گروه مسکن و انرژی: زهرا سلیمانی: صنعت برق ایران طی روزهای اخیر روزهای پر خبری را پشت سر گذاشت. ابتدا دولت طی مصوبه ای استفاده از مازوت را در نیروگاه های کشور ممنوع اعلام کرد تا از یک طرف روند وارونگی هوا که طی سالهای اخیر همواره مشکلات بسیاری را برای شهروندان ایجاد می کرد، کاهش یابد و از سوی دیگر، سلامت شهروندان که به دلیل مشکلات ریوی و...بعضا با مشکلاتی همراه می شد، بهبود پیدا کند. این تصمیم دولت اما همراه با تبعاتی خواهد بود؛ خاموشی های گسترده و برنامه ریزی شده، نخستین خروجی یک چنین تصمیمی است. البته دولت موضوع را با مردم در میان گذاشت و اعلام کرد به دلیل نقش مازوت در افزایش مشکلات ریوی و برخی بیماری های خاص، حتی علی رغم آگاهی از معضل خاموشی ها این تصمیم را اتخاذ کرده است. چهارشنبه 16آبامان ماه بود که سخنگوی دولت با انشتار توئیتی در شبکه ایکس اعلام کرد:«شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند. از همین رو به دستور رئیس جمهور مازوت سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه ای دارند، متوقف می‌شود. می‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.»به نظر می رسد سوءمدیریت ها و فقدان سرمایه گذاری مناسب طی سالهای اخیر مردم را میان دو گانه «سلامتی» و «خاموشی» قرار داده است. یا باید سلامتی را انتخاب کنند و تن به خاموش های گسترده برق دهند یا اینکه به قیمت بهره مندی از برق ، سلامتی خود را در معرض خطر قرار دهند! این در حالی است که بسیاری از کشورهای همسایه ایران بدون برهه مندی از گاز و انرژی های پایه، نه تنها در عرصه داخلی از مصرف برق بی نیاز شده اند، بلکه اقدام به صادرات برق می کنند. پیگیری های تجارت نشان می دهد خاموشی های ناشی از این افت تولید، از روز یکشنبه در سراسر کشور به خصوص استان های اصفهان، مرکزی و خوزستان آغاز می شود. پرسش مهم در این میان اما مکانیسم رفع ناترازی در صنعت برق ایران است. باید دید نظر کارشناسان اولا در خصوص ممنوئعیت استفاده از ماوزت و سپس رفع ناترازی برق در این بازه زمانی چیست؟

دولت بخش خصوصی را در صنعت برق بازی نمی دهد
حمید رضا صالحی نایب ریییس کمیسیون انرژز اتاق ایران در گفتگو با تجارت اما به ابعاد متفاوتی از این معضل اشاره کرده و می گوید:« کارشناسان طی ماه های اخر بارها به معضل کمبود برق، اشاره کرده و نسبت به وقوع آن در زمستان 1403 هشدار داده بودند اما با بی توجهی دولت ها مواجه شدند. بارها گفته شد با توجه به کاهش ذخایر سوخت مایع نیروگاه ها و از سوی دیگر کمبود گازی که در کشور وجود دارد، زمستان امسال یا ناچار به مصرف مازوت خواهیم بود یا اینکه جامعه با خاموشی ها گسترده روبه رو می شود. سوالی که در این میان شکل می گیرد آن است که این نوع مدیریت و این نوع نگاهی که حاکم است و مسئولان از قبل پیش بینی شرایط آتی را نمی کنند، چه ارتباطی با مسئولیت پذیری دولت ها در مواجهه با یک مشکل مهم دارد. دولتی که طی سالهای گذشته کارشناسان مدام به او تذکار داده اند که راه را در حوزه تولید و توزیع برق اشتباه می رود، اما توجهی به آن نشد.»
او ادامه می دهد:« در هر دولتی، مردم ایران در زمستان با خاموشی برق و قطعی گاز مواجهند و در تابستان هم با قطعی برق! آیا کسی در ساختارهای اجرایی نباید پاسخگوی این وضعیت باشد؟ اگر راه حلی وجود نداشت و ظرفیت حل این معضل در درون کشور موجود نبود طبیعی است که موضوع قابل پذیرش بود اما وقتی تشکل های بخش خصوصی و اتاق های بازرگانی اعلام می کنند آماده سرمایه گذاری و رفع این ناترازی هستند اما توجهی به آن نمی شود، نگران کننده است. این چه رویکردی استکه از یک طرف در برابر مردم مشکلات درمانی و بحث سلامتی و سرطان قرار داده می شود و در نقطه مقابل خاموشی های گسترده و افت تولید در صنعت کشور؟ آیا غیر از این است که ایران دومین ذخایر بزرگ گاز در سطح جهان را دارد و با مدیریت درست نه تنها قادر است برق مورد نیاز خود را تامین کند، بلکه می تواند به یک صادرکننده بزرگ برق در منطقه بدل شود؟» صالحی در پاسخ به ای پرسش تجارت که ریشه این معضلات را در عملکرد کدام دولت باید جستجو کرد؟می گوید:« چه فرقی دارد که دولت سیزدهم مسئول این سوءمدیریت ها باشد یا دولت چهاردهم؟ اساسا دولت ها در ایران میل زیادی به سیطره در بخش های اقتصادی دارند. در صنعت برق هم این میل نمایان است. در بحث خودروسازی هم دولت قبول نمی کند که خودروی گران با ایمنی پایین در اختیار مردم قرار می دهد و باید این وضع را اصلاح کند. در صنعت برق هم حاضر نیست از ظرفیت بخش خصوصی برای رفع ناترازی استفاده کند. اساس حکمرانی ایجاد رضایت عمومی است. وقتی مردم را به ستوه می آورند و نارضایتی عمومی را گسترش می دهند، طبیعی است که مشارکت مردم هم در بخش های مختلف کاهش می یابد.» نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق ایران در پاسخ به پرسش دیگری در این زمینه که راهبرد شما برای حل این معضل چیست؟ یادآور می شود:«اتاق ها و تشکل های بخش خصوصی به طرق مختلف به معاون اجرایی رییس جمهور و معاون اول و...این پالس را ارسال کرده که آماده سرمایه گذاری و حل این معضل است. ما تعهد می دهیم که نیاز کشور به تولید برق را برطرف سازیم. دولتی که با همه بخش ها وفاق می کند چرا با بخش خصوصی وفاق نمی کند تا مشکل ناترازی برق حل و فصل شود. 65درصد نیروگاه های کشور در اختیار بخش های غیر دولتی است. بسیاری از صنایع کشور سودهای کلانی با مصرف برق کسب می کنند. نیروگاه های غیر دولتی باید سکان هدایت تامین برق را به دست بگیرند و با استفاده از ظرفیت هایی که بورس انرژی در اختیار آنان قرار می دهد از یک طرف هم برق مورد نیاز صنایع تامین می شود و هم دولت درآمدهای قابل توجهی به دست می آورد. مهمترین نکته این است که خاموشی ها گسترده برای مردم ایجاد نمی شود و رضایتمندی عمومی بیشتر میشود. »
این تحلیلگر مسائل انرژی ادامه می دهد:« بخش خصوصی با دولت توافق می کند که درآمدهای این حوزه در قالب سود بین سهامداران توزیع نشود و 80 درصد آن در قالب سرمایه گذاری های تازه در صنعت برق و ساخت نیر وگاه های جدید استفاده شود. دولت با مشارکت بخش خصوصی می تواند درآمدهای قابل توجهی را کسب کند، مهمتر از آن رفع ناترازی در صنعت برق است. اگر دولت با بخش خصوصی همکاری کند بخش خصوصی تعهد می دهد که کمتر از 1سال ناترازی برق کشور را رفع کند. بخش خصوصی بلافاصله در این زمینه سرمایه گذاری کرده و با قراردادهایی که با صنایع می بندند، نیروگاه های جدید را اصلاح و ظرفیت های تولید برق را افزایش می دهد. ناترازی و کمبود برق در یک شیب ملایم و به صورت تدریجی رفع می شود. »

بخش خصوصی میتواند ناترازی برق را برطرف کند
جدا از صالحی سایر کارشناسان صنعت برق نیز معتقدند مشارکت بخش خصوصی مهمترین راهکار برای رفع سریع نارتازی در صنعت برق کشور است. رضا پدیدار کارشناس انرژی و عضو هیات نمایندگان اتاق ایران درباره ریشه های بروز ناترازی در صنعت برق می گوید:« وابستگی به تجهیزات و ناتوانی در انتقال دانش فنی موجب شده که نتوانیم به همه طرح‌های مورد نظر خود دست پیدا کنیم، چرا که در قرن حاضر نه تنها ایران بلکه همه کشور‌های دنیا به یکدیگر متصل شده‌اند و اگر در این حلقه اتصال، خللی وارد شود و کشور‌ها نتوانند کالا و خدمات خود را با یکدیگر مبادله کنند، ناترازی، عدم تعادل و ناهماهنگی به وجود خواهد آمد. در چنین شرایطی بهتر است که بیشتر به ظرفیت‌های داخلی موجود در کشور خود توجه بیشتری نشان دهیم؛ بدان معنا که از توانایی‌های بخش خصوصی و توان ملی خود بیشتر بهره ببریم، به طوری که اگر محدودیت‌هایی برای بخش دولتی و عمومی کشور به وجود آمد و نتوانستیم کالا و خدمات خود را تامین کنیم، بخش خصوصی که دارای محدودیت نیست بتواند وارد عمل شده و کمک قابل توجهی در این زمینه داشته باشد.»
پدیدار در ادامه به ناترازی موجود در صنعت برق اشاره کرد و گفت: «بر اساس آخرین مطالعات وزارت نیرو، میزان ناترازی که در ظرفیت برق کشور وجود دارد بین ۷ تا ۸ هزار مگاوات است که اگر فرهنگ سازی درستی برای مردم در زمینه مصرف برق صورت بگیرد ناترازی موجود کاهش پیدا خواهد کرد، اما مهم‌تر این است که از ظرفیت بخش خصوصی برای فراهم آوردن امکان سرمایه‌گذاری تولید و انتقال استفاده شود تا ناترازی به وجود آمده مرتفع شود. بر اساس گزارش‌های ارائه شده توسط مقامات مسئول، ظرفیتی اسمی تولید برق حدود ۹۰ هزار مگاوات است، اما آنچه مورد بهره برداری قرار می‌گیرد چیزی حدود ۶۳ یا ۶۴ هزار مگاوات است که نشان می‌دهد تا چه اندازه با ظرفیت مطلوب فاصله داریم.»
پدیدار همچنین با اشاره به قطعی برق صنایع کشور همچون فولاد و ... و چالش‌هایی که می‌تواند برای صنایع ایجاد کند، عنوان کرد: «بخش عمده نیروی فعال تولید و اقتصاد کشور را برق تشکیل می‌دهد و کاملا مشخص است که هر توقفی در انتقال نیرو به نهادها، سازمان‌ها و موسسات بویژه در سطح تولید کشور وارد شود به طور طبیعی خسارات عمده‌ای به آن‌ها وارد خواهد کرد که جبران پذیر نخواهد بود.»