گروه صنعت و تجارت: فعالان اقتصادی عنوان می‌کنند که هم اکنون حجم مبالادت مرزی ایران و ترکیه به ۷.۵ الی ۱۰ میلیارد دلار رسیده است، اما این رقم متناسب با ظرفیت و پتانسیل دو کشور نیست از همین رو بایستی حجم مبادلات تجاری دو کشور به ۳۰ میلیارد دلار برسد.
کشور ترکیه طی سال‌های گذشته از شرکای مهم تجاری ایران محسوب می‌شود، اما روند تجاری دو کشور از یک دهه گذشته شیب نزولی به خود گرفته است. آمارها نشان می‌دهد، صادرات ایران طی سال‌های 2011 تا 2020 کاهش 90 درصدی را تجربه کرده است. البته اگر آثار کرونا را از تجارت دوطرفه خارج کنیم، طی سال‌های 2011 تا 2019 صادرات ایران به ترکیه کاهش 71 درصدی داشته است. همچنین طی سال‌های 2011 تا سال گذشته، واردات ایران از ترکیه کاهش 37 درصدی و با خارج کردن آثار کرونا، کاهش 24 درصد داشته است. بر اساس بررسی‌های اتاق بازرگانی تهران، دلایل گوناگونی منجر به کاهش تجارت ایران با ترکیه شده که از جمله آنها می‌توان به ظهور بازارهای جدید برای صادرات محصولات پتروشیمی ایران و همچنین به وجود آمدن تغییراتی در نیازهای بازار ترکیه اشاره کرد که از سمت مقامات ایرانی توجهی به این مقوله صورت نگرفته و در واقع تولید صادراتی مناسب با بازار ترکیه شکل نگرفته است. یکی دیگر از دلایل کاهش تجارت ایران به ترکیه طی سال‌های اخیر را می‌توان به جایگزین شدن روسیه به جای ایران در بازار واردات گاز به این کشور نسبت داد که جنگ روسیه و اوکراین این عامل را تشدید کرده؛ زیرا در حال حاضر روسیه گاز خود را به قیمتی پایین‌تر به ترکیه عرضه می‌کند و امتیازات ویژه‌ای برای صادرات به این کشور در نظر گرفته است. آمارهای منتشر شده توسط اداره آمار ترکیه نشان می‌دهد مبادلات تجاری ایران با این کشور در پنج ماهه سال جاری میلادی به دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل پنج درصد افزایش داشته است. اما این رقم با نقطه مطلوب فاصله بسیاری دارد. وزیر صمت، ظرفیت همکاری تجاری تهران_آنکارا را فراتر از وضعیت موجود دانست و نقشه راه تجارت میان دو کشور، احیای تجارت ترجیحی و حذف محدودیت‌های تعرفه‌ای را مقدمه‌ افزایش مبادلات اعلام کرد. اخیرا سید محمد اتابک، وزیر صمت، در دیداری که با عمر ولات، وزیر تجارت ترکیه داشت، عنوان کرده بود که اقتصاد ایران و ترکیه از موقعیت ممتاز در منطقه برخوردار است و با توجه به رابطه عمیق فرهنگی و تاریخی دو ملت و روابط اقتصادی دولت‌ها، حجم تجارت دو کشور کمتر از انتظارات طرفین است. وی ابراز امیدواری کرده بود، توافق دو کشور در قالب کمیسیون مشترک همکاری صورت بگیرد و این نخستین گام در گسترش تجارت تهران-آنکارا تاثیر بسزایی خواهد داشت. وزیر صمت در پاسخ به درخواست ولات در مورد توسعه فعالیت‌های گذرگاه‌های مرزی خاطرنشان کرد: دولت جمهوری اسلامی ایران برای گسترش فعالیت و افزایش ساعات کاری گذرگاه‌های مرزی و مسیرهای ترانزیتی، برنامه جامعی طراحی کرده است. با افزایش میزان تجارت، اجرای برنامه‌های تسهیل‌کننده بازرگانی سرعت می‌گیرد و نقشه راهی که با سازمان توسعه تجارت مورد توافق قرار گرفته‌ است در پیشرفت اجرایی و توسعه روابط اثر قابل توجه خواهد داشت. اتابک از تشکیل کمیسیون‌های تخصصی در موضوع‌های دو جانبه استقبال کرد و گفت: بیشتر مسائل موجود در تجارت بین دو کشور از سوی سازمان توسعه تجارت قابل حل خواهد بود. وی درباره قرارداد تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه افزود: این قرارداد، مشمول زمان شده که می‌توان با بازنگری در مفاد این قرارداد، میزان تجارت ترجیحی را افزایش دهیم. ترسیم نقشه راه با سازمان توسعه تجارت می‌تواند شروع این فرایند باشد. وی تشکیل کمیته‌های مشترک مرزی را مقدمه حل مسائل مرزی و گذرگاه‌های تبادل کالا برای دو همسایه دانست و رفع برخی از محدودیت‌های تعرفه‌ای را زمینه‌ساز افزایش تبادلات تجاری میان دو کشور اعلام کرد. اتابک در پایان با تاکید بر مزیت‌های فراوان صنعتی ایران و ترکیه در تولید مشترک، بار دیگر بر آمادگی کشورمان برای افزایش همکاری با کشور دوست و برادر ترکیه تاکید کرد. همچنین وزیر تجارت ترکیه هم در این دیدار حجم تبادلات تجاری میان دو کشور را در حد انتظار ندانست و خاطرنشان کرد: بر اساس توافق با سازمان توسعه تجارت ایران و بازنگری در نحوه همکاری، تبادلات اقتصادی و تجاری میان ایران و ترکیه شتاب بهتری خواهد گرفت. ولات ضمن دعوت از وزیر صمت برای حضور در نشست آتی اکو به میزبانی کشورش گفت: برای توسعه روابط تجاری و بازرگانی ترکیه و ایران در چارچوب توافق بین دو کشور و تعاملات بین‌المللی به ویژه کشورهای اسلامی اصرار داریم. وزیر تجارت ترکیه، همکاری دو کشور در تجهیز گذرگاه‌های مرزی، جاده‌های مواصلاتی، برداشتن محدودیت‌های ترانزیتی و رفع موانع تعرفه‌ای را از جانب طرفین راهگشای توسعه همکاری‌های تهران_آنکارا برشمرد. صمد حسن‌زاده، در همایش تجاری ایران و ترکیه که در حاشیه بیست و نهمین دور اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور و به میزبانی اتاق ایران برگزار شد، ادامه داد: یکی از عوامل مهم توسعه همکاری‌ها برقراری نظامات عوارض و تعرفه ترجیحی مبتنی بر منافع دو کشور است که الآن از آن فاصله داریم.
او افزود: امیدوارم در جریان برگزاری این دور از کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، تشکیل کمیته دوجانبه برای مذاکره و حل این مشکل عملیاتی شود. اصلاح مقررات تجارت ترجیحی و رفع ممنوعیت‌ها و اعلام فهرست کالاهای مشمول با تعرفه مناسب برای توسعه همکاری‌ها ضروری است و باید انجام شود. حسن‌زاده تأکید کرد: موضوع مهم دیگر در توسعه روابط تجاری دو کشور، کاهش زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل و اصلاح برنامه‌های نظارتی در گمرکات و گسترش همکاری‌های حوزه «TIR» است. ایران در این زمینه اقدامات خوبی انجام داده و امیدواریم از طرف مسئولین ترکیه هم توجه کافی برای این اقدامات صورت گیرد.
حجم کل تجارت خارجی ترکیه در سال 2023