[شهروند] تحلیل نتایج امتحانات نهایی خرداد ماه امسال علاوه بر اینکه حکایت از افت معدل کلی سیستم آموزشی ما بود، نشان دهنده چالش جدیدی در بخش آموزش دانش آموزان ما بود که کمتر به آن توجه شده بود. اینکه برخلاف تصور عامه کیفیت آموزش در مدارس غیرانتفاعی و غیردولتی با آن همه امکانات و استخدام بهترین معلم ها و شهریه های نجومی، طی چند ساله روند نزولی به خود گرفته و معدل دانش آموزانی که در این مدارس درس می خوانند، به شدت، پایین بوده است.  بر اساس آمارمنتشر شده، میانگین معدل دانش‌آموزان مدارس غیردولتی 10.37 است! یعنی صرفاً  1.41 نمره بالاتر از معدل مدارس دولتی عادی (8.96) بوده و فاصله‌ معناداری با مدارس خاص دولتی مانند سمپاد، نمونه دولتی و شاهد دارد!
همچنین داده های آموزشی امتحانات نهایی مدارس ایران حکایت از آن دارد که میانگین نمرات مدارس سمپاد (استعدادهای درخشان) و نمونه دولتی اختلاف اندکی با یکدیگر دارند اما فاصله این مدارس با مدارس عادی دولتی و غیرانتفاعی بسیار زیاد است و گاه تا 8 نمره نیز می‌رسد. با این وجود سال‌هاست که والدین به خاطر عملکرد نه چندان مطلوب مدارس دولتی عادی، همچنان تمایل دارند که فرزندانشان را در مدارس غیردولتی ثبت نام کنند چرا معتقدند کیفیت آموزش در این مدارس به مراتب بهتر از مدارس دولتی عادی است .

 چند توجیه مدیریتی
در این زمینه، علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت چندی قبل گفته بود: امروز برخی از مدارس دولتی از کیفیت لازم برخوردار نیستند و از طرفی کتاب‌های درسی ما لاغر شده است و برعکس شاهد چاق شدن کتاب‌های کمک آموزشی هستیم، ضمن این‌که کمبود معلم هم داریم، همه این عوامل سبب ضعف تحصیلی دانش آموز در مدارس دولتی و تمایل والدین به سمت مدارس غیرانتفاعی می شود غافل از اینکه، این مدارس نیز در بسیاری از موارد از لحاظ کیفیت آموزش؛ دست کمی از مدارس دولتی ندارند!
همچنین به گفته محسن زارعی رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش، در امتحانات نهایی خرداد امسال، بالاترین نمرات دانش‌آموزان مربوط به مدارس سمپاد بود و در همه انواع مدارس با اُفت نمرات امتحانات نهایی مواجه بودیم و البته مدارس غیردولتی با اُفت بیشتری مواجه بودند.

مدارس شهریه محور
پروین طالبیان، که فرزندش در یکی از مدارس غیردولتی تهران درس می خواند اما از زاویه دیگری به این مساله نگاه می کند. وی در گفت و گو با «شهروند» می گوید: اصولا مدارس غیردولتی، شهریه محور هستند و هر کدام از والدینی که شهریه بیشتری بپردازد امکانات بیشتری هم می گیرد و احتمالا حتی فرزندش نمرات بالاتری هم خواهد گرفت! چند وقت قبل یکی از دوستان فرزند من دوباره به مدرسه دولتی بازگشته بود آن هم به این دلیل که گویا معلم، سرکلاس به وی گفته بوده که اجازه بده بچه ها سرجلسه امتحان از روی برگه تو «بنویسند».
وی با ذکر اینکه در واقع ملاک در مدارس غیردولتی، درس خواندن نیست بلکه کسب درآمد است می گوید: از سویی دانش آموزان امروز به مدد هوش مصنوعی و فضای مجازی پاسخ هر سوالی که داشته باشند را به راحتی به دست می آورند و دیگر تمایل چندانی برای درس خواندن ندارند.
طالبیان درنهایت تصریح می کند: اما شاید  مهمترین مساله آن باشد که  نظارت درستی روی عملکرد اینگونه مدارس وجود ندارد و اگر هم معلم و مدیری به نحوه درس خواندن شاگردی اعتراض داشته باشد، والدین آن دانش آموز کافی است کمکی به مدرسه بکنند تا مشکل حل شود! طبیعی است که در چنین مدارسی، نباید انتظار بالا رفتن معدل دانش آموزان، به خصوص در امتحانات سراسری را داشت، اما اگر شرایط این مدارس به همین منوال باشد احتمالا سال آینده فرزندم را در یک مدرسه دولتی ثبت نام خواهم کرد!  

