پالس دولت به بازار خودرو
[ ملیحه محمودخواه] رئیس‌کل بانک مرکزی از اختصاص یک‌میلیارد دلار برای واردات خودرو در سال‌جاری خبر داد.محمدرضا فرزین درباره تصمیم جدید دولت و بانک مرکزی برای تأمین اعتبار واردات خودرو اعلام کرد: یک میلیارد دلار به واردات خودرو اختصاص دادیم.رئیس‌کل بانک مرکزی با تأکید بر اینکه «این یک سیاست مستمر است و تا پایان سال آن را ادامه خواهیم داد.»، گفت: تخصیص ارز برای واردات خودرو در سال آینده نیز ادامه خواهد یافت.در عین حال عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد هم گفت: بالاخره گره کور واردات خودرو را با تدبیر رئیس محترم جمهور در جلسه ستاد اقتصادی دولت باز کردیم.او با تأکید بر اینکه «همه بدانند اجازه انحصار در هیچ حوزه و صنعتی را نمی‌دهیم» تصریح کرد: همه صنایع باید با رقیب خارجی خود رقابت کنند، منافع ملت ایران در رقابت است.
امسال بیش از 2میلیارد و 471میلیون دلار ارز نیمایی برای «صنایع حمل‌ونقل و خودرو» اختصاص پیدا کرده است و قرار است یک میلیارد دلار دیگر نیز به آن اضافه شود. به‌گفته کارشناسان، همین میزان واردات کم هم توانسته قیمت‌ها را در بخش خودروهای خارجی تا حدود زیادی کاهش دهد.
عماد جعفری، کارشناس خودرو، درخصوص وضعیت بازار خودرو و اختصاص ارز بیشتر برای واردات به شهروند می‌گوید: به‌طور کلی همین مقدار قطره‌چکانی واردات خودرو با وجود آنکه هیچ منافاتی با خودروهای داخلی ندارد، ولی توانسته تأثیر زیادی در بازار خودروهای وارداتی کارکرده بگذارد و تا حدود زیادی قیمت بازار خودرو را تنظیم کند.
او ادامه می‌دهد: در همین چند روز گذشته خودروهایی که در بازار آزاد به فروش می‌رسیدند فاصله قیمتی زیادی با قیمت خودروهایی که در سامانه خودرو قیمت‌گذاری شده بودند داشتند اما با خبر واردات خودرو قیمت بازار آزاد به قیمت سامانه نزدیک شده و توانسته عرضه و تقاضا را تنظیم کند و اگر روند واردات خودروهای جانبازان نیز به سرانجام برسد، شاهد کاهش قیمت خودرو به‌طور ناگهانی خواهیم بود و خودروهایی که هم‌اکنون 6تا 7میلیار تومان به فروش می‌رسند به دو تا سه میلیارد تنزل قیمت خواهند داشت.
جعفری بر این باور است که خودروی داخلی هیچ وقت نمی‌تواند با خودروی وارداتی رقابت کند چه از نظر قیمتی و چه از نظر کیفیت.
او در مورد رقابت در قیمت می‌گوید: خودروهای وارداتی با تعرفه 80تا 100درصد وارد می‌شوند و شامل نرخ ارز، تعرفه بالا، هزینه اسقاط خودرو، گمرک و حمل خودرو می‌شوند که این می‌تواند قیمت‌ها را به‌شدت افزایش دهد.
ارزان‌ترین خودروهای وارداتی که در بازارهای خارجی قیمت بالایی ندارند و 12تا 13هزار دلار به فروش می‌رسند و در واقع هم قیمت خودروهای ایران‌خودرو و سایپا هستند وقتی وارد کشور می‌شوند به‌دلیل تعرفه گمرکی قیمتشان به‌شدت افزایش پیدا می‌کند و به بالای دو میلیارد تومان می‌رسد. این سبب می‌شود در هیچ بازه‌ای خودروهای خارجی رقیب خودرو داخلی نباشند. به همین دلیل به‌نظر می‌رسد که واردات خودرو به هیچ وجه روی بازار خودروی داخلی تأثیر نمی‌گذارد، چرا که اگر تأثیر‌گذار بود حباب قیمتی از خودروهای داخلی برداشته می‌شد. ما همچنان در محصولات داخلی حباب داریم.
