وابستگی نگران‌کننده تجارت به درهم امارات
گروه صنعت و تجارت: تحریم‌های اقتصادی به‌ویژه محدودیت‌های شدید بانکی و مالی در چند سال اخیر باعث شد، تجارت کشور با سایر کشورها بشدت کاهش یابد و این تحریم‌ها باعث شد تا امارات نقشی واسطه‌ای در واردات کالاهای ضروری به ایران ایفا کند. در شرایط تحریمی، بازرگانان ایرانی از شرکت‌های چند ملیتی و شرکت‌های واسطه‌ای در دیگر کشورها برای خرید کالاهای مورد نیاز از امارات استفاده می‌کنند. این روش به ایران کمک می‌کند تا محصولات را به صورت غیرمستقیم از امارات وارد کشور کنند. در حال حاضر بسیاری از فعالان اقتصادی نسبت به افزایش نقش واسطه‌ای امارات در واردات به کشور هشدار می‌دهند و عنوان می‌کنند که بایستی تراز تجاری با این کشور متعادل شود در غیر این صورت این زنگ خطری برای تجارت خارجی ایران خواهد بود. با وجود اینکه همواره امارات جزو دو شریک اصلی تجاری ایران بوده، اما رویکرد سیاسی این کشور نسبت به ایران، وضعیت تجاری و اقتصادی دو کشور را در سال‌های مختلف دستخوش تغییرات بسیاری کرده است. برای مثال حجم تجاری ایران و امارات در سال 2001 بالغ‌بر 2/2 میلیارد دلار بود که این رقم در سال 2011 به 24 میلیارد دلار رسید و این رقم در بین سال‌های 2012 و 2015 مجدد به علت تحریم‌ها کاهشی شد.
وابستگی 80 درصدی تجارت به درهم امارات
کارشناسان اقتصادی تاکید دارند که حذف وابستگی ارزی ایران به درهم امارات و وابستگی در حوزه واردات کالاهای اساسی به کانال‌های تحت سیطره آمریکا، باید در اولویت اقتصادی دولت قرار گیرد. به تازگی رئیس سابق سازمان سرمایه‌گذاری خارجی، نسبت به وابستگی 80 درصدی ایران به درهم امارات هشدار داده و آن را نوعی تهدید برای کشور قلمداد کرده است. علی فکری گفته است: پس قطعا باید سهم درهم را کاهش دهیم و راهکار هم، استفاده از ارزهای ملی سایر کشورهاست که اتفاقا به آنها صادرات بالایی داریم. مثلا تنوع‌بخشی سبد تسویه با استفاده از یوآن چین یکی از گزینه‌هاست. چندی پیش نیز حسین سلاح‌ورزی، رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران گفته بود که کالا‌هایی که از طریق امارات وارد می‌شوند، به‌واسطه نقش واسطه‌ها و هزینه‌های بالای لجستیکی در امارات، با قیمت نهایی بالاتری به دست مصرف‌کننده ایرانی می‌رسند. این امر موجب افزایش تورم وارداتی می‌شود و فشار بیشتری به مصرف‌کنندگان داخلی وارد می‌کند. همچنین، با توجه به تأثیرپذیری امارات از فشار‌های بین‌المللی، هرگونه تغییر در روابط سیاسی با این کشور می‌تواند تأمین کالاهای اساسی و نیاز‌های وارداتی ایران را مختل کند. این در حالی است که عراق، با نزدیکی جغرافیایی و پیوند‌های فرهنگی، ظرفیت تبدیل به یک مسیر جایگزین برای تأمین بسیاری از کالاهای مورد نیاز کشور را دارد. او نیز هشدار داده بود که تجارت نامتوازن و وابستگی به امارات برای تأمین کالاهای اساسی و واسطه‌ای، در شرایطی که امارات تحت تأثیر سیاست‌های تحریمی آمریکا و برخی رقابت‌های منطقه‌ای و حتی ادعا‌های واهی ارضی قرار دارد، می‌تواند اقتصاد ایران را در معرض مخاطرات جدی قرار دهد. یکی از دلایل مهم در رابطه با افزایش واردات از امارات مسئله تحریم‌های کشتیراتی و ضعف در زیرساخت‌های بنادر کشور است؛ از آنجایی‌که تخلیه کالا در بنادر پروسه طولانی را در بردارد. این کالاها به مرور و با كشتی‌های کوچک‌تر از امارات به ایران صادر می‌شوند. از طرف دیگر برخی از شرکت‌های کشتیرانی جهانی به تبعیت از تحریم‌ها از حمل کالا به مقصد بنادر ایرانی امتناع می‌ورزند و به همین دلیل گاهی اوقات کالاهای مورد نیاز ایران، به مقصد کشورهای همسایه، از جمله امارات، حمل و سپس کالاها از کشور واسط به ایران صادر می‌شوند.
حجم تجاری امارات
آمارهای تجارت بین ایران و امارات نشان می‌دهد، میزان واردات ایران از این کشور از سال ۱۳۷۵ تاکنون (حدود 28 سال) بیش از ۴۷ برابر شده است. در سال ۱۴۰۲، تراز تجاری ایران در همکاری با امارات به منفی ۱۴.۳ میلیارد دلار رسیده است. تنها سالی که تراز تجاری ایران مثبت شد سال ۹۵ و به میزان ۱.۱ میلیارد دلار بوده و در مابقی سال‌ها همیشه تراز تجاری ایران منفی بوده است. چین همچنان شریک تجاری پیشرو امارات متحده عربی است و پس از آن هند، ایالات متحده، عربستان سعودی و ترکیه قرار دارند. پنج کشور بعدی عراق، سوئیس، هنگ کنگ، ژاپن و سلطان نشین عمان هستند. تجارت خارجی غیرنفتی امارات با غلبه بر چالش های تجارت جهانی، در سال 2023 بیش از 441 میلیارد درهم افزایش یافت که افزایش 16.7 درصدی نسبت به سال 2022 را نشان می‌دهد. سهم صادرات کالاهای غیرنفتی در کل تجارت خارجی امارات در سال 2023 به 17.1 درصد افزایش یافته است که نسبت به 14.1 درصد در سال 2019 و 13 درصد در سال 2018 افزایش یافته است.
