عبدالرضا فرجی‌راد
کارشناس مسائل بین‌الملل

مذاکرات چهارجانبه‌ای که معاونین وزیر امور خارجه ایران، انگلیس، فرانسه و آلمان، نهم آذرماه در ژنو برگزار می‌کنند، اهمیت ویژه دارد. این گفت‌وگوها پس از چند سال وقفه در ارتباطات ایران و اروپا و در شرایطی که روابط ایران و اروپا به ویژه در هفته‌های اخیر تیره شده است، از اهمیت .ویژه‌ای برخوردار است و باید آن را به فال نیک گرفت. لازم به ذکر است که برنامه‌ریزی این مذاکرات در نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل انجام شده است، جایی که آقای پزشکیان با وزیر خارجه و مقامات اروپایی گفت‌وگوهایی داشته‌اند که به آغاز مذاکرات منتهی شده است. همان‌طور که می‌دانیم، قطعنامه ۲۲۳۱ در حال نزدیک شدن به پایان مدت اعتبار خود است و کمتر از یک سال به انقضای آن مانده است. با این حال، اگر روابط میان ایران و اروپا و به طور کلی ایران و غرب تیره بماند و نتوانند اختلافات خود را در زمینه مسائل هسته‌ای، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و موضوعاتی مانند غنی‌سازی و سانتریفیوژها حل و فصل کنند، ممکن است اروپایی‌ها اقدام به فعال کردن مکانیزم "اسنپ بک" کنند. در این صورت، با توجه به شرایط موجود چون توافقی وجود ندارد ، تحریم‌ها دوباره به حالت اجرایی درآمده و به حالت قبلی بازمی‌گردند. ممکن است اروپایی‌ها نیز این را در نظر بگیرند که در صورت بازگشت تحریم‌ها، ایران سیاست‌های خود را تغییر خواهد داد و ایران زمانی که احساس کند همه چیز را از دست داده است ممکن است به سمت خروج از NPT رود. بنابراین طبیعی است که تمایل داشته باشند که به توافقی دست یابند. این مذاکرات برای هر دو طرف از اهمیت به سزایی برخوردار است. ایران به دنبال پیشرفت در گفت‌وگوها با اروپا است تا ببیند مذاکراتش با ایالات متحده چگونه پیش خواهد رفت. دولت جدید در آمریکا هم اعلام کرده که آمادگی دارد با ایران گفت‌وگو و مسئله هسته‌ای را حل و فصل کند. لذا برای هر دو طرف این گفت‌وگوها اهمیت فراوانی دارد. اکنون ایران در حال پیشبرد مذاکرات با اروپا است تا ببیند روند گفت‌وگوهایش با آمریکا چگونه پیش می‌رود. ایران ابراز علاقه به گفت‌وگو با آمریکا کرده است و دولت جدید آن کشور نیز به تازگی روی کار آمده و اعلام کرده‌اند که آمادگی دارند با ایران گفت‌وگو کنند و مسائل هسته‌ای را حل و فصل نمایند. در سطحی دیگر باید توجه داشت آمریکا در این مقطع، با توجه به روحیه ترامپ تمایل داشته باشد که در این نوع مذاکرات حضور پیدا کند. اخیرا نیز به‌طور رسمی توسط سخنگوی‌شان اعلام شد که آمریکا تمایل ندارد در مذاکرات حضور داشته باشد. به‌نظر می‌رسد که آقای ترامپ علاقه‌مند به گفت‌وگو با ایران است، اما نمی‌خواهد این گفت‌وگو به‌صورت جمعی و در قالب ۵+۱ انجام شود. او به‌طور کلی با مذاکرات چندجانبه مخالف است، به همین خاطر هم با سازمان‌های بین‌المللی مخالفت می‌کند و ترجیح می‌دهد که خود تنها با ایران مذاکره کند تا بتواند دستاوردهایش را به مردم آمریکا ارائه دهد. حال اگر ایران و اروپا رد مذاکرات جدید خود به جمع‌بندی برسند، ممکن است بیانیه‌ای نهایی صادر کنند. البته باید توجه داشته باشیم که وضعیت برجام چگونه خواهد بود. اگر بخواهند در چارچوب برجام گفت‌وگو کنند که احتمال کمی وجود دارد ولی باید روسیه و چین نیز در این قضیه وارد شوند که این نیز بعید به‌نظر می‌رسد، ترامپ از این موضوع خوشحال شود.