نقصی به نام نبود نظارت
 ابراهیم سحرخیز معاون اسبق آموزش و پرورش نیز معتقد است که مهمترین چالش در این زمینه نبود نظارت و بی برنامگی در کنترل شیوه آموزش مدارس غیردولتی است. وی در این زمینه به «شهروند» می گوید: از زمانی که موضوع مدارس غیرانتفاعی مطرح شد، قرار بود که این مدارس رتبه بندی شوند و براساس رتبه ای که کسب می کنند، شهریه بگیرند ولی در عمل این اتفاق رخ نداده و هر مدرسه ای؛ هر شهریه ای را که بخواهد دریافت می کند.
وی ادامه می دهد: به عنوان کسی که سالها با این موضوع سروکار داشتم، اصلا موافق این نظریه نیستم که  کیفیت آموزش در همه مدارس غیرانتفاعی و غیردولتی پایین آمده است بلکه ما مدارس غیرانتفاعی بسیار خوبی هم داریم که دانش آموزان را گزینش می کنند وبا دقت و وسواس مباحث آموزشی آنها را پیگیری می کنند و خروجی معدل خوبی هم دارند. در برخی از این مدارس حتی ممکن است که درس ورزش را حذف کنند و برای دانش آموزان کلاس ریاضی بگذارند چون برداشت آنها این بوده که ممکن است بچه ها در درس ریاضی ضعیف باشند. این کارشناس آموزشی ادامه می دهد: اما از سویی مدارس غیردولتی زیادی را هم داریم که فقط برای کسب درآمد ایجاد شده اند و حتی برخی به سختی از پس هزینه هایشان بر می آیند. برای چنین مدارسی کیفیت آموزش در مرحله چندم قرار دارد و مهم این است که مدرسه درآمد بیشتری داشته باشد. از سویی مدارس غیردولتی این چنینی برای گروهی از دانش آموزان، محلی است برای اینکه از محدودیت های مدارس دولتی رها شوند. محدودیت هایی چون نوع لباس پوشیدن و کوتاه کردن موی سر و .... چون در عمل هیچ قانون و محدودیتی در مدارس غیردولتی وجود ندارد!  
سحرخیز در مورد چرایی علاقه والدین به ثبت نام فرزندانشان در این مدارس می گوید: وقتی والدین شاهد وضعیت نابسامان کیفیت آموزش در مدارس دولتی یا پایین آمدن سن اعتیاد در بین دانش آموزان هستند؛ ترجیح می دهند که به زعم خودشان،؛ فرزندانشان را درمدارسی ثبت نام کنند که امنیت بیشتری داشته باشد و خیالشان راحت تر باشد به خصوص اینکه این مدارس تبلیغات فراوانی روی نحوه و کیفیت آموزش خود می کنند.
وی با بیان این که برخلاف ادعاهای مطرح شده کیفیت آموزش در مدارس ابتدایی غیردولتی در ظاهر در حد قابل قبولی است! می گوید: دلیل آن هم واضح است. چون ارزشیابی های این مقاطع توصیفی است و کمتر دانش آموزی در امتحانات نهایی مردود می شود. به خصوص در مدارس غیردولتی. برخی از همین دانش آموزان وقتی به مقاطع بالاترابتدایی می روند حتی بلد نیستند که نام خودشان را بنویسند! بعد هم وقتی به مقاطع متوسطه می روند، چون پایه تحصیلی شان ضعیف است، به مشکل بر می خورند و از آنجایی که امتحانات نهایی به صورت سراسری برگزار می شود، نمی توانند از پس آنها برآیند!
سحرخیز با رد دیدگاه محمودزاده در مورد چرایی ضعف معدل در بین دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی می گوید: من اصلا موافق نظر آقای محمود زاده نیستم. چون دانش آموزان مدارس دولتی هم همان امتحانات نهایی و همان کنکور را دارند، یعنی شرایط برای هر دو طیف یکسان است. ضمن آنکه دانش آموزان مدارس دولتی هم اغلب کلاس کنکور و ...می روند. بنابران، استدلال درست نیست، بلکه گره اصلی در نبود نظارت در سیستم آموزش و پرورش ماست. اگر نظارت درستی روی عملکرد انواع مدارس باشد، قطعا چنین مشکلاتی بروز نخواهد کرد و کیفیت آموزش تا این حد متزلزل نخواهد بود! آنهم در مدارسی که فلسفه راه اندازی آنها این بوده که بتوانند خدمات بیشتری به دانش آموزانی که می خواهند واقعا درس بخوانند یا والدینی که می خواهند فرزندان باسوادی داشته باشندو در عین حال وضع مالی مناسبی هم داشته باشند، ارائه دهند.