جای خالی عدالت آموزشی
[ حانیه جهانیان] امسال هم پایتخت‌نشینان بیشترین سهم رتبه‌های برتر را به خود اختصاص دادند. این موضوع، سبب شده، کارشناسان و تحلیلگران بسیاری، جامعه آماری شرکت‌کنندگان را با وسواس دنبال کنند و نسبت به این مساله به تصمیم‌گیران سطح کلان آموزشی هشدار بدهند.
در تازه‌ترین آماری که همزمان با اعلام نتایج کنکور سراسری از سوی خبرگزاری «فارس» منتشر شد، به رسم هرساله، تهران، بیشترین درصد قبولی رتبه‌های برتر کنکور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که 16 استان کشور هیچ سهمی از این رتبه‌ها را به خود ندیده‌اند. این تفاوت سطح آموزشی تا جایی بوده که رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی به آن واکنش نشان داده و گفته: « قطعا به بحث عدالت آموزشی توجه می‌شود. البته رئیس‌جمهور هم چندبار بر این موضوع تأکید کردند. مدارس غیرانتفاعی شهریه‌های کلان می‌گیرند و مدارس دولتی نیز بعضا ضعف دارند و حتما بحث عدالت آموزشی در دستور کار ما است. در دو سال اخیر قبولی‌های کنکور در مناطق محروم افزایش یافته و این آمار نشان می‌دهد که مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی ما را به عدالت اجتماعی نزدیک کرده است.» بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، سنجش داوطلبان برای ورود به دانشگاه به دو بخش شامل سوابق تحصیلی و نمره کنکور تقسیم شده است؛ بر این اساس تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در سال ۱۴۰۲ صرفا ۴۰ درصد درنظرگرفته‌شده‌است، در سال ۱۴۰۳ این تاثیر به ۵۰ درصد می‌رسد و در سال ۱۴۰۵ نیز سوابق تحصیلی به ۶۰ درصد تاثیر قطعی خواهد رسید. را به عدالت آموزشی نزدیک کرده است.»
«شهروند» به این بهانه پای صحبت‌های نیلوفر اردلانی، مشاور تحصیلی و ارشد روانشناسی تربیتی، دکتر مریم السادات طیرانی، مدرس دانشگاه و کارشناس آموزشی و زهرا علی اکبری،کارشناس آموزشی وزارت آموزش و پرورش نشسته‌ایم تا حقایق تبعیض و عدالت آموزشی در بین دانش‌آموزان تا زمان ورود به دانشگاه را بررسی کنیم.
سهم کم مناطق کم‌برخوردار در کسب رتبه‌های برتر
زهرا علی‌اکبری، کارشناس آموزش در وزارت آموزش و پرورش درباره عدالت آموزشی و کسب رتبه‌های برتر توسط داوطلبان کلانشهرها به «شهروند» می‌گوید: «کنکور همیشه یک موضوع پُرابهام در موضوع برقراری عدالت آموزشی بوده و هر بار که مسئولان وقت، نظام‌های آموزش عمومی و عالی تلاشی برای تعدیل و عدالت آن کردند، نتوانسته‌اند رضایت گروه هدف خود را جلب کنند.»
بر اساس مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار است کنکور ۲ بار در سال برگزار شود و در آزمون سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ نیز سوابق تحصیلی سال دوازدهم با تاثیر قطعی درنظرگرفته شود، در کنکور سال ۱۴۰۴ معدل سال یازدهم نیز اضافه شده و در کنکور سال ۱۴۰۵ سوابق تحصیلی سال دهم نیز درنظرگرفته شود.
کلانشهر همچنان بی‌رقیب!
علی‌اکبری درباره مصوبه پرحرف و حدیث این روزهای آموزش و پرورش نیز اظهار می‌کند: «یکی از این تلاش‌ها و البته آخرین آن مربوط به تاثیر سوابق تحصیلی و ضرایب آن در کنکور است. مصوبه‌ای که مخالفان و موافقان متعددی دارد و هنوز آنچنان که باید منجر به رعایت عدالت نشده است.» این کارشناس آموزشی با اشاره به اینکه برای اثبات این موضوع کافی است نگاهی به نتایج کنکور اردیبهشت 1403 بیندازیم، بیان می‌کند: «واقعیت این است که این مصوبه نتوانسته شهرها و مناطق کم‌برخوردار را به ردیف اول رتبه‌ها بکشاند. هرچند این موضوع نافی کسب رتبه در برخی از مناطق کم‌برخوردار نیست اما نشان‌دهنده این موضوع خواهد بود که در نگاه کلی و آمار کشوری حضور مناطق کم‌برخوردار بسیار کمتر از تهران و دیگر کلانشهرهاست.»
