دلایل مخالفت مجلس با تفکیک وزارت راه و شهرسازی
گروه مسکن و انرژی-زهرا سلیمانی:11شهریورماه بود که یکی از نمایندگان مجلس دوازدهم از بررسی طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی در کمیسیون عمران خبر داد. ایده ای که در روزهای پایانی فعالیت های مجلس یازدهم در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گرفت و در قالب یک طرح، تحویل هیات رییسه شد. موافقان تفکیک با اشاره به مشکلات عدیده در بخش مسکن و عریض و طویل بودن حوزه هایی چون، «توسعه راه ها»، «نظام شهرسازی» و مهمتر از همه «مسکن»، تجمیع این وظایف دشوار حاکمیتی را در بطن یک وزرتخانه، نوعی تعارض منافع دانسته و خواستار تفکیک این حوزه ها شدند. حتی در جریان بررسی صلاحیت فرزانه صادق مالواجرد وزیر پیشنهادی مسعود پزشکیان برای وزارت راه و شهرسازی ، برخی نمایندگان عنوان کردند صادق در زمان معاونت وزارت، طرفدار تفکیک وزارتخانه بوده، بنابراین برای تصدی پست وزارت راه و شهرسازی مناسب نیست! در نقطه مقابل اما منتقدان این طرح به اسناد بالادستی در خصوص ضرورت کوچک سازی دولت اشاره و افزایش ساختارهای اجرایی را باعث کسری بودجه افزونتر و اتلاف منافع بیشتر ارزیابی می کنند. مهرداد بائوج لاهوتی نماینده دوره های هشتم ، نهم، دهم و دوازدهم مجلس و یکی از چهره هایی که هم در زمان ادغام این وزارتخانه در سال 90به عنوان نماینده رای داده و هم امروز در شمایل نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه ابعاد گوناگون این طرح را بررسی می کند در گفتگو با تجارت به آسیب هایی که ممکن است در اثر این تفکیک متوجه اقتصاد ایران شود اشاره می کند. او معتقد است، در شرایطی که2300همت از بودجه 2500همتی کشور صرف هزینه های جاری و غیر ضروری دولت و تنها حدود 200همت صرف هزینه های عمرانی می شود، ایجاد ساختارهای جدید که باعث افزایش حجم دولت می شود ، کمکی به اقتصاد ایران نخواهد کرد.
طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی به دو وزارتخانه مسکن و راه و شهرسازی این روزها دوباره در مجلس مطرح شده است. دیدگاه شما درباره این طرح چیست؟ فکر می کنید با این تفکیک مشکل مسکن حل می شود؟
ج: نگاه همه باید معطوف کوچک شدن دولت باشد. همین امسال که ما درباره آن صحبت می کنیم، بودجه کل کشور به 2500هزار میلیارد تومان رسیده است. قرار است از این 2500هزار میلیارد تومان، رقم 380هزار میلیارد تومان، صرف پروژه های عمرانی شود. البته تجربه سالهای اخیر نشان داده که حداکثر 50درصد این رقم برای کارهای عمرانی محقق می شود. پس اگر فرض بگیریم که 200هزار میلیارد تومان از بودجه1403 سهم کارهای عمرانی شود، 2300هزار میلیارد تومان، صرف هزینه های جاری دولت می شود. کجای دنیا یک چنین وضعیتی وجود دارد؟ اینکه دولت مالیات بگیرد، نفت بفروشد و سر و ته کشور را به هم بیاورد و بعد این پول، صرف هزینه های غیر ضروری و جاری شود. پس دولت کوچک و البته بهره ور برای شرایط امروز ایران یک ضرورت است. اساسا در زمان ادغام نمایندگان به دنبال آن بودند که وزارت ارتباطات هم در بطن وزارت راه و شهرسازی گنجانده شود.
چه شد که ادغام وزارت راه و شهرسازی با وزارت ارتباطات محقق نشد؟
ج:حتما خاطرتان هست که در آن برهه بحث های امنیتی و بحث های دیگر مطرح شد که امکان ادغام وزارت ارتباطات با راه و شهرسازی را مقدور نکرد. حتی حکم سرپرستی آقای نیکزاد هم برای وزارت «ارتباطات و راه شهرسازی» صادر شده بود که بعد کن لم یکن شد. وزارت مسکن و شهرسازی به طور کلی دو وظیفه دارد و لاغیر. 1) سیاست گذاری در بخش شهرسازی با تهیه طرح های جامع است. این ساختار، مجری که نیست، سیاست گذار است. بلکه شوراها، شهرداری ها و مدیران شهری، مجری هستند. اعمال این سیاستها هم از طریق تهیه طرح های جامع و نظارت بر اجرای آن صورت می گیرد.2) سیاست گذاری در حوزه مسکن است. قرار نیست دولت همواره مسکن بسازد. در گذشته در برخی برهه ها شرایطی شکل گرفت که دولت ها وارد دایره تولید و ساخت مسکن شدند. اما قرار نیست این اشتباه ادامه پیدا کند. بخش های خصوصی و مردمی هستند که باید مسکن بسازند.
