گروه اقتصاد کلان: رابطه نرخ ارز و بازار سرمایه چگونه است؟ آیا رشد بورس صرفا به رشد قیمت ارز وابسته است؟ به گزارش «تجارت»، بسیاری از پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که اگر بازار سرمایه بخواهد تا پایان سال با رشد یا جهش احتمالی مواجه شود باید این اتفاق از طریق محرک دلار باشد. به اعتقاد کارشناسان، پایین نگه داشتن دستوری نرخ ارز در شرایط تورم بالای 40 درصدی طبیعی است که احتمال پرش نرخ ارز در آینده را تقویت ‌کند، چرا‌که موارد مشابهی نیز در سال‌های قبل رخ داده بود و نرخ ارز بعد از سرکوب چند‌ ساله جهش‌های تاریخی را به ثبت رساند؛ اتفاقی که هم در دولت های گذشته رخ داد و به نظر می‌رسد با سیاست‌های فعلی در آینده نیز محتمل باشد. با این وجود همچنان چشم بازار سرمایه به دنبال نرخ ارز و سیاست ارزی بانک مرکزی است. به ‌طور کلی با پایین‌آمدن نرخ دلار، شرکت‌های صادرات‌محور پذیرفته‌شده بازار سهام که عمدتا جزو نمادهای شاخص‌‌‌‌‌‌ساز و تاثیرگذار بر شاخص‌کل به‌حساب می‌آیند، دچار کاهش درآمد فروش شده و بالطبع قیمت سهام آنها نیز با افت قیمت روبه‌رو می‌شود. به این ترتیب با توجه به موضوع یادشده صرف کاهش نرخ دلار به‌معنای کاهش قیمت سهم نیست، چون عوامل دیگری مانند افزایش تقاضا، افزایش تولید و غیره بر میزان سودآوری شرکت و رشد قیمت سهام آن تاثیرگذار هستند. در مورد تاثیر کاهش دلار بر بازار سهام، بیان کردیم که قیمت سهم‌‌‌‌‌‌ها در بازار بورس معمولا در بازه‌های زمانی طولانی‌مدت با کاهش قیمت ارز در داخل کشور همراه است و روندهای نزولی را در بازار شاهد خواهیم بود. در نهایت باید دید که تا پایان سال بازار سرمایه به چه سمت ‌و ‌سویی خواهد رفت و در این رابطه نرخ دلار چه نقشی را بر عهده خواهد گرفت. کارشناسان بر این باورند که ارتباط نرخ دلار در بازار آزاد و بورس اوراق‌ بهادار تهران را می‌توان تا حد زیادی مستقیم متصور شد. به این معنا که افزایش قیمت دلار منجر به رشد بورس و کاهش قیمت دلار نیز منجر به افت بورس یا کاهش رشد بورس می‌شود، اما در این میان دلار تنها عامل تاثیرگذار بر تغییرات و نوسانات بازار سهام نیست، بنابراین تعیین رابطه مستقیم دلار و بورس به ‌صورت ۱۰۰‌ درصدی امکان‌پذیر نیست، به ‌طوری ‌که بررسی روند ارزش بازار و شاخص‌ کل از ابتدای سال ۱۳۹۹ تاکنون نشان می‌دهد که دلار به ‌عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر رشد و ریزش بازار ظاهر شده، اما با این وجود در آن سال‌ها نیز دلار تنها عامل ریزش یا افت بورس نبوده ‌است. به این ترتیب از عوامل تاثیرگذار بر قیمت سهام به ‌جز دلار می‌توان به عوامل کلان اقتصادی و سیاسی، عوامل مربوط به صنایع بورسی و عوامل درون‌‌شرکتی مانند میزان سودآوری شرکت‌ها اشاره کرد.

