گام اول اصلاح یارانه سوخت
[ ملیحه محمودخواه ] از نظر برخی کارشناسان، تصمیم به واردات بنزین سوپر شاید از جنبه‌های اقتصادی در کوتاه‌مدت قابل توجه نباشد، اما آثار آن در بلندمدت می‌تواند به شکل قابل ملاحظه‌ای نمایان شود. نخست آن‌که با واقعی‌سازی قیمت بنزین سوپر، به نوعی آگاهی جامعه را نسبت به قیمت واقعی حامل‌های انرژی تقویت می‌کند که این امر می‌تواند به مرور زمان جامعه را برای پذیرش اصلاحات گسترده‌تر آماده کند؛ اصلاحاتی که شامل افزایش قیمت و اصلاح نظام یارانه‌ای نیز خواهد بود.
از سوی دیگر، این سیاست می‌تواند به عنوان یک نشانگر برای آینده سیاست‌گذاری‌های سوخت تلقی شود. اگرچه بخش عمده‌ای از جامعه به استفاده از بنزین معمولی ادامه می‌دهند، اما واقعی‌سازی قیمت‌ها در بخشی از بازار می‌تواند به دولت امکان دهد تا اثرات این سیاست‌ها را بدون تأثیر فوری بر همه اقشار جامعه ارزیابی کند. این حرکت نه تنها به بهبود کیفیت سوخت کمک خواهد کرد، بلکه زمینه‌ساز کاهش بار مالی یارانه‌ها بر بودجه دولت نیز خواهد شد.
اولین قدم به سمت واقعی شدن قیمت‌های حامل‌های انرژی
احسان حسینی کارشناس انرژی به شهروند می‌گوید: آزادسازی واردات بنزین سوپر در بطن خود، چشم‌انداز وسیع‌تری برای واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی نهفته دارد. برای سال‌ها، سیستم یارانه‌ای انرژی، بار مالی سنگینی بر بودجه دولت تحمیل کرده و بخش بزرگی از منابع مالی کشور صرف یارانه‌های غیرهدفمند شده است. به‌طور معمول، یارانه‌ها به همه افراد جامعه به یک میزان تعلق می‌گیرد، بدون در نظر گرفتن توان مالی یا نیاز واقعی آن‌ها به این حمایت. از سوی دیگر، واقعی‌سازی قیمت‌ها از جنبه عدالت اجتماعی نیز ضروری به نظر می‌رسد، چراکه اغلب یارانه‌ها به نفع اقشار پردرآمدتر و مصرف‌کنندگان عمده انرژی است که از سوخت ارزان بهره بیشتری می‌برند. حسینی تأکید می‌کند: در این زمینه، واردات و ارائه بنزین سوپر با قیمت واقعی، نخستین قدم در راستای اجرای سیاست‌های هدفمند یارانه‌ای به شمار می‌آید. این اقدام می‌تواند به عنوان یک نمونه آزمایشی برای بررسی واکنش‌های اجتماعی و اقتصادی به واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی عمل کند. در صورتی که جامعه به تدریج پذیرای این تغییرات شود، زمینه برای اجرای اصلاحات گسترده‌تری در زمینه حامل‌های انرژی، از جمله برق و گاز نیز فراهم خواهد شد.او خاطر نشان می‌کند: شاید بتوان گفت که واردات بنزین سوپر، گرچه در ابتدا تأثیر مستقیمی بر معیشت عمومی ندارد، اما پتانسیل بالایی برای ایجاد تغییرات بزرگ در اقتصاد و سیاست‌گذاری انرژی کشور دارد. اگر این اقدام با مدیریت صحیح و آگاهی‌بخشی مناسب همراه باشد، می‌تواند نقطه عطفی در اصلاحات ساختاری اقتصاد ایران باشد.به اعتقاد این کارشناس حوزه انرژی واردات بنزین سوپر و حرکت به سمت واقعی‌سازی قیمت‌ها می‌تواند اثرات گسترده‌ای بر بهینه‌سازی مصرف سوخت در کشور داشته باشد. با افزایش قیمت بنزین سوپر و کاهش تدریجی یارانه‌های سوخت، انگیزه‌ها برای استفاده بهینه‌تر و کاهش مصرف انرژی نیز افزایش خواهد یافت. کشور‌هایی که در حوزه انرژی واقعی‌سازی قیمت‌ها را دنبال کرده‌اند، عموماً موفق به کاهش مصرف بی‌رویه انرژی و بهبود بهره‌وری انرژی شده‌اند، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل.