نگفتید اعمال سیاست گذاری های دولت در حوزه مسکن به چه شکل بروز می یابد؟
ج: مثلا دولت می گوید، دهک های دارا و برخوردار جامعه شرایط مالی مناسبی دارند، خودشان بروند، خانه بسازند، بنابراین وظیفه تهیه زمین، مصالح و ساخت خانه صفر تا صد به عهده این دهک است. برای اقشار متوسط جامعه هم باید شرایط تسهیلاتی مناسبی فراهم کند تا اقدام به ساخت مسکن کنند. برای راحتی کار این قشر 10درصد تفاوت سود تسهیلات را هم دولت پرداخت می کند. می ماند دهک های محروم جامعه، در مورد این دهک هم دولت زمین رایگان تخصیص می دهد و برای ساخت خانه هم تسهیلات مناسب می دهد. این موارد وظیفه وزارت راه و شهرسازی در مواجهه با دهک های مختلف در بحث مسکن است. نخست، سیاست گذاری در حوزه شهرسازی و دوم، سیاست گذاری در حوزه مسکن. دولت به هیچ عنوان نباید وارد حیطه ساخت مسکن شود. اخیرا در نشستی به خانم صادق گفتم، به جای ایجاد ساختارهای جدید نام سازمان بازآفرینی شهری در وزارتخانه را به سازمان مسکن و بازآفرینی شهری بدل کنید، معاون وزیری هم برای آن انتخاب کنید. با این سازمان، وظیفه سیاست گذاری شهری و مسکن را انجام دهید.
فکر می کنید با ایجاد یک چنین ساختاری ، مشکلات مردم در حوزه مسکن حل می شود؟
حرف من این است که ضرورتی برای وزارتخانه جدید در حوزه مسکن وجود ندارد. آقایانی که ادعا می کنند برای حل مشکل مسکن مردم، باید ساختار جدید و مستقلی شکل بگیرد و تشکیلات تازه ای ایجاد شود، از طریق این ساختار ( بازآفرینی شهری و مسکن) می توانند این استقلال و ساختار جدید را داشته باشند.
اما علی رغم این ساختارسازی های غیر کاربردی، مساله این است که طی سالهای اخیر مشکل مسکن مردم حل نشده است؟
باید دید وظیفه وزارت راه و شهرسازی در خصوص شهرسازی چیست که این همه حرف و حدیث درباره آن ایجاد شده. تنها یک مورد، طرح جامع شهرسازی ارائه می شود و لاغیر. وزارتخانه از اعتبارات دولت استفاده کرده و طرح های جامع را تهیه می کند. همین... آیا برای این موضوع نیاز است که وزارتخانه جدایی شکل دهیم؟ ما یه سیاست گذاری در بخش مسکن نیاز داریم. بزرگ کردن دولت به هیچ وجه هنر نیست. این همه نیرو در وزارتخانه ها وجود دارند که حقوق می گیرند و باری بر دوش دولت اضافه می کنند. ما از مردم مالیات می گیریم و نفت می فروشیم بعد صرف هزینه های غیر ضروری دولت می کنیم. وقتی مدام به مردم هزینه تحمیل کرده و مالیات را بالا ببریم، طبیعی است مشکل ایجاد می شود. آقای عارف اشاره کردند در کشور هزار میلیارد کسری بودجه وجود دارد. فارغ از اینکه هیچ دولتی 4ماه نخست را برای کسری بودجه ملاک عمل قرار نمی دهد. ولی حتی در صورت صحت، آیا تاسیس وزارتخانه های تازه جدید بر حجم کسری بودجه اضافه نمی کند؟
شما نکته جالبی درباره تهیه مسکن دهک های محروم، متوسط و برخوردار مطرح کردید. این ایده اما طی دهه ها هرگز اجرایی نشده. چطور می توان زمینه خانه دار شدن دهک های مختلف را فراهم کرد؟
بنیان وظیفه دولت، همین است. در ایران افرادی ثروتمندی هستند که دوست دارند در خانه های 200 و 300متری زندگی کنند. آنها نه نیازی به وام و زمین دولتی دارند و نه دنبال آن می روند. اینها تکلیفشان روشن است. و حمایت نیاز ندارند. گروه دیگر دهک های متوسط جامعه اند. دولت با ارائه وام با نرخ سود کمتر به آنها می تواند زمینه خانه دار شدن شان را فراهم کند. مثلا نرخ سود بانکی روتین در کشور 24درصد است، دولت به آنها تسهیلات 12درصدی میدهد. برخی دهک های هم تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی و...هستند. این قشر هم متولی دارند و حمایت می شوند. اما دهک های محرومی هم هستند که به کمک بیشتری نیاز دارند. یعنی دولت هم باید به آنها وام با نرخ سود اندک بدهد و هم زمین رایگان.
اما این باید ها هرگز در دولت های مختلف تجمیع نشده است. یعنی هر دولتی به یکی از دهک ها توجه کرد. درست است؟
ج: دقیقا، مثلا در دولت سازندگی به این افراد زمین شهری داده شد. در دولت اصلاحات،ایده اجاره به شرط تملیک دنبال شد. در دولت احمدی نژاد بحث مسکن مهر و مسکن امید و...شکل گرفت که مباحث آن هنوز هم ادامه دارد. این روند در دولت آقای رییسی به وعده ساخت 1میلیون مسکن در هر سال و طرح جامع مسکن رسید. معتقدم برای حل مشکل مسکن در کشور باید مجموعه این ایده ها در هم ادغام شوند و برای همه دهک ها، شامل دهک های برخوردار، متوسط، محروم و اقشار تحت پوشش نهادهای حمایتی مسکن مناسب تخصیص داده شود.
