ردپای قطعی گاز و برق بر کاهش GDP
گروه اقتصادی: تاثیر قطع شدن های گاه و بیگاه برق و گاز که طی ماه های اخیر ابعاد وسیعی پیدا کرده بر تولید ناخالص ملی ایران چگونه خواهد بود؟ این پرسش مهمی است که لازم است از منظر تحلیلی درباره آن بحث و تبادل نظر شود. هرچند هنوز عدد و رقم دقیقی درباره این تاثیر ارائه نشده اما برخی تحلیلگران به صورت کلی تلاش کرده اند، تصویری از این تاثیرگذاری ارائه کنند. به اعتقاد این دسته از تحلیلگران قطع شدن برق و گاز صنایع کیک اقتصاد ایران را کوچکتر و GDP را کاهش می دهد. بر اساس تحقیقاتی که اخیرا مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی اصفهان مبتنی بر استانداردهای جهانی انجام داده است، « هر کیلووات قطعی برق دو دلار به اقتصاد کشور ضرر می‌زند.» رییس انجمن بادی کشور نیز معتقد است که قطعی گاز و برق باعث کوچکتر شدن کیک اقتصاد و کاهش GDP می شود.
در گزارش دیگری که توسط اتاق ایران انجام شده، نتایج اندازه گیری تکانه ناشی از قطع برق بر بخش‌های مختلف اقتصادی کشور مورد سنجش قرار گرفته است، مقایسه شدت تکانه قطع برق به کل اقتصاد در سطح بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد که شدت تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق بخش «صنعت» سه هزار و ۶۹۷ برابر شدت تکانه وارده بر اقتصاد ناشی از قطعی برق «فعالیت‌های اداری و خدمات پشتیبانی» است. در واقع این گزارش نشان می دهد، بخش های تولیدی و صنعتی قربانی اصلی قطع شدن برق و گاز در کشور است. بر اساس پایش تجارت، تنها بخش پتروشیمی ایران با زیان 7میلیارددلاری، بخش فولاد با زیان 4میلیارد دلاری و سایر بخش های پیشران هم با زیان های مشابه قطعی های احخیر مواجه شده اند.
همچنین قطعی برق بخش «صنعت» ۹۳۸ برابر قطعی برق بخش «فعالیت خدماتی مربوط به تأمین جا و غذا»، ۱۱۷ برابر قطعی برق بخش «آموزش»، ۱۰۱ برابر قطعی برق بخش «ساختمان»، ۳۳ برابر قطعی برق بخش «استخراج معدن»، ۲۳ برابر تکانه قطعی برق بخش «عمده‌فروشی و خرده‌فروشی» و ۱۵ برابر قطعی برق بخش «کشاورزی، شکار، جنگلداری و ماهیگیری» موجب کاهش تولید ناخالص داخلی کشور می‌شود. در این گزارش تأکید شده است:« نظام تصمیم‌گیری کشور، به جای اعمال فشار کمبود برق به بخش صنعت، مدیریت مصرف این نهاده را بر اساس درجات آسیب‌پذیری بخش‌های مختلف اقتصادی مدیریت کند تا بخش صنعت به‌واسطه اهمیت آن در ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی، کمترین تأثیر و خسارت را از قطعی برق داشته باشد.» تجارت در جریان این گزارش و با کنار هم قرار دادن اعداد و ارقام و اظهارنظرهای مسئولان اقتصادی و تحلیلگران تلاش می کند تصویری زیان قطع شدن گاز و برق و اینترنت در تولید ناخالص داخلی را ارزیابی کند.