واردات بنزین سوپر برای خودرو‌های خاص است
حسین علی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس نیز با بیان اینکه واردات بنزین سوپر برای افراد دارای خودرو‌های خاص است، می گوید: باید تا آخر سال ۵ میلیارد دلار بنزین و گازوئیل واردات داشته باشیم که احتمال دارد از این هم بیشتر شود.وی در خصوص مصوبه آزادسازی واردات بنزین سوپر را توسط دولت، ادامه می‌دهد: . معمولاً بنزین سوپر خودرو‌های خاص یا افرادی که خودرو‌های خاص دارند مصرف می‌کنند. عامه مردم که این نوع بنزین را مصرف نمی‌کنند. وی با تأکید بر اینکه باید این موضوع را بررسی کنیم، خاطر نشان می‌کند: در مجموع مصرف بنزین در کشور بسیار زیاد است. اشکال همین است؛ یک خودرو باید در هر ۱۰۰ کیلومتر عدد کمی را مصرف کند، اما مصرف زیاد است.عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس تصریح می‌کند: چند بار به رئیس جمهور گفته‌ام اگر قرار باشد تصمیمی درباره بنزین بگیرید، حتماً لازم است که بسته کاملی ارائه شود. یعنی اگر بناست قیمت را تغییر بدهیم باید بگوییم آثار آن بر زندگی مردم چیست.
قشر خاصی مصرف‌کننده این بنزین است
مرتضی صبوری فرد کارشناس اقتصاد انرژی هم به شهروند می‌گوید: ورود بنزین سوپر به کشور، با وجود محدودیت مصرف آن، از چند منظر اهمیت دارد. در حال حاضر، بنزین سوپر تنها توسط قشر خاصی از جامعه استفاده می‌شود و به نظر می‌رسد که تأثیر مستقیم آن بر معیشت عمومی چندان ملموس نباشد. اما این موضوع شاید آغازگر اصلاحات عمیق‌تر در بخش حامل‌های انرژی باشد؛ تصمیمی که احتمالاً به تدریج در قالب سیاست‌های کلان، به تغییرات قیمتی و ساختاری در بازار سوخت منجر خواهد شد.او ادامه می‌دهد: از نظر برخی کارشناسان، تصمیم به واردات بنزین سوپر شاید از جنبه‌های اقتصادی در کوتاه‌مدت قابل توجه نباشد، اما پیامد‌های آن در بلندمدت می‌تواند به شکل قابل ملاحظه‌ای نمایان شود. نخست آن‌که با واقعی‌سازی قیمت بنزین سوپر، به نوعی آگاهی جامعه را نسبت به قیمت واقعی حامل‌های انرژی تقویت می‌کند. این امر می‌تواند به مرور زمان جامعه را برای پذیرش اصلاحات گسترده‌تر آماده کند؛ اصلاحاتی که شامل افزایش قیمت و اصلاح نظام یارانه‌ای نیز خواهد بود.
صبوری فرد تأکید می‌کند: از سوی دیگر، این سیاست می‌تواند به عنوان یک نشانگر برای آینده سیاست‌گذاری‌های سوخت تلقی شود. اگرچه بخش عمده‌ای از جامعه به استفاده از بنزین معمولی ادامه می‌دهند، اما واقعی‌سازی قیمت‌ها در بخشی از بازار می‌تواند به دولت امکان دهد تا اثرات این سیاست‌ها را بدون تأثیر فوری بر همه اقشار جامعه ارزیابی کند. این حرکت نه تنها به بهبود کیفیت سوخت کمک خواهد کرد، بلکه زمینه‌ساز کاهش بار مالی یارانه‌ها بر بودجه دولت نیز خواهد شد.
