گروه صنعت و تجارت: از سرمایه‌گذاری خارجی کشور در سال‌ ۱۴۰۱ دو روایت متفاوت وجود دارد. وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در ابتدای سال جاری از شکسته شدن جذب سرمایه‌گذاری خارجی در دو سال گذشته خبر داد، اما آمار مرکز آمار ایران که توسط اکو ایران منتشر شده نشان می‌دهد که در سال مذکور سرمایه‌گذاری خارجی به پایین‌ترین سطح خود در 20 سال گذشته رسیده است. به تازگی مرکز آمار گزارشی از شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور منتشر کرده که از کاهش میزان سرمایه‌گذاری خارجی کشور در سال 1401 به پایین‌ترین سطح خود در 20 سال گذشته حکایت دارد. طبق گزارش مرکز آمار میزان سرمایه‌گذاری خارجی کشور در سال ۱۴۰۱، حتی به یک میلیارد دلار هم نرسید و ۶۸۷.۵ میلیون دلار بود. از سوی دیگر آنطور که خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در اوایل سال جاری گفته بود: وضعیت ورود سرمایه خارجی به ایران در سال گذشته نسبت به دو دهه قبل تقریبا دو برابر شده است و میزان سرمایه‌گذاری در سال 1401 به چهار میلیارد دلار و در سال 1402 به 5.5 میلیارد دلار رسیده است.
احسان خاندوزی وزیر اقتصاد وقت دولت سیزدهم در فروردین‌ماه سال جاری در توئیتی اعلام کرد: در سال گذشته رکورد بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی واقعی در 16 سال اخیر شکسته شد. چینی‌ها در سال 1402، بیشترین ورود سرمایه را داشتند. فکری، رئیس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی اخیرا در یک برنامه تلویزیونی درباره میزان جذب سرمایه در سه سال گذشته گفته است: در سه سال گذشته میزان سرمایه‌گذاری خارجی مصوب معتبر ما از ۱۲ میلیارد دلار عبور کرد. علاوه‌ بر این مقدار، ۳ میلیارد دلار دیگر هم سرمایه‌گذاری شده است که مجوز نگرفته‌اند که بیشتر در حوزه نفت هستند. نسبت به چند سال قبل، میزان سرمایه‌گذاری در کشور، بیش از دو برابر رشد داشته است. علت این رشد تغییر راهبرد ایران بوده است؛ اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد ظرفیت کشور برای جذب سرمایه است. جذب سرمایه در این سه سال رشد داشته است؛ ولی تا به میزان قابل قبولی برسد خیلی کار باید انجام دهیم. بنا به گفته وی، روسیه، اولین سرمایه‌گذار در ایران است. این کشور ۲.۸ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده است. بعد از آن چین با ۲.۴ میلیارد دلار در رتبه دوم و امارات هم در رتبه سوم قرار دارند. رتبه چهارم، ایرانیان مقیم خارج از کشور هستند که در کشور با ۱میلیارد ۴۱۷ میلیون دلار است که در ۱۳۳ طرح سرمایه‌گذاری کرده‌اند. سرمایه ها عمدتاً در طرح‌های نفت و گاز، صنعت، آب، برق، گاز، خدمات، کشاورزی، ساختمان و حمل‌ونقل انجام می‌شود. اما علت اختلاف این دو آمار در چیست؟ اکوایران در گزارشی علت این موضوع را اینگونه توضیح داده است: بنظر می‌رسد گزارشی که وزیر سابق دولت سیزدهم از سرمایه‌گذاری‌های خارجی ارائه کرده از سرمایه‌گذاری بوده که قراره بوده انجام شوند و مرکز آمار از سرمایه‌‌گذاری‌هایی گزارش داده که اتفاق افتاده است.

چرا ایران در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفق عمل نکرد؟
جالب است که بدانید، در سال 2023 بیش از 2 تریلیون دلار سرمایه خارجی در سراسر جهان سرمایه‌گذاری شده است که آخرین داده‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که ایالات متحده با جذب بیش از ۳۸۸ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی اصلی‌ترین مقصد سرمایه گذاری خارجی در جهان است. اما در میان از کشور‌هایی مانند مالزی، اندونزی، تایلند، ترکیه، امارات، عمان، قطر و به خصوص چین می‌توان به عنوان نمونه‌های به شدت موفق در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نام برد که منجر به رونق و توسعه اقتصادی این کشورها شده است، اما در شرایطی که ایران در حال حاضر چندین پله با مرحله افزایش جذب سرمایه‌گذاری خارجی فاصله دارد و از همه مهم‌تر درگیر تحریم‌‌ها است و مسئله سازمان‌های جهانی مثل FATF و سازمان تجارت جهانی برای ایران حل نشده چگونه می‌توان انتظار رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی را داشت؟ البته از عامل مهم دیگری که ریشه در مسائل اقتصادی داخلی کشور دارد، نمی‌توان گذشت. دخالت‌های دولت در قوانین کسب‌وکار و صادرات خود بازدارنده مهمی برای ورود سرمایه‌ به داخل کشور شده است و حتی زمینه شتاب در خروج سرمایه را فراهم آورده است.

سیاست دولت برای جذب سرمایه خرد
با وجود ریسک‌های فراوان برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران دولت سیزدهم به دنبال جذب سرمایه خرد از اتباع بود. تیرماه سال گذشته بود که تفاهم‌نامه‌ای با عنوان «جذب و مدیریت سرمایه‌های خرد و کلان اتباع و مهاجران خارجی» میان بانک ملی ایران و سازمان ملی مهاجرت به امضا رسید. بر اساس این تفاهم‌نامه مهاجران می‌توانند منابع مالی و درآمدهای خود را در بانک ذخیره کنند تا از طرفی این سرمایه‌ها در چرخه تولید و فعالیت‌های اقتصادی کشور استفاده شوند و از طرف دیگر مهاجران در سود حاصل از فعالیت‌ها شریک باشند. در راستای همین طرح شماری از سرمایه‌گذاران افغانستان در این طرح شرکت کردند و امروزه به بزرگترین سرمایه‌گذاران خارجی در ایران تبدیل شده‌اند که البته این موضوع از بُعد اجتماعی اعتراضات بسیاری در پی داشت. محمود سیادت، رئیس اتاق مشترک بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و افغانستان در این باره به ایسنا گفته بود که بیش از ۵۰ درصد شرکت‌های خارجی ثبت شده در ایران متعلق به افغانستانی‌هاست و بیش از سه میلیارد دلار سرمایه در ایران دارند.

شتاب خروج سرمایه از ایران در 5 سال گذشته