صنعت کشور به ازای هر کیلووات قطعی برق ۲ دلار دچار ضرر و زیان می‌شود
امیر کشانی رییس اتاق بازرگانی اصفهان یکی از چهره هایی است که درباره تاثیر کمبود انرژی برق و گاز در کاهش تولید ناخالص ملی صحبت می کند. کشانی با بیان این که ناترازی انرژی در کشور به یک مسئله جدی تبدیل شده است می گوید:« بدون تردید این قطعی ها در کاهش GDP تاثیرگذار است. صنعت کشور به ازای هر کیلووات قطعی برق ۲ دلار دچار ضرر و زیان می‌شود.» او در عین حال به راهکار مقابله با این بحران هم اشاره کرده و یادآور می شود:«طبق بخشنامه‌های وزارت نیرو واحدهای صنعتی که بتوانند بیش از ۳۵ درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق انرژی خورشیدی تولید و تامین کنند دیگر برق این واحدها قطع نخواهد شد. هزینه یک واحد صنعتی که برق نداشته باشد خیلی بالاتر از این است که بخواهد از برق گران استفاده کند. » وی در ادامه با بیان اینکه قطعی برق موجب خسارت چهارمیلیارد دلاری به فولاد کشور شده است، می افزاید:«: جدا از این سایر صنایع مثل واحدهای پتروشیمی نیز در اثر قطعی برق دچار ضرر و زیان شده اند.فرض کنید در سال۳۰ درصد صنایع کشوربه دلیل قطعی انرژی گاز و برق تعطیل و خط تولید از مدار خارج شود چه بلایی بر سر تولید ناخالص داخلی، اقتصاد و اشتغال خواهد آمد بدون شک از این جهت مملکت به شدت متضرر می‌شود. در حال حاضر فعالان اقتصادی و صنعتی چاره‌ای ندارند مگر اینکه به سمت تولید انرژی خورشیدی حرکت کنند.موضوع تأمین انرژی صنعت و تولید از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است چرا که امروز فعالان اقتصادی با مشکلات جدی در این زمینه روبرو هستند. با راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی در کنار صنایع می‌توان بخشی از مشکلات ناترازی انرژی را کاهش دهد. ناترازی انرژی در کشور به یک مسئله جدی تبدیل شده به نحوی که در فصل گرم سال کمبود برق و در فصل سرد سال کمبود گاز به شدت واحدهای تولید صنعتی را آزار می‌دهد.» کیک اقتصادی کوچکتر و تولید ناخالص کلی کمتر می شود
دیگر چهره ای که درباره این موضوع به اظهار نظر می پردازد، سید هاشم اورعی، استاد دانشگاه شریف و رییس انجمن بادی کشور است. او با اشاره به اثرات مستقیم این تاثیرگذاری می گوید:«ما به سمتی می‌رویم که روز به روز کسری برق بیشتر می شود و در این شرایط ما اولویت را به بخش خانگی داده و صنعت را متوقف کرده‌ایم در نتیجه تولید ناخالص داخلی کاهش یافته و اقتصاد کوچکتر می‌شود و مردم هر روز فقیرتر می شوند. ما نباید جای پای شوروی و سوریه بگذاریم بلکه باید جلوی فروپاشی اقتصاد را بگیریم.» اورعی درباره شرایط کنونی تولید و توزیع برق در کشور اظهار داشت:« هرچند اکنون با توجه به شدت برودت هوا به لحاظ تامین گاز و سوخت مایع نیروگاه‌ها مشکل داریم اما مقصر اصلی وزارت نیرو است زیرا برای شرایط امروز پیش بینی و برنامه ریزی لازم را نداشته است.»
وی با بیان اینکه شرایط برق کشور بحرانی است، افزود:« رییس جمهور روز چهارشنبه هفته گذشته در آخرین جلسه هیات دولت عنوان کرد که دولت در تلاش برای جلوگیری از قطع برق و گاز واحدهای صنعتی است و بر این موضوع تاکید دارد که تمامی دستگاه‌ها و مسئولین باید تلاش کنند ناترازی انرژی به جایی نرسد که مجبور به قطع برق صنایع شویم، به عبارت دیگر رییس جمهور بدترین اتفاق ممکن را قطع برق صنایع دانسته است، اما می‌بینیم که دو روز قبل از اظهارات رییس دولت؛ توانیر به مدیران عامل شرکت‌های توزیع برق نامه ارسال کرده که صنایعی که بیش از ۲ مگاوات مصرف برق دارند حداقل هفته‌ای ۳ روز قطعی برق داشته و باید ۹۰ درصد برق کمتری مصرف کنند، شهرکهای صنعتی و صنایعی که زیر ۲ مگاوات مصرف برق دارند حداقل ۲ روز و به میزان ۹۰ درصد قطعی برق خواهند داشت، ۷۰ درصد برق روشنایی معابر قطع شود، اینها نشان می دهد که اصلا مشخص نیست اوضاع برق در چه شرایطی است.»
