کرونا و آنفولانزا علیه سلامت شهروندان
[حمید رضا خالدی] چند هفته گذشته افزایش نگران‌کننده آمار مبتلایان به آنفلوآنزا و کرونا باعث شد تا وزیر و مدیران بهداشت و درمان کشور نسبت به شیوع این دو بیماری هشدار دهند. بیماری‌هایی که شاید مانند ویروس کرونای سال۹۹ باعث مرگ و میر شمار زیادی از شهروندان نشوند اما، این روز‌ها انتشار بیش از حد تصور آن در جامعه باعث شده تا زندگی و کار بسیاری از شهروندان مختل شودو حتی کار گروهی از مبتلایان که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا بوده‌اند، به ICU و حتی شاید فوت شدن بکشد! در این