این کارشناس خودرو با اشاره به اینکه هم‌اکنون نیز افرادی که سراغ این خودروها می‌روند برای دلالی است و همین حباب قیمت بحث واسطه گری را در بازار خودرو داغ کرده ادامه می‌دهد: خودروهای داخلی به‌دلیل قیمت پایین‌تر مشتری خود را دارند، چرا که عرضه کمی دارند و تقاضا بالاست و به همین دلیل نمی‌توان قیمت خودروی خارجی را با داخلی در یک ترازو قرار داد.
او معتقد است که شما وقتی می‌توانید دو خودرو را با هم مقایسه کنید که در یک رده قیمتی و کلاس و اندازه و مدل باشند، این در حالی است که در این مباحث تفاوت‌های زیادی بین خودروی داخلی و خارجی وجود دارد.
عماد جعفری معتقد است که در بازار انحصاری خودرو در ایران که هیچ رقیبی برای آن وجود ندارد هیچ تلاشی برای بهبود کیفیت انجام نمی‌شود، چرا که مردم با هر کیفیتی خریدار آن هستند و این شرکت‌ها هم یاد گرفته‌اند که عرضه را کم و تقاضا را زیاد کنند.
جعفری با اشاره به اینکه سال‌ها پیش شرکت‌های رنو، سیتروئن و پژو علاقه زیادی داشتند تا وارد بازار ایران شوند و به شرکت‌های داخلی ما ملحق شوند می‌گوید: شرکت‌های خودروسازی ما در آن برهه ضعیف عمل کردند و نتوانستند سهامدار این شرکت‌های بزرگ شوند، درصورتی که اگر شرکت‌های خودروسازی سهامدار این شرکت‌ها می‌شدند در دوره تحریم نیز این شرکت‌ها ناگزیر بودند همکاری خود را ادامه دهند و این اشتباه مدیریتی بود که در سال‌های پیش از تحریم انجام شد.
این کارشناس خودرو بر این باور است که درصورتی می‌توان صحبت از انتقال تکنولوژی کرد که شرکت‌های داخلی ما به شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا ملحق شوند. اتفاقی که در چین رقم خورد این بود که شرکت‌های خودروسازی در این کشور سهامدار شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا شدند و به این طریق تکنولوژی را به کشورشان وارد و هر روز آن را به روز کردند؛ کاری که هم‌اکنون به‌دلیل تحریم‌ها امکان آن وجود ندارد.
حل مشکل خودرو با بسته سیاستی
با وجود آنکه جعفری معتقد است واردات خودرو می‌تواند قیمت خودروهای دست‌دوم خارجی را به‌شدت کاهش دهد، اما وحید شقاقی، اقتصاددان، معتقد است که تصمیم دولت در بحث اختصاص ارز به‌خودروهای وارداتی یک سیاست تک‌بعدی است و ما نمی‌توانیم مشکلات چندبعدی را با یک راه‌حل تک‌بعدی حل کنیم.
او به شهروند می‌گوید: باید به موضوع خودرو چندبعدی نگاه کرد. با اختصاص یک میلیارد دلار ارز به واردات خودروهای خارجی می‌توان در یک سال بیش از 30تا 40هزار خودرو به کشور وارد کرد که این عدد در برابر میزان تقاضای خودروی مصرفی بسیار پایین است و چندان نمی‌تواند روی قیمت خودروی داخلی نیز تأثیر داشته باشد. امروز شاهد بودیم که بازار بورس نیز با این خبر تغییر چندانی نکرد و واکنشی نشان نداد. این نشان می‌دهد که در مورد موضوع مهم و چندوجهی مانند خودرو باید نگاه چندوجهی وجود داشته باشد و بسته سیاستی برای آن درنظر گرفت.