در نهایت، تصمیم به واردات بنزین سوپر با هدف‌گذاری‌های بلندمدت، مقدمه‌ای برای اصلاحات ساختاری بزرگ‌تر در بازار انرژی ایران است که می‌تواند به افزایش بهره‌وری، کاهش آلودگی و بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک کند.
حرکت مثبت در جهت واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی
فرزین سواد کوهی کارشناس انرژی نیز به شهروند می‌گوید: با آزاد شدن واردات بنزین سوپر این شائبه ایجاد شده است که تنها شرکت‌هایی می‌توانند بنزین وارد کنند که به شرکت‌های دولتی نزدیک‌تر هستند اما به نظر می‌رسد این اولین موج رسانه‌ای برای واقعی‌سازی قیمت‌های حامل‌های انرژی است.
سوادکوهی به این موضوع اشاره می‌کند که واقعی‌سازی قیمت بنزین باید به طور کلی انجام شود اما در مرحله اول باید افکار عمومی برای پذیرش این قیمت‌ها آمادگی پیدا کنند هر چند که باید به این موضوع اشاره کرد که در کشور‌های دیگر بنزین با قیمت‌ها و کیفیت‌های مختلف ارائه می‌شود. اما نکته اینجاست که در این کشور‌ها همه چیز در دست بخش خصوصی است و این سبب ایجاد بازار رقابتی و افزایش کیفیت تولید می‌شود اما در ایران بحث سوخت کاملاً دولتی است. سوخت پالایشگاه‌ها توسط دولت تأمین می‌شود و محصول را هم خود دولت خریداری می‌کند و باز بخش دولتی قیمت‌گذاری کرده و آن را به فروش می‌رساند. او با تأکید بر اینکه واردات بنزین سوپر نقش زیادی در حل ناترازی بنزین ندارد به این موضوع تأکید می‌کند که باید گام‌های اساسی‌تری برای حل این معضل برداشته شود و راه حل‌های جامع برای واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی صورت گیرد.
فرصتی برای بهبود کیفیت سوخت
رضا پدیدار کارشناس انرژی نیز در گفتگو با شهروند با تأکید بر اینکه یکی از دلایلی که موجب آزادسازی واردات بنزین سوپر شده، توجه به کیفیت بنزین در بازار داخلی است ادامه می‌دهد: بنزین سوپر به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد، معمولاً از آلایندگی کمتری نسبت به بنزین معمولی برخوردار است و می‌تواند تأثیر مثبت‌تری بر کیفیت هوا بگذارد. با افزایش واردات بنزین سوپر، می‌توان انتظار داشت که کیفیت سوخت در کشور بهبود یابد و از نظر آلودگی‌های زیست‌محیطی در مقایسه با بنزین‌های معمولی، تأثیرات منفی کمتری داشته باشد.
این بهبود در کیفیت سوخت می‌تواند در بلندمدت به نفع جامعه باشد و به کاهش مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آلودگی هوا، به‌ویژه در کلان‌شهر‌هایی همچون تهران، کمک کند. با کاهش آلایندگی‌ها، بیماری‌های تنفسی و سایر مشکلات بهداشتی مرتبط با آلودگی هوا نیز ممکن است کاهش یابند که در نهایت موجب کاهش هزینه‌های درمانی و بهبود سلامت عمومی خواهد شد.او به این موضوع تأکید می‌کند که اگرچه آزادسازی واردات بنزین سوپر ممکن است در ابتدا باعث افزایش هزینه‌ها شود، اما در بلندمدت می‌تواند به تقویت رقابت در بازار سوخت کمک کند. افزایش رقابت در بازار سوخت می‌تواند منجر به بهبود کیفیت سوخت تولیدی داخلی و همچنین افزایش انگیزه برای ارتقای فناوری‌های پالایشگاهی شود. با واردات بنزین سوپر از کشور‌های مختلف و تأمین سوخت با کیفیت بالاتر، تولیدکنندگان داخلی ممکن است تحت فشار قرار بگیرند که کیفیت سوخت خود را بهبود بخشند. اما در کل باید گفت این افزایش قیمت نمی‌تواند تأثیری بر وضعیت اقتصادی مردم بگذارد هرچند می‌توان آن را گام مثبت در جهت کاهش یارانه برای افراد ثروتمند به شمار آورد.