ارزیابی کارشناسان چیست؟
در این خصوص یک کارشناس بازار سرمایه گفت: علم اقتصاد، تجربه جهانی و داخلی این را به همه مسئولان و حتی خود مردم اثبات کرده که تک نرخی کردن و توقف تخصیص ارز نیما امری مثبت برای اقتصاد ایران و همه مردم است اما در حال حاضر که ایران به‌صورت همزمان هم در حال مقاومت اقتصادی متاثر از تحریم و هم جنگ با رژیم صهیونیستی است، باید ارز نیمایی برقرار و با نرخ منطقی در دست صادر کننده و وارد کننده قرار گیرد. سجاد بوربور افزود: نرخ ارز نیمایی از بدو تولد تا به امروز دارای فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است و منتقدان و طرفداران متعددی نیز داشته اما در تمامی این سال‌ها میانگین فاصله نرخ ارز بازار آزاد با ارز سامانه نیما، ۲۷ درصد بوده که عددی منطقی است. امروز هم دلار آزاد حدود ۶۴ هزار تومان و دلار نیمایی حدود ۴۸ هزار تومان است. وی ادامه داد: این مسئله برای همه روشن است که چند نرخی بودن ارز و نظارت نادرست بر تخصیص آن از قدیم عامل فساد و نابود شدن پول‌های بیت المال که در اصل برای مردم است شده اما بسیاری از کسانی که اقدام به تحلیل این موضوع می‌کنند این مورد را فراموش می‌کنند که در دهه اخیر، ایران چه فشارهای سیاسی-اقتصادی را متحمل شده و حالا نیز در بحرانی‌ترین شرایط این دهه قرار دارد. بوربور تصریح کرد: این جمله نباید از یاد هیچ کسی که به دنبال تحلیل وضعیت است برود که «بازار آزاد برای زمان صلح است» و در این زمان باید به اقتصاد دستوری تن دهیم تا از این بحران گذر کنیم، ضمن اینکه کشور ما سال‌هاست که تحریم‌ است و تا زمانی که این تحریم‌ها و مشکلات سیاسی خارج از کشور ادامه یابد و مشکلات پرونده fatf ایران حل نشود، وجود ارز نیمایی برای اقتصاد کشور امری ضروری و واجب است. این کارشناس حوزه ارز با اشاره به سخت شدن تجارت پس از شدت تحریم‌ها عنوان کرد: در حال حاضر بیشترین فروش نفت ایران و معاملات تجاری با کشور چین و به تبع مقصد عمده حواله‌های ارزی صادرکنندگان ایران چین است البته که ایران نمی‌تواند برای واردات به چین اتکا و باید بعضی از کالاهای مهم و گاه استراتژیک را از اروپا وارد کند و باید مقدار زیادی از حواله‌ها را در همین راستا به کشورهای اروپایی انتقال دهند. وی در بخش دیگری از سخنان خود در واکنش به هزینه ورود کالا گفت: انتقال پول از چین به اروپا به وسیله حواله‌های ارزی به دلیل تحریم‌ها، هزینه گزاف ۲۰ درصدی را بر روی دوش وارد کننده کالا از اروپا می‌گذارد؛ حال اگر ارز نیمایی برداشته شود، وارد کننده که مجبور است کالا را در داخل به قیمت ارز رایج بفروشد دچار زیان بسیاری می‌شود. بوربور در پایان با اشاره به اینکه البته باید تفاوت نرخ ارز نیما و بازار آزاد در سطح معقول ۲۷ درصد باقی بماند، گفت: اگر این تفاوت نرخ دچار نوسان باشد، صادر کننده سرمایه خود را در خارج از کشور نگه می‌دارد تا قیمت دلار نیمایی بالاتر رفته و آن وقت کالای خود را وارد کشور می‌کند. ضمن اینکه بالا رفتن نیما و نزدیکی بیش از حد آن به نرخ بازار آزاد موجب ضرر شرکت‌هایی بزرگی می‌شود که با نرخ نیما مواد اولیه را تهیه می‌کنند و به قیمت آزاد می‌فروشند و تنها سود نصیب آن دسته از افراد می‌شود که کالای خود را به نرخ ارز نیمایی می‌فروشند. همچنین رحمان سعادت، دیگر کارشناس بازار سرمایه نظری مشابه دارد و معتقد است: ارز نیما از لحاظ ساختاری و پایه دارای مشکلات بسیاری است و نمی‌توان وجود آن را برای شرایط عادی در یک کشور توجیه کرد اما در شرایط بحرانی و جنگی که اکنون در آن هستیم وجود آن برای اقتصاد ایران، مانند تولید پراید واجب و ضروری است. وی افزود: یکی از حوزه‌هایی که در حال حاضر سرمایه‌گذاران، نقدینگی خود را به آن تزریق می‌کنند بازار ارز است که دلیل بارز آن هم وجود فاصله زیاد بین نرخ ارز بازار آزاد با نیمایی یا جهانگیری سابق است ضمن اینکه هرچه این فاصله کمتر شود، فساد نیز رو به افول رفته و مهمتر از آن، نقدینگی سرگردان است که به سمت بازار سرمایه سوق پیدا می‌کند. وی تصریح کرد: سال‌هاست که اقتصاد ایران در دور باطلی با عنوان تک نرخی شدن ارز گیر افتاده است و تا کنون نتوانسته راه حلی برای آن پیدا کند. از ۱۳۹۶ به‌صورت رسمی و قبل‌تر از آن به‌صورت غیر رسمی، ارز با قیمت پایین‌تری به افراد یا شرکت‌های مختلف تخصیص داده شده و دولت‌ها روندی را برای حل این چند نرخی در پیش گرفتند که تا کنون نتوانسته بازار را به وضعیت مطلوبی برساند. سعادت با بیان اینکه بالا بردن نرخ ارز نیمایی به عنوان یکی از راهکارهای رو به رو شدن با مشکل چند نرخی تا به امروز به بن‌بست خورده، تاکید کرد: با وجود شرایط بحرانی و تحریم در کشور به هر میزان ارز نیمایی دچار رشد در قیمت شده، دلار نیز از آن تاثیر پذیرفته و در نهایت هیچ اتفاق مفیدی تا امروز در این حوزه رخ نداده است. این کارشناس عنوان کرد: در شرایط کنونی، برداشته شدن سامانه نیما و یا بالا بردن قیمت ارز نیمایی نه تنها به نفع اقتصاد که به ضرر آن است.