هر سال نتایج بالا را کلانشهرها درو می‌کنند
او ادامه داد: «در نتایج سال‌جاری 11 نفر - بيشترين تعداد- از تهران هستند. بعد از تهران، خراسان‌رضوی و اصفهان بیشترین حضور را در بین رتبه‌های برتر دارند. با کمی دقت می‌توان گفت استان‌های برخوردار کشور، بیشترین رتبه‌ها را کسب کرده‌اند. البته این مساله واقعیت دارد که هر سال نتایج بالا را کلانشهرها درو می‌کنند.» بنابر نظر علی‌اکبری، امتحانات نهایی و تاثیر سوابق هم نتوانست با امکانات و موقعیت شهرهای برخوردار مقابله کند چراکه در برگزاری همین امتحانات نهایی نیز شبهه‌های عدالتی زیادی شنیده می‌شود.
این کارشناس آموزشی، درخصوص دلایل تفاوت‌های تدریس و نتیجه در مناطق گوناگون، عنوان می‌کند: «وقتی در شهری مثل تهران در مدارس صاحب نام، معلمانی تدریس می‌کنند که دانش‌آموزان را بهتر برای پاسخگویی در امتحانات آماده می‌کنند و از طرفی محتوای آموزشی موثری را در اختیار دانش‌آموزان خود قرار می‌دهند ، نباید انتظار داشت نتیجه‌ای غیر از کسب رتبه‌های نخست در کنکور سراسری برای تهران وجود داشته باشد.»
انتقادات به نحوه برگزاری امتحانات نهایی ادامه دارد
این کارشناس همچنین با تاکید بر این نکته که امروزه قبولی در کنکور تنها راه ورود به دانشگاه نیست اما انتقادات فراوانی را به همراه دارد، عنوان می‌کند: «در حال حاضر برگزاری امتحانات نهایی بیشتر از موارد دیگر مورد نقد و مخالفت است. اعتراضات زیادی از طرف دانش‌آموزان به سوال‌های امتحانات و تصحیح اوراق امتحانی وجود دارد که نشان از عدم‌موفقیت نظام آموزشی در این مسیر است، بنابراین تا زمانی که نتوان فرایندی یکسان و یکپارچه در کشور برای امتحانات و آموزش‌های مرتبط با آن طراحی و پیاده‌سازی کرد، صحبت از برقراری عدالت آموزشی صرفا آرزویی است که هنوز محقق نشده است.»
همه‌چیز به خودت بستگی دارد...
مریم السادات طیرانی، مدرس دانشگاه و فعال آموزشی با اشاره به اینکه کیفیت آموزش و ابزارهای آموزشی در کسب نتیجه مطلوب، اهمیت بالایی دارند به «شهروند» می‌گوید: «امکاناتی که دانش‌آموزان در اختیار دارند و نحوه به کارگیری آنها اهمیت بالایی دارد. به عنوان مثال در رشته‌های زبان، داشتن پیش‌زمینه و گذراندن دوره‌های آموزشی در دریافت نتیجه مطلوب تاثیرگذار خواهد بود. در حالی که یک دانش‌آموز روستایی صرفا با یک کتاب نمی‌تواند همان خروجی مطلوب یک زبان‌آموز پایتخت‌نشین را داشته باشد.» طیرانی با تاکید بر این مساله که بازخورد دانش‌آموز بر هر عامل دیگری اولویت دارد، عنوان می‌کند: «مورد دیگر نحوه و ظرفیت استفاده از این امکانات است. ولی باز هم به نظر من در هر صورت این دانش‌آموز است که تصمیم می‌گیرد، چطور بتواند از این امکانات و شرایط استفاده کند.»
کنکور ویترینی برای خودنمایی اسکناس‌ها!
نیلوفر اردلانی، مشاور تحصیلی و ارشد روانشناسی تربیتی با تاکید بر تغییرات آموزشی اخیر به «شهروند» می‌گوید: «مساله‌ای که نیاز به توجه و بررسی عمیق به‌خصوص در سال‌های اخیر دارد، عدالت آموزشی است. این مساله نه تنها در مقایسه استان‌ها با یکدیگر، بلکه در قیاس مناطق و حتی مدارس مختلف، جای بحث دارد.» اردلانی با اشاره به این نکته که کنکور از بازی هوش و تلاش، تبدیل به ویترین خودنمایی اسکناس‌ها شده است، عنوان می‌کند: «در این بین، من به دانش‌آموزی که فقط چند خیابان آن طرف‌تر از پایتخت، در حاشیه تحصیل می‌کند حق می‌دهم اگر خود را از پیش، بازنده ببیند. تفاوت امکانات تحصیلی، کیفیت تدریس، کلاسهای تقویتی و حتی در نگاهی عمیق‌تر، برنامه‌ریزی و استعدادیابی در مدارس مختلف، این مساله را پررنگ‌تر می‌کند.»
همه ما مسئولیم!
او مثال جالبی نیز برای این گزاره خود بیان می‌کند: «امسال دانش‌آموز پایه نهمی داشتم که حاضر بود سال‌ها تکرار پایه شود تا زمانی که بتواند در مدارس نمونه دولتی یا سمپاد تحصیل کند چون باور داشت کسی که در مدارس عادی درس بخواند هرگز رتبه برتر کنکور نخواهد شد؛ اما واقعا چند نفر از دانش‌آموزان از عهده هزینه‌های چنین مدارسی برمی‌آیند؟!»
اردلانی ریشه این تفکرات را زنگ خطر دانسته و تاکید می‌کند: «اینکه چنین دیدگاه‌هایی، همواره در بین دانش‌آموزان‌مان وجود دارد، تلنگری است تا هر یک از ما سهم خود را بپذیریم و بهتر عمل کنیم. یکی از مواردی که من به عنوان مشاورِ مدرسه می‌توانم برای بهبود وضعیت انجام دهم، توجه به مساله آموزشِ هوش هیجانی است که تاثیرش در موفقیت، بسیار بیشتر از آن چیزی است که تاکنون در مدارس به آن پرداخته شده است.»
تقویت خودباوری در دانش‌آموزان
این مشاور در تعریف هوش هیجانی ادامه می‌دهد: «هوش هیجانی یعنی توانایی مدیریت احساسات و هیجانات خود و دیگران. طراحان کنکور در سال‌های اخیر به این موضوع توجه کردند و چینش سوالات نیز به ترتیب دشواری و آسانی یکی از مواردی است که اهمیت این موضوع را تصدیق می‌کند.»
او نقش مشاوران مدارس را موثر می‌داند و می‌گوید: «اگر دانش‌آموز مدیریت اضطراب و هیجانات خود را به خوبی آموخته باشد قطعا با دیدن یک سوال دشوار در همان ابتدا، تمام آزمون را از دست نخواهد داد. به نظرم در حال حاضر تاثیرگذارترین کاری که ما مشاوران در مدارس عادی می‌توانیم انجام دهیم، تقویت مهارت‌های نرمِ این‌چنینی و خودباوری در دانش‌آموزان است.»
اما نباید از یاد برد که...
با وجود تبعیض‌ها و تفاوت‌های بسیار در شیوهای آموزشی اما همچنان توانایی خلاقیت و هوش دانش‌آموزان نقش مهمی در موفقیت و قبولی آنها ایفا می‌کند. بدیهی‌ست که رسیدن به نتیجه مطلوب تنها با تکیه بر یک عامل میسر نیست.
پس بهتر است هر یک از ما به سهم خود با انجام وظیفه به شکل صحیح در آبادانی و موفقیت جوانان این آب و خاک سهیم باشیم. چرا که فردای این سرزمین و استمرار سربلندی آن به دست تک تک این افراد رقم خواهد خورد. جوانانی که در برابر زخم‌ها و زمین خوردن‌ها قوی‌تر از پیش در آرزو و تلاش برای لبخند و گره‌گشایی از هموطنان شان هستند.
دکتر شدن در مدارس خاص چقدر آب می‌خورد؟
نگاهی به مسیر ثبت‌نام تا فارغ‌التحصیلی در مدارس سمپاد و تیزهوشان
هر جلسه از ۱۳۰ تا ۷۲۰ هزارتومان!
سه عامل در تعیین قیمت کلاسهای آمادگی آزمون تیزهوشان تاثیرگذار است.
عامل اول نحوه برگزاری کلاس است که حضوری یا غیرحضوری است. به طور کلی هزینه کلاسهای حضوری ۱۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از کلاسهای آنلاین و آفلاین است.
عامل دوم پایه تحصیلی است. مقطع تحصیلی در هزینه کلاس تیزهوشان تاثیرگذار است. آزمون تیزهوشان برای پایه‌‌های ششم به هفتم و نهم به دهم برگزار می‌شود. حجم مطالب مورد آزمون در این دو پایه با یکدیگر متفاوت است و به همین دلیل هزینه کلاس نیز یکسان نیست. سوالات ورودی تیزهوشان پایه ششم شامل علوم، فارسی و استعداد تحصیلی می‌شود، اما برای پایه نهم به دهم سوالات از درس‌های علوم، ادبیات فارسی، استعداد تحصیلی و ریاضی مطرح می‌شود. حداقل هزینه کلاس تیزهوشان ششم برای یک جلسه ۹۰ دقیقه‌ای 180هزار تومان اما حداقل هزینه کلاس تیزهوشان نهم برای یک جلسه ۹۰ دقیقه‌ای 300هزار تومان است.
عامل سوم تجربه استاد است. تجربه و تخصص استاد در میزان موفقیت دانش‌آموزان در آزمون ورودی بسیار تاثیرگذار است. این اساتید معمولا دستمزد بالاتری از سایر مدرسان معمولی دارند. هزینه این اساتید به طور متوسط از جلسه‌ای 420هزار تومان شروع می‌شود و تا حداکثر 720هزار تومان ادامه دارد.
تنها ۱۰ تا ۱۳ درصد شانس قبولی وجود دارد!
علاقه‌مندی دانش‌آموزان به قبولی در آزمون مدارس سمپاد باعث شده است تا هر ساله به جمعیت متقاضی شرکت در این آزمون‌ها افزوده شود و به این شکل رقابت سنگین‌تر و سخت‌تری برای ورود به این مدارس ایجاد شود. این موضوع می‌تواند روی هزینه کلاس تیزهوشان تاثیر بگذارد.
برای پایه ششم به هفتم تعداد شرکت‌کنندگان در آزمون سمپاد ۱۹۰ هزار نفر بوده است و میزان قبولی در آزمون نیز حدود ۱۰ درصد بوده است. همچنین برای پایه نهم به دهم تعداد شرکت کنندگان در آزمون ۱۰۴ هزار و ۵۰۰ نفر بوده است که حدود ۱۳ درصد از آنها در این مدارس پذیرفته شده‌اند.
آنچه در کنکور ۱۴۰۳ گذشت...
اسامی نفرات برتر آزمون سراسری سال 1403 در پنج گروه آزمایشی اعلام شد. با وجود بیشتر بودن تعداد داوطلبان خانم در کنکور، 27 رتبه برتر در اختیار داوطلبان آقا و 13 رتبه برتر در اختیار داوطلبان خانم قرار گرفته است. همچنین 11 نفر از تهران و 29 نفر از شهرستان‌های دیگر به عنوان نفر برتر اعلام شدند که سهم تهران در میان رتبه‌های برتر نسبت به سال قبل 2 نفر کمتر شده است. در گروه علوم تجربی، در میان 10 نفر برتر فقط یک خانم حضور دارد و یکی از داوطلبان از تهران است. در گروه علوم ریاضی در میان 10 نفر برتر نام هیچ خانمی دیده نمی شود.
4 نفر از ریاضی‌های برتر، تهرانی هستند. در گروه علوم انسانی 3 خانم در میان 10 رتبه برتر حضور دارند. تهرانی ها نیز در این گروه بیشتر از گروه های دیگر هستند. نیمی از رتبه‌های برتر گروه علوم انسانی(5 نفر) در اختیار داوطلبان تهرانی قرار گرفته است .در گروه زبان‌های خارجی فقط یک آقا حضور دارد و از میان 5 رتبه برتر 4 نفر خانم هستند. یک نفر از این رتبه های برتر داوطلب تهران است. در گروه هنر نیز برای نخستین بار داوطلب تهرانی در میان 5 رتبه برتر این گروه قرار ندارد و هر 5 رتبه برتر در اختیار داوطلبان خانم است.
