سیاستگذاری، تنظیمگری و تصدیگری 3 رکن حکمرانی ولایی _ مردمپایه در هلالاحمر
پیرحسین کولیوند، رئیس جمعیت هلالاحمر | «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»
خداوند در این آیه، فلسفه بعثت پیامبران و نزول کتابهای آسمانی را بهروشنی بیان میکند: برپایی عدالت اجتماعی توسط مردم. این آیه ما را به این نکته کلیدی رهنمون میسازد که حکمرانی در اسلام نه صرفاً یک فرآیند از بالا به پایین، بلکه نظامی مردممحور، مشارکتی و اجتماعی است. این دیدگاه، امروز در جمعیت هلالاحمر جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یک نهاد بشردوستانه و امدادی، الگویی عملی و کارآمد برای حکمرانی ولایی - مردمپایه ارائه میکند. این الگو بر سه رکن اساسی بنا شده است: سیاستگذاری، تنظیمگری و تصدیگری.
در این زمان، به تشریح این مدل حکمرانی و اقدامات عملی آن میپردازم.
بخش اول: دکترین و سیاستگذاری - تعیین آرمانها و اهداف
یکی از اصول کلیدی حکمرانی اسلامی، تعیین اهداف روشن و شفاف برای جامعه است.
در جمعیت هلالاحمر، سیاستگذاری بر اساس سه اصل بنیادین انجام میشود:
1. آموزههای دینی و ولایتپذیری
2. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
3. قوانین بینالمللی بشردوستانه مورد تأیید اسلام
مجمع عمومی و همچنین شورای عالی هلالاحمر، بهعنوان مهمترین رکن سیاستگذاری، ترکیبی از نماینده ولیفقیه، نمایندگان مردم و دولت است. این شورا، الگوی حکمرانی جمعیت را به یک مدل ترکیبی از حکمرانی ولایی، مشارکتی و مردمپایه تبدیل کرده است. یکی از نکات برجسته در این بخش، مشارکت مردم در سیاستگذاری و تصمیمگیری است. مردم نه فقط بهعنوان دریافتکنندگان خدمات، بلکه بهعنوان شرکای کلیدی در تعیین اهداف و روشهای رسیدن به آنها نقشآفرینی میکنند. این مشارکت، همراستا با تأکید امامین انقلاب بر مسئولیتپذیری اجتماعی همه آحاد جامعه در امور امدادی است.
بخش دوم: تنظیمگری - منابع، زمانبندی و نظارت
قرآن کریم میفرماید: “وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ”. این بخش، به اهمیت تنظیم دقیق امور و نظارت بر اجرای صحیح سیاستها اشاره دارد. در جمعیت هلال احمر، تنظیمگری به دو شکل کلیدی انجام میشود.
1- نهادهای مردمی و شبکهای
• مجمع عمومی، که متشکل از نمایندگان مردم سراسر کشور است، اصلیترین نهاد تنظیمگری محسوب میشود. این ساختار، برگرفته از مدل حکمرانی مردمپایه است.
• دبیرخانههای تخصصی، مانند کمیته حقوق بشردوستانه و کمیته مدیریت بحران، وظیفه تصمیمسازی در حوزه ارتباطات بینالمللی و مدیریت خطر را برعهده دارند.
2- نظارت شرعی و قانونی
• نماینده ولیفقیه، ناظر بر روندها و اطمینان از انطباق برنامهها با اصول دینی است. • نظارت سایر نهادها مانند مجلس، قوه قضائیه و دولت نیز تضمینکننده حرکت در مسیر تعیینشده است.
بخش سوم: تصدیگری - اجرا و تحقق عدالت
در ادامه آیه، خداوند میفرماید: “لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ”. این عبارت نشاندهنده اهمیت اجرای عدالت اجتماعی توسط مردم است. در جمعیت هلالاحمر، بخش تصدیگری بر پایه مشارکت گسترده مردم طراحی شده است.
