علی مروی
اقتصاددان

تک نرخی کردن ارز حتماً باید چند مرحله‌ای باشد. همانطور که موقعی که می‌خواهیم ارز را کنترل کنیم چند مرحله دارد و مثلا می‌گوییم ۳۰ گروه کالایی مشمول ارز نیمایی و ۵ گروه کالایی مشمول ارز دستوری، موقع آزاد کردنش هم حتما باید همینطوری پیش برویم. یعنی بگوییم صادرکنندگان محصولات گروه اول با ارز توافقی و محصولات گروه دوم با ارز نیمایی. پیشنهاد ما این است که صادرکنندگان خرد و صادرکنندگان محصولاتی مثل فرش دستباف یا زعفران که بازارهای مشخصی دارد، ارز توافقی بدهند، اما صادرکننده‌های عمده همچنان در بازار نیمایی بمانند تا زمانی که این ارز توافقی شکل بگیرد. پس اول مرحله به مرحله بودن طرح انجام شود. دوم حتما باید فکری به حال افزایش نرخ ارز کنند. اینکه آقای فرزین می‌گوید ما بعد از تعطیلات می‌خواهیم کاری انجام بدهیم که نرخ ارز را کنترل کنیم درست نیست و باید زودتر این کارها را انجام می‌دادند. سوم، حتماً باید مشخص شود وقتی  می‌گوییم همه صادرکننده‌ها و وارد کننده‌ها باید بیایند در بازار ارز توافقی، حتما ارز توافقی مثل خود بورس دامنه نوسان و بالا پایین دارد. اینطور نیست که من امروز با شما روی ۷۵ هزار تومان توافق کنم و فردا بخواهم روی ۸۵ هزار تومان با شما معامله کنم. چون این بازار هم‌ مثل بورس دامنه نوسان دارد، لنگر و سقف مقاومت دارد. این رفتار بانک مرکزی که کاملاً منفعلانه اعلام کند که بازار را بر اساس توافق گذاشته است، خلاصه الان این روش که آقای فرزین در پیش گرفته حتما شکست می‌خورد و آسیبش این می‌شود که ما یک بار دیگر برای اصلاح نظام ارزی دچار شوک می‌شویم که تا سال‌ها جبران این شوک خطرناک است.به شخصه سامانه ارز توافقی را قبول دارم اما مشکل این است که ما از ابزارهای آن استفاده نمی‌کنیم. مثل این است که ما یک عدد ماشین بنز تحویل سیاست‌گذار داده باشیم که فقط با آن بوق می‌زند، ما می‌گوییم این ماشین کلی آپشن دیگر هم دارد و  از آن استفاده کن. اما آقای فرزین می‌گوید من از کل این ماشینی که در اختیارم است فقط توافقش را می‌دانم، اما الزامات دیگر مثل شفافیت یا کنترل بازار را نمی‌دانم. ببینید بانک مرکزی کنترل قیمت را نمی‌تواند داشته باشد اما کنترل بازار را که دارد.اما این کنترل نه به معنای اینکه بیایم به بازار دستور  بدهیم اما می‌توانیم با ابزارهای خودش آن را کنترل ‌کنیم که این بخش متاسفانه انجام نمی‌شود.با توجه به روند افزایش نرخ ارز که از اکنون شروع شده، احتمالا چند ماه دیگر شاید تا شب عید ما نرخ بسیار بالاتری از نرخ ارز را تجربه کنیم و مثلا به نرخ‌های حدود ۹۵ تا ۱۰۰ هزار تومان می‌رسیم. بعد آن موقع چه اتفاقی می‌افتد؟ آن موقع آقای فرزین یا یک عزیز دیگری در تلویزیون ظاهر می‌شود و می‌گوید نرخی که ما قبول داریم مثلاً نرخ ارز ۷۵ یا ۸۵ هزار تومن است و این نرخ به وفور وجود دارد و دوباره دولت مجبور می‌شود نرخی ترجیحی را آنجا اعلام کند. این مسیر را ما بارها تجربه کردیم که شما نرخ ارز را آزاد می‌کنید بعد که خیلی بالا می‌رود، خود دولت بابت هزینه‌هایی که متحمل می‌شود مجبور است بیاید یک قیمت را اعلام کند و دوباره ارز چند نرخی می‌شود. پس از الان باید فکر این را کنند که بازار را درست تنظیم کنند که خود به خود به سمت نرخ تعادلی برود. ما الان به سمت نرخ تعادلی نمی‌رویم ما الان داریم از نرخ تعادلی دور می‌شویم. متاسفانه آقای فرزین فعلاً در این بازار منفعل است. الان چند روز است که همه جا تعطیل است اما حتماً از روزی که بازارها جدی باز بشود شاهد افزایش نرخ ارز هستیم. بنابراین همین الان باید برای این موضوع فکر کند و دامنه نوسانش مشخص شود و برای معاملات بالاتر از نرخ مجاز مالیات تعریف شود. یعنی اگر امروز نرخ ارز توافقی بازار ۷۵ تومان است اما اگر کسی بخواهد بر روی ۸۵ تومان توافق کند باید بابت این ۱۰ هزار تومانی که دارد بالاتر از سقف توافق معامله انجام می‌دهد جریمه شود تا بازار خود به خود روی نرخ توافقی به یک تعادل برسد. وقتی در اقتصاد از شرایط تعادل خارج می‌شوید یا این برون‌زا می‌شود یا سمت تعادل برمی‌گردد.