شقاقی بر این باور است که برای حل مشکل خودرو نباید ابتدا سراغ واردات خودرو رفت. در گام اول باید تلاش کرد به‌صورت تدریجی تعرفه خودرو را کاهش دهیم. از سوی دیگر، دولت باید با شرکت‌های خودروسازی تفاهمنامه 10ساله منعقد کند تا ظرف این مدت این شرکت‌ها کیفیت خودروهای تولیدی را بالا ببرند. از دیگر سو، این شرکت‌ها که هم‌اکنون نیمه‌دولتی هستند به بخش خصوصی واگذار تا از انحصار خارج شوند. البته باید به این موضوع توجه داشت که در این حوزه سیاست‌های ارزی، وضعیت منابع ارزی، تحریم‌ها و میزان شدت و کاهش تحریم‌ها نیز تأثیر‌گذار است. درصورتی که این سیاست‌ها عملیاتی شود، آن وقت می‌توان مشکل خودرو را تا حدود زیادی کاهش داد، چرا که حل مشکل چندبعدی می‌شود.
او بر این باور است که با یک میلیارد دلار نه کیفیت خودروهای داخلی افزایش پیدا کرده و نه تعادلی در بازار داخلی ایجاد می‌شود. در واقع این کار نمی‌تواند تأثیر میان‌مدت و کوتاه‌مدت مؤثری روی قیمت خودرو ایفا کند و به همین دلیل باید این موضوع به‌صورت یک بسته دیده شود.شقاقی معتقد است درصورتی که این اتفاق رقم بخورد آن وقت است که تازه می‌توانیم با خودروسازان منطقه‌ای رقابت کنیم و تأثیر کوتاه‌مدت و بلندمدت روی بازار خودرو بگذاریم و ساختار صنعت خودرو را تغییر دهیم. در واقع هنر دولت طراحی یک بسته سیاستی قابل دفاع برای حل مشکل خودرو است.
تصمیم خوبی که باید زودتر رخ می‌داد
حسین جوشقانی، استاد دانشگاه خاتم و اقتصاددان، نظر دیگری دارد و بر این باور است که تصمیم مهم و خوبی در حوزه خودرو گرفته شده که باید زودتر از اینها اتفاق می‌افتاد. چرا که این اتفاق می‌تواند خودروسازان داخلی را از انحصار خارج کند. از سوی دیگر، هر فردی باید بتواند خودروی با کیفیت داشته باشد که این تصمیم دولت این اتفاق را رقم می‌زند و یک تصمیم درست به شمار می‌رود. او به شهروند می‌گوید: اما باید گفت این تصمیم هیچ تأثیری در بازار خودروی داخلی نخواهد داشت، چرا که با یک میلیارد دلار تخصیص‌یافته برای واردات، کمتر از 50هزار خودرو می‌توان وارد کرد و این در برابر تقاضای بازار بسیار کم است.جوشقانی توضیح می‌دهد که با وجود این، مافیای خودرو تلاش می‌کند جلوی واردات خودرو را بگیرد و این اتفاق سال‌های قبل نیز رخ داده و تا حدودی موفق هم بوده‌اند.او بااشاره به اینکه این اتفاق در کیفیت خودروی داخلی نیز نمی‌تواند تأثیر بگذارد می‌گوید: افزایش کیفیت نیاز به زیرساخت و برنامه‌ریزی بلندمدت دارد و نمی‌توان انتظار داشت که با این تصمیم یکباره کیفیت در خودروی داخلی ایجاد شود و در واقع خودروساز داخلی خود را در فضای رقابتی نمی‌بیند و تلاشی برای بهبود شرایط نخواهد کرد.استاد دانشگاه خاتم بر این باور است که درصورتی می‌توانیم امید داشته باشیم که کیفیت خودروسازی در ایران دچار تغییر شود که دولت شرایط واردات را استمرار دهد، به این معنا که اگر امسال یک میلیارد دلار به این بخش تخصیص داده، سال آینده آن را به دومیلیارد دلار و سال بعد نیز رقم را اضافه کند. به این طریق خودروساز داخلی وقتی احساس کند که قدرت انحصاری‌اش در فروش خودرو کم می‌شود، به فکر افزایش کیفیت خواهد افتاد.