استاد دانشگاه صنعتی شریف که با ایلنا گفتگو می کرد ادامه می دهد: «معاون هماهنگی توانیر به شرکت‌های توزیع اعلام کرده کل بار صنعتی شرکت‌های نیمه شمالی کشور را از ساعت ۱۵ به صورت صد در صدی قطع کنند، این بدان معناست که ما از ناترازی عبور کرده و به بحران و ابربحران رسیده ایم.» وی با بیان اینکه اکنون صنعت کشور به کلی تعطیل شده است، گفت:« در این شرایط وزارت نیرو قاتل صنعت شده در حالی که وزیر نیرو باید یک شخص با شهامت و برنامه ریز باشد که این صفات را در وزیر نیرو نمی‌بینم.» وی با بیان اینکه آقای علی آبادی نباید به عنوان وزیر نیرو منصوب می‌شد، گفت:« اگر لیستی شامل ۹۰ میلیون ایرانی برای انتخاب وزیر نیرو داشته باشیم به عقیده بنده آقای علی آبادی جز ۵ درصد آخر لیست است، شرایط امروز به گونه ای نیست که شخصی مانند آقای علی آبادی وزیر نیرو باشد. او شخصی است که فقط می تواند اسب زین کرده را مهار کند در حالی که آنچه اکنون در وزارت نیرو وجود دارد اسب لنگ است و اسب زین کرده‌ای در کار نیست.» اورعی با اشاره به عملکرد آقای علی آبادی در مپنا گفت:« ابتدا اینکه مپنا بر پایه رانت استوار است، علی آبادی در این مجموعه بیش از آنکه مدیر اقتصادی باشد یک مدیر سیاسی بود و در واقع از رانت سیاسی استفاده می‌کرد و اجازه نمی داد رقیبی برای مپنا شکل بگیرد. هر جایی فضای اقتصادی به این شکل باشد که یک شرکت بیش از حد بزرگ شود غیرممکن است اجازه دهد دیگر شرکت‌ها در بخش خصوصی رشد کرده و توان رقابت داشته باشند.»
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه مپنا در حوزه تجدیدپذیر نیز نمره منفی دارد، اظهار داشت:« آقای علی آبادی زمانی که در مپنا حضور داشت یک شرکت ورشکسته اوکراینی را خریداری کرد که دانش فنی دریافت کند و توربین بادی ۲.۵ مگاواتی بسازد اما تا به امروز هرچه توربین تولید شده غیر مپنا هیچ شرکتی حاضر به خرید نشده است و مپنا مجبور شده در کهک و زابل شرکت تجدیدپذیر راه اندازی کند و نیروگاه نصب کند، آن زمان مپنا با وزارت صمت نامه نگاری کرد که ۲.۵ مگاوات نیروگاه را می سازیم و طبق قانون حمایت از ساخت داخل، مجوز واردات توربین بادی داده نشود. وزارت صنایع نیز با فشار مپنا به این خواست تن در داد.آن زمان بنده از وزارت صمت خواستم فضای رقابتی ایجاد کند که انحصار ایجاد نشود همین درخواست را در شورای رقابت نیز مطرح کردم اما پاسخ دادند که باید شکایت کنید و کاری نکردند بعبارت دیگر اگر مپنا در حوزه تجدیدپذیر اقدامی انجام نمی داد اوضاع این صنعت بسیار بهتر بود. در حوزه احداث نیروگاه حرارتی هم رقیب ندارد، کجای دنیا یک شرکت به این ابعاد تاسیس می شود که خودروی برقی، شارژر خودروی برقی و هر آنچه مربوط به برق است در انحصار خود گرفته باشد.وی خاطرنشان کرد: آقای علی آبادی در مپنا و هم صمت و وزارت نیرو مدیر سیاسی بوده و وزیری نیست که ایجاد تحول کند. بنده از دو دهه قبل اعلام کردم که اوضاع برق به سمت ناترازی می رود اما کسی توجه نکرد از دو سال قبل عنوان کردم که قطعی برق به تابستان ختم نمی شود اما کسی توجه نکرد.وی بیان داشت: از مهر ۱۴۰۲ تا مهر ۱۴۰۳ یعنی طی ۱۲ ماه ۷ هزار مگاوات افزایش تقاضا داشتیم و در این شرایط تنها ۲۲۳۵ مگاوات افزایش ظرفیت داشتیم یعنی تقاضا بیش از ۳ برابر ظرفیت بالا رفته است به این معنا که عمق بحران برق در حال افزایش است و این روند ادامه خواهد داشت، زیرا ما هیچ‌گاه این امکان را نداریم که ۵ هزار مگاوات افزایش تولید داشته باشیم زیرا این بدان معناست که باید ماهانه یک نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی ساخته شود.» اورعی با ابراز نگرانی از کاهش رشد جی دی پی در کشور گفت:« دلیل این که شوروی در ۱۴ سال گذشته و سوریه در دو هفته قبل دچار فروپاشی شدند کوچک شدن اقتصادشان بوده و آنچه در ایران نیز مشهود است برق دارد کمک می‌کند روز به روز اقتصاد کشور کوچکتر شود. ما نباید جای پای شوروی و سوریه بگذاریم. ما باید جلوی فروپاشی اقتصاد را بگیریم.»
