ناترازی بنزین، بمب ساعتی اقتصاد ایران
گروه صنعت و تجارت: ناترازی واژهای که این روزها دست از سر اقتصاد کشور برنداشته و خود را با هر بخش و صنعتی عجین کرده است؛ این بار این ناترازی بهطور چشمگیرتری خود را در بخش بنزین نمایان ساخته است. سال گذشته، مصرف بنزین کشور از 142میلیون لیتر در تابستان سال گذشت و این موضوع باعث ناترازی تولید و مصرف داخلی این محصول شد، اما این رقم در سال جاری نیز مجدد تکرار شد و مصرف بنزین در کشور به ۱۴۰ میلیون لیتر در روز رسیده است. این امر با توجه به ظرفیت تولید 115 میلیون لیتری بنزین در کشور، به معنای کسری روزانه 25میلیون لیتری در بنزین است. در حالی مسئولان دولت سیزدهم مدعی افزایش 18 میلیون لیتری تولید بنزین در کشور هستند که افزایش بیرویه مصرف بنزین در کشور که این دستاورد را بیاثر کرده است چرا که کارشناسان معتقدند؛ ریشه ناترازی بنزین در بخش تولید نیست بلکه ریشه ناترازی بنزین در مصرف بیرویه است؛ این امر موجب شده به جای صادرات، در سال گذشته حدود ۳ میلیارد دلار واردات بنزین داشتیم. آنطور که ناصر عاشوری، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش گفته است از شرکتها و پالایشگاههای فعلی نمیتوان انتظار رشد ظرفیت تولید داشت، هرچند پروژههایی در راستای افزایش کیفی محصولات در پالایشگاهها در حال اجرا است.
آنطور که وی هشدار داده با اطمینان میتوان گفت ما تا دو سال آینده در همه حوزه های انرژی اعم از آب، برق، گاز و بنزین بحران خواهیم داشت و اگر امروز به اصلاح روند مصرف انرژی در کشور ورود جدی نکنیم، دو سال دیگر بهطور حتم بحران تأمین انرژی خواهیم داشت.
از آنجایی که ایران از صادرکننده بنزین به واردکننده شد و از طرفی امکان افزایش تولید با شرایط فعلی امکانپذیر نیست، «طرح تخصیص بنزین به نفر» مطرح شد. در این رابطه مصطفی پوردهقان، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس به بیان توضیحاتی درباره طرح اعطای بنزین به نفر گفته است: طرح تخصیص بنزین به نفر در راستای برخوردار شدن تمام مردم کشور از یارانه پنهان بنزین است؛ اما این شیوه یک ضعف اساسی دارد. با وجود اینکه سیاستگذار هدف مثبتی از تصویب و اجرای آن داشته است و در این جهت بوده است که به دهکهای پایین جامعه کمک و حمایت شود، اما متأسفانه میبینیم در چهار دهه گذشته نتیجه این تخصیص برعکس بوده است. به جای اینکه این سیاستگذاری منجر به این شود که قشر محروم و دهکهای اول و دوم و سوم و حتی چهارم را به سمت دهکهای بالاتر هدایت کنیم کسی که در دهک هشتم و نهم و دهم است از این یارانههای مستقیم بهره برده است. پوردهقان میگوید: به عنوان مثال از یارانه پنهان قیری است که به جادهها میدهیم چه کسی استفاده میکند؟ مشخص است کسی که چند خودرو دارد و شرایط مالی بهتری دارد. چه کسی از یارانه بنزین هواپیما استفاده میکند؟ کسی که تاجر است و کسی که در دهکهای بالای هشت است. این موضوعات در چند دهه گذشته اصلاح نشده است.
یک ششم درآمد نفتی صرف واردات بنزین میشود
در سال گذشته حدود ۳ میلیارد دلار واردات بنزین داشتیم؛ این آمار در کنار آمار واردات کالای اساسی و دارو در سه ماهه ابتدایی سال نشان میدهد چه میزان افزایش مصرف بنزین در کشور به بدنه اقتصاد و رفاه مردم لطمه وارد میکند.
بنا به آمار منتشر شده، در سه ماهه ابتدایی سال جاری برای واردات کالاهای اساسی و دارو مجموعا 3 میلیارد و 262 میلیون دلار ارز تخصیص داده شده که 2 میلیارد و 758 میلیون دلار آن برای کالاهای اساسی و کشاورزی و 504 میلیون دلار آن برای دارو و تجهیزات پزشکی بوده است. لازم به ذکر است که این میزان ارز با نرخ 28500 تومان با هدف حمایت از مصرفکنندگان و دسترسی اقشار جامعه به کالاهای ضروری با قیمت ارزانتر پرداخت شد.
کارشناسان معتقدند اگر هیچ یک از سیاستهای مدیریت مصرف مانند استفاده از کارت هوشمند بنزین، راهکارهای قیمتی و عوامل کاهنده مصرف بنزین در کشور انجام نشود تا پایان سال بودجهای بین چهار تا 4.5 میلیارد دلار صرف واردات بنزین خواهد شد.
هاشم اورعی، کارشناس انرژی در این باره به مهر گفته بود: ایران هفتمین کشور مصرفکننده انرژی در جهان است و ۶ میلیارد دلاری که به واردات بنزین اختصاص پیدا کرده معادل یک ششم درآمد نفتی در سال است.
در وضعیتی قرار داریم که تولید داخلی جوابگوی مصرف نیست و مصرف بنزین ما روند افزایشی را دارد ضمن آنکه روند افزایش مصرف بیش از روند افزایش تولید است به طوری که اعلام شده است امسال نسبت به مدت زمان مشابه ۱۳ درصد افزایش مصرف وجود دارد در حالی که رقم تولید ثابت است.
اورعی میگوید: با نگاهی به ۵ سال گذشته یعنی زمانی که ستاره خلیج فارس تولید بنزین را آغاز کرد ما صادرکننده بنزین بودیم در حالی که از سال گذشته تبدیل به واردکننده بنزین شدیم و ۶ میلیارد دلار برای واردات بنزین در نظر گرفته شده است در حالی که سال گذشته ۴ میلیارد دلار بود که نشاندهنده افزایش ناترازی بنزین است که سال به سال بیشتر میشود و ایران هفتمین کشور مصرفکننده انرژی در جهان است و ۶ میلیارد دلاری که به واردات بنزین اختصاص پیدا کرده معادل صادرات میعانات نفتی دو ماه سال است یعنی یک ششم درآمد نفتی سال را بنزین وارد کنیم.
به گفته وی بنظر میرسد این روند فزاینده افزایش مصرف بنزین ادامه پیدا میکند، چرا به دلیل اینکه اقدامی در این راستا صورت نگرفته است.
این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه نباید از مردم پنهان کاری کرد و باید در جریان وخامت اوضاع باشند، خاطرنشان کرد: باید مردم را در جریان وضعیت بغرنجی که قرار داریم بگذاریم و از آنها کمک بخواهیم، نباید مسئله را پنهان کرد یعنی صداقت و شجاعت پیش شرط وارد فرآیند حل مشکل ناترازی بنزین شویم.