات مختلف فرهنگی اجتماعی و حتی اقتصادی اظهارنظر‌های دقیق و موشکافانه نموده‌اند. مانند نامه آیت‌الله گلپایگانی و موضع‌گیری راجع به مسئله تأسیس سینما در قم یا کنارگذاشتن روحانیت از نهاد‌های قضایی و دولتی یا نامه امام‌خمینی به محمدرضا شاه پهلوی درباره قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز گرچه همواره در رأس نظام سیاسی ایران فقیهی جامع‌الشرایط و آگاه قرار گرفته، اما فقها و مراجع هیچ‌گاه وظیفه راهنمایی و اظهارنظر‌های شرعی را در باب اقدامات و تصمیمات دولت‌ها و مجلس‌ها ترک نکرده‌اند؛ چه فقهای حاضر در بدنه حکومتی شورای نگهبان و مجلس خبرگان و چه مراجع عظیم‌الشأن ساکن در قم. این مسئله که اخیراً با هشدار‌های مراجع عظام تقلید راجع به سود‌های سپرده‌های بانکی و بعضی تصمیمات اقتصادی دولت‌های پیشین نمودار شده‌بود، در چند ماه اخیر و با هشدار‌ها و تذکرات تعدادی از مراجع عظام تقلید راجع به قانون تعطیلی شنبه‌ها باز نمایان شده‌است. اردیبهشت ماه امسال که برای نخستین‌بار این ایده به طور رسمی در رسانه‌ها و مجلس شورای اسلامی مطرح شد، پیام‌های هشداری از حضرات آیت‌الله مکارم شیرازی و جعفر سبحانی خطاب به مجلس صادر شد که نمایندگان مجلس را از هرگونه اقدام حساب نشده و خلاف ارزش‌های فرهنگ اسلامی بازداشته بود. این نخستین اظهار‌نظر مراجع در تأکید بر حفظ تقویم ایرانی-اسلامی نبود و چند دهه قبل نیز در عصر پهلوی مراجع متعددی از جمله آیت‌الله گلپایگانی راجع به تغییر مبانی تقویم از هجری به شاهنشاهی هشدار داده بودند که بی‌توجهی مجلس و دربار و تغییر قانونی این مبنا برای همیشه عقیم ماند و تاریخ، صحت دیدگاه مراجع و فقها را نمایان کرد. چندسال قبل هم حضرت آیت‌الله وحید خراسانی راجع به لغو تعطیلی سالروز شهادت امام صادق علیه‌السلام هشدار داده‌بودند که مجلس وقت هوشمندانه و انقلابی پایبندی خود را به نهاد مرجعیت به‌خوبی نشان داد. دیروز و پس از مطرح‌شدن دوباره مسئله تعطیلی شنبه در مجلس شورای اسلامی آیت‌الله جعفر سبحانی (حفظه‌الله) برای دومین بار در چندماه اخیر طی نامه‌ای به مجلس مخالفت خود را با این تصمیم اعلام داشته و دلایل خودشان را نیز احصا نموده‌اند. فارغ از نظرات کارشناسان اقتصادی و فرهنگی که دیدگاه‌های متفاوتی در تأیید یا رد این ایده مطرح می‌نمایند، شایسته است که نمایندگان جدید مجلس شورای اسلامی با مرور سابقه تاریخی نقش‌آفرینی علما و فقها در قوانین و تصمیمات حکومتی در تصمیم‌گیری‌ها و تقنینات خود پایبندی خود را به ارشاد‌ها و دیدگاه‌های شرعی مراجع عظام تقلید نشان دهند. چه این قانون تصویب و اجرایی بشود و چه نشود نمایندگان مردم مسلمان ایران در مجلس موظفند که با حفظ حرمت فوق‌العاده مرجعیت معظم شیعه از حدود پایبندی به ارزش‌های اجتماعی و دینی جامعه خارج نشوند و نام و سابقه مجلس دوازدهم را در تاریخ روحانیت و مرجعیت شیعه به عنوان مجلسی هوشمند و متشرع ثبت کنند. مجلس در آغازین ماه‌های فعالیت خود با چالش مهمی روبه‌روست و باید منتظر ماند و دید که چه می‌کند.
سایر اخبار این روزنامه
انتقام خون شهید هنیه قطعی است
لرزش پایه‌های علوم پایه
رنج پایگاه اطلاعاتی مسکن از فقر اطلاعات!
«اربعین» اسرائیل را مقابل حزب‌الله به عقب راند
روایتی از اصالت تهرانی و منش پهلوانی
«جزحکایت دوست» روایت امام سجاد (ع) از قضایای بعد از عاشوراست
وعده‌هایتان فراموش نشود آقای وزیر
آسیب‌های فقدان آموزش
مجلس و نهاد مرجعیت شیعه
نخست‌وزیر قطر: روی نقش‌آفرینی «ایران حکیم» حساب می‌کنیم
نخست‌وزیر قطر: روی نقش‌آفرینی «ایران حکیم» حساب می‌کنیم
جریان‌های سیاسی در پی مشق کارآمدی
بعد از شهادت سفر کربلای ما را اجابت کرد
