گروه اقتصاد کلان: در طول سال‌های اخیر، استفاده از رمزارزها در ایران رشد چشمگیری داشته است. رمزارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم، به‌ویژه در میان مردم و بنگاه‌های اقتصادی، به‌عنوان روشی برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی و انتقال پول بدون نیاز به سیستم‌های بانکی سنتی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
ایران به دلیل منابع انرژی ارزان‌قیمت، به یکی از مقاصد اصلی معدن‌کاری (ماینینگ) رمزارزها تبدیل شده است. بسیاری از شرکت‌ها و افراد در ایران به این فعالیت پرداخته و درآمدهای قابل‌توجهی کسب کرده‌اند. بااین‌حال، طی سال‌های اخیر و به دلیل نگرانی‌ها در مورد مصرف بالای انرژی، دولت در برخی موارد موقتاً فعالیت‌های معدن‌کاری را متوقف کرده است.
علاوه بر این، برخی کسب‌وکارها و افراد از رمزارز به‌عنوان روش پرداخت استفاده می‌کنند. این در حالی است که استفاده از رمزارزها به‌عنوان وسیله‌ای برای پرداخت کالا و خدمات به‌طور گسترده در اقتصاد رسمی کشور تأیید نشده و هنوز بسیاری از معاملات تجاری به روش‌های سنتی انجام می‌شوند.

مروری بر چالش‌های حوزه رمزارزها
استفاده از رمزارزها چالش‌های زیادی به همراه دارد. یکی از چالش‌ها در ایران، نگرانی‌ها در مورد اثرات منفی آنهاست. نوسانات شدید قیمت رمزارزها می‌تواند باعث ناپایداری اقتصادی شود. همچنین، مصرف بالای انرژی برای معدن‌کاری می‌تواند به بحران‌های انرژی در کشور دامن بزند.

رمزارز، ابزاری برای دور زدن تحریم‌ها
یکی از اصلی‌ترین دلایل رشد استفاده از رمزارزها در ایران، تحریم‌های بین‌المللی است. رمزارزها به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود، امکان دور زدن تحریم‌ها و انجام معاملات بین‌المللی را فراهم می‌کنند. بااین‌حال، این استفاده می‌تواند منجر به فشارهای اقتصادی و قانونی بیشتری از سوی جامعه جهانی شود. از زمان افزایش تحریم‌ها در چند دهه اخیر، استفاده از رمزارزها به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است. برخی از شرکت‌ها و تجار ایرانی برای انجام معاملات بین‌المللی و خرید کالاها و خدمات از کشورهای دیگر، از رمزارزها استفاده می‌کنند. این امر به آنها امکان می‌دهد بدون استفاده از سیستم‌های مالی تحت نظارت بین‌المللی، به تبادل ارز
بپردازند.
علاوه بر این، رمزارزها می‌توانند به‌عنوان ابزار ذخیره‌سازی ارزش و سرمایه‌گذاری استفاده شوند. این امر در شرایطی که دسترسی به ارزهای خارجی مانند دلار محدود است، می‌تواند به تقویت اقتصاد داخلی کمک کند. جلب سرمایه‌گذاری خارجی برای پروژه‌های نیمه‌تمام دولتی از دیگر مزایای رمزارز برای کشور تحریمی مانند ایران است. از این بازار می‌توان در حوزه‌هایی مانند انرژی و معدن که نیاز به تأمین مالی خارجی دارند، به‌خوبی بهره برد.

تصویب سند سیاست‌گذاری بانک مرکزی در حوزه رمزارزها
اخیراً بانک مرکزی ایران پس از سال‌ها بحث و مناقشه درباره استفاده از رمزارزها و نوع نظارت بر این حوزه، سند سیاست‌گذاری در حوزه رمزارزها را تصویب کرد.
در این سند، ضمن تأکید بر هویت‌بخشی به موجودیت‌های کارگزار رمزارز و نهاد امین به‌عنوان اشخاص تحت نظارت بانک مرکزی، مسئولیت صدور مجوز این اشخاص بر عهده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته و تنظیم مقررات و نظارت مؤثر بر سلامت فعالیت فعالان دارای مجوز توسط بانک مرکزی انجام خواهد شد. همچنین در این سند بر ضرورت رعایت کلیه قوانین مالیاتی و مجموعه قوانین و مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم تأکید شده است.
رویکرد بانک مرکزی در خصوص رمزارزها، ایفای وظایف قانونی در خصوص تنظیم‌گری فعال، هم‌راستا با توسعه بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالقوه این حوزه است و در همین راستا، سند ارائه شده صرفاً چارچوب و سیاست‌های کلان در حوزه رمزارز را در بر دارد و تدوین کلیه دستورالعمل‌ها و الزامات با همکاری و تعامل وزارت اقتصاد و سایر ذی‌نفعان انجام خواهد پذیرفت.

