حمید میرمعینی
کارشناس بازار سرمایه

ارز توافقی سبب شفاف‌سازی و حذف رانت می‌شود و از هدررفتن منابع به سود عده‌ای خاص جلوگیری می‌کند و در نهایت موجب حرکت به سمت نظام بازار آزاد ارز خواهد شد.ما به اهدافی که برای ارز ترجیحی تعیین کرده بودیم، نرسیدیم. عدم نظارت صحیح و فقدان مکانیسم‌های تشخیص و تخصیص صحیح و عادلانه، باعث شد که این تخصیص‌ها به صورت رانتی و توصیه‌ای انجام شود. همچنین، سیاست ارز ترجیحی نتوانست قیمت کالا‌ها را کاهش دهد و مصرف‌کنندگان را منتفع کند.کسانی که ارز ترجیحی را دریافت می‌کردند، محصولات وارداتی خود را عمدتاً با نرخ ارز بازار آزاد می‌فروختند؛ در حالی که صادرکنندگان مجبور بودند ارز خود را به نرخ نیمایی عرضه کنند.عدم انتفاع صادرکننده و تولیدکننده از این ارز ترجیحی باعث شد که تولیدکنندگان حاشیه سود پایینی داشته باشند و از سرمایه‌گذاری در حوزه‌های عملیاتی فعالیت خود ناتوان شوند. با ایجاد سامانه ارز توافقی، حاشیه سود صنایع صادرات‌محور که منابع ارزی آن‌ها به‌صورت آزادتری در سامانه ارز مبادلاتی عرضه خواهد شد، افزایش پیدا می‌کند و چرخه سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها دوباره فعال می‌شود. در صورت وقوع این اتفاق، امیدوار هستیم که صنایع صادرات‌محور پروژه‌های خود را توسعه دهند. درصورت بهبود درآمدهای صنایع صادرات محور مانند پتروشیمی، فولادی، معدنی و...، می‌توانیم شاهد رشد در تولید ناخالص داخلی کشورمان باشیم.احتمال دارد صنایعی که از ارز ترجیحی برای واردات ماشین‌آلات و قطعات مورد نیاز خود استفاده می‌کردند، شاهد افزایش قیمت در محصولات خود باشند؛ ولی واقعیت این است که به مرور زمان، این افزایش نرخ‌ها با توجه به کشش تقاضا کنترل خواهد شد و به نرخ‌های واقعی بازار نزدیک خواهد شد.در خصوص اینکه چه مسائلی به موفقیت سامانه ارز توافقی کمک می‌کند،اولین نکته این است که قیمت ارز در این سامانه به‌وسیله عرضه و تقاضا تعیین شود و همچنین دولت در ابتدای فعالیت این سامانه منابعی داشته باشد تا این بازار را مدیریت کند. این مدیریت باید برای یک مقطع زمانی کوتاه باشد و نهایتاً مداخله دولت در تعیین قیمت پایان یابد.برای اینکه این سیاست ارز توافقی مؤثر واقع شود، ابتدا نیاز به هماهنگی بالا در ساختار‌های سیاسی و اقتصادی کشور داریم. حل مسائلی مانند کاهش و رفع تحریم‌ها، برطرف شدن کسری بودجه دولت، دسترسی دولت به منابع ارزی خود و حل مسئله FATF می‌توانند پشتوانه سیاسی قوی برای کمک به موفقیت این سیاست جدید ارزی کشور باشند.
اگر این سیاست نیز شکست بخورد، اقتصاد ایران آسیب جدی می‌بیند و ممکن است دوباره به سیاست مخرب ارز ترجیحی بازگردیم. اما من خوش‌بین هستم که دولت چهاردهم می‌خواهد سیاست‌های اقتصادی غلط گذشته را جبران کند.هرچه این سامانه بهتر جا بیفتد و مأموریتش را به‌درستی انجام دهد، قطعاً شاهد شفاف‌تر شدن بازار ارز خواهیم بود و هیجانات ارزی که هر از چندگاهی در اقتصاد کشور ما به وجود می‌آید، بهتر مدیریت خواهد شد.با توجه به اینکه بازار سرمایه بعد از یک دوره طولانی رکود و افت، بالاخره رشدی داشته است، سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتری به سمت سهم‌های بزرگ و بنیادی‌تر حرکت می‌کنند؛ اما به مرور زمان که این سهم‌ها به نقطه اشباع برسند، بازار آرام آرام به سمت صنایع یا شرکت‌های کوچک‌تر حرکت خواهد کرد. مدیران سازمان بورس و مسئولان نظارتی باید مراقب باشند که رشدی حباب‌گونه صورت نگیرد. همچنین در این مدتی که بازار روند صعودی داشته است، شرکت‌های کوچک نیز رشد خوبی را تجربه کرده‌اند؛ اما برای اینکه این شرکت‌ها دوباره صعودی شوند، باید توجیه بنیادی نیز داشته باشند و صرفاً جریان نقدینگی باعث رشد آنها نشود.شرکت‌های صادرات‌محور به دلیل سیاست‌هایی مانند ارز توافقی، اقبال سرمایه‌گذاران را به دست آورده‌اند.روند بازار سرمایه در یک ماه و نیم اخیر نشان داده که بازار سرمایه به یک بلوغ خاصی رسیده است و به لطف ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری حرفه‌ای که ایجاد شده‌اند، عملاً التهاب‌ها و هیجانات توده‌وار در این مدت وجود نداشته و شاهد دست‌به‌دست شدن سهام بوده‌ایم.