• داوطلبمحوری: با بیش از 3 میلیون داوطلب، جمعیت هلال احمر بزرگترین شبکه مردمی امداد و نجات کشور را تشکیل داده است.
• گسترش خانههای هلال: این خانهها، نماد تصدیگری مردم در امور بشردوستانه هستند و بهویژه در مناطق محروم گسترش یافتهاند.
• کانونهای دانشآموزی و دانشجویی وطلاب و...: این کانونها به تربیت نسل تابآور و مسئولیتپذیر کمک میکنند.
• برنامههای آگاهیبخشی محلی: با ایجاد پایگاههای آموزشی در مساجد، پایگاههای بسیج و مراکز مردمی، زمینه آموزش و جلب مشارکت مردم فراهم شده است. اقدامات تقویتی برای توسعه الگوی حکمرانی ولایی - مردمپایه برای بهبود این مدل حکمرانی، اقدامات زیر انجام شده است:
1. ایجاد زمینه مشارکت فعال وشور ومشورت (مشارکت در حکمرانی)
• «وامرهم شورا بینهم. تعاونو علی البر والتقوی»
• گسترش خانههای هلال در مناطق محروم.
• تسهیل مشارکت سازمانهای مردمنهاد و جهادی در امور بشردوستانه.
2. شفافیت و اطلاعرسانی
• ایجاد و گسترش تیمهای باور (اطلاع رسانی محلی)
• آموزش خبرنگاران و تسهیل حضور خبرنگاران در تمامی فعالیتها
• ارائه گزارشهای به موقع به مردم، دولت و نهادهای نظارتی
3. پاسخگویی، مسئولیتپذیری واطاعت از حاکمان
• «یا ایها الذین امنو اطیعو الله واطیعو الرسول واولی الامر منکم»
• ایجاد میزهای خدمت در تمامی مراکز جمعیت و صندوق های پذیرش پیشنهاد و شکایات
• تسهیل دریافت شکایات و پیشنهادات ازطریق گروههای اجتماعی و پاسخگویی سریع
• پایبندی مدیران والزام به پاسخگویی مبتنی برکرامت انسانی
4. عدالت اجتماعی در حکمرانی
• «ان الله یامرکم ان تودو الامانات الی اهلها واذا حکمتم بین الناس ان تحکمو با لعدل»
• توزیع عادلانه منابع براساس آمایش سرزمینی
• اولویت قراردادن محرومین در برنامهها
• کاهش نابرابریهای سازمانی مانند استخدام امدادگران و پرداخت پاداشها براساس عدالت محوری
5. استفاده از فناوریها
• ایجاد مرکز رشد و نوآوری
• ایجاد رصدخانه
• ایجاد مرکز هوشمند و تکنولوژیهای نوین
• حمایت از طرحهای پژوهشی فناورانه و نواورانه
• ایجاد پلتفرمهای انلاین آموزش همگانی و تخصصی
ایجاد پلتفرم های مبتنی بر حکمرانی داده
6. تقویت اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی
• ارتباط موثر با اقشار و نهادهای جامعه
• پاسخگویی سریع در حوادث و سوانح
• شفافیت در ارائه خدمات و هزینه کردها
7. تابآوری و پایداری
• تلاش برای تامین منابع مالی پایدار جمعیت از طریق مولد سازی
• تقویت ظرفیت های مردم محور و جلب خیرین
نتیجهگیری: مسیر پیش رو الگوی حکمرانی ولایی - مردمپایه هلال احمر، یک مدل عملیاتی و قابل توسعه برای تحقق عدالت اجتماعی و توانمندسازی مردم است. این الگو نشان میدهد که با تلفیق آموزههای دینی، مشارکت مردمی و تعامل با نهادهای داخلی و بینالمللی، میتوان به اهداف بزرگ بشردوستانه دست یافت. وظیفه همه ما این است که با تقویت اعتماد عمومی، ایجاد شفافیت و ارتقای مشارکت مردم، این مدل را به الگویی برای دیگر نهادهای اجتماعی تبدیل کنیم.