برای بررسی بیشتر این موضوع و تأثیر آن بر اقتصاد ایران، به‌ویژه در شرایط تحریم، گفتگویی با خدایار سعید وزیری، کارشناس رمزارزها، ترتیب داده‌ایم. آقای سعید وزیری، باتوجه‌به اینکه بانک مرکزی متولی رمزارزها شده است، نقش این نهاد را در ساماندهی این حوزه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طبیعتاً بانک مرکزی متولی این حوزه است، همان‌طور که در بسیاری از کشورهای دیگر نیز این منطق حاکم است. ورود بانک مرکزی به این عرصه می‌تواند به ساماندهی و ایجاد نظم در این فضا کمک کند، به‌خصوص در زمینه فعالیت صرافی‌ها که در حال حاضر بدون ساختار حقوقی و قانونی مشخصی فعالیت می‌کنند و زمینه را برای کلاهبرداری فراهم می‌سازند. امیدواریم با ورود بانک مرکزی، ضمن ایجاد نظم و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها، محدودیتی برای فعالیت‌های مشروع در این حوزه ایجاد نشود.

باتوجه‌به شرایط تحریم، رمزارزها تا چه حد می‌توانند در دورزدن تحریم‌ها و کمک به ساختار مالی ایران مؤثر باشند؟
رمزارزها می‌توانند در مبادلات خرد و برای تجار کوچک که کالاهایی با حجم کمتر صادر یا وارد می‌کنند، در دورزدن تحریم‌ها و نقل‌وانتقالات مالی مفید باشند. اما در معاملات بزرگ، باتوجه‌به حجم مبادلات، استفاده از رمزارزها چندان کارآمد نیست، به‌خصوص اینکه طرف‌های خارجی نیز باید استفاده از رمزارز را بپذیرند که در حال حاضر کمتر شاهد چنین پذیرشی هستیم. در حوزه‌هایی مانند نفت یا خریدوفروش گندم که حجم مبادلات میلیون‌ها دلار است، استفاده از بیت‌کوین یا سایر ارزهای دیجیتال دشوار است. هنوز بسیاری از شرکت‌ها و کشورها آمادگی استفاده از رمزارزها را در معاملات بزرگ ندارند. برای انجام معاملات بین‌المللی با رمزارز، هر دو طرف باید آن را بپذیرند. عدم وجود چارچوب‌های قانونی شفاف و جامع برای استفاده از رمزارزها در معاملات بزرگ، یکی دیگر از موانع مهم است.

باتوجه‌به اینکه استخراج رمزارزها در ایران در حال حاضر بدون مجوز و ساختار مشخصی انجام می‌شود، ورود بانک مرکزی چه تأثیری بر این بخش خواهد داشت؟
بله، کنترل ورود و خروج ارز در شبکه بلاک‌چین دشوار است و این می‌تواند زمینه سوءاستفاده را فراهم کند. این یکی از چالش‌هایی است که باید به آن توجه شود. امیدواریم با ورود بانک مرکزی، فعالیت‌های استخراج رمزارز ساختارمند شود و با ایجاد چارچوب‌های قانونی، این بخش نیز ساماندهی شود. قاعده‌گذاری بانک مرکزی می‌تواند با ایجاد شفافیت، کاهش ریسک کلاهبرداری و ساماندهی فعالیت صرافی‌ها، به بهبود وضعیت بازار رمزارزها کمک کند.

سند سیاست‌گذاری بانک مرکزی چه کارکردی دارد؟
استفاده از رمزارزها در ایران، به ویژه در سال‌های اخیر، با رشد چشمگیری روبرو بوده است. این رشد عمدتاً به دلیل قابلیت رمزارزها در دور زدن تحریم‌ها، تسهیل انتقال پول بدون نیاز به سیستم‌های بانکی سنتی، و همچنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب درآمد از طریق معدن‌کاری بوده است. با این وجود، این فناوری با چالش‌های جدی نیز همراه است، از جمله نوسانات شدید قیمت، مصرف بالای انرژی، و ریسک سوءاستفاده در فعالیت‌هایی مانند پولشویی و تأمین مالی تروریسم. ناشناس بودن نسبی کاربران و عدم وابستگی به سیستم‌های بانکی، بر پیچیدگی این چالش‌ها می‌افزاید. تصویب سند سیاست‌گذاری بانک مرکزی در حوزه رمزارزها، گامی مهم در جهت ساماندهی این بازار و به‌حداقل‌رساندن ریسک‌های موجود محسوب می‌شود. این سند با تأکید بر نظارت بانک مرکزی بر فعالیت کارگزاران و صرافی‌های رمزارز، هویت‌بخشی به فعالان این حوزه، و همچنین الزام به رعایت قوانین مالیاتی و مقررات مبارزه با پولشویی، می‌تواند به شفافیت و امنیت بیشتر در بازار رمزارزها کمک کند. با این حال، موفقیت این سیاست‌ها در گرو همکاری و تعامل مؤثر بین نهادهای ذیربط، از جمله بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، و سایر ذی‌نفعان خواهد بود. همچنین لازم است در تدوین دستورالعمل‌ها و مقررات اجرایی، به گونه‌ای عمل شود که ضمن کنترل ریسک‌ها، از ظرفیت‌های مثبت این فناوری نیز به شکل بهینه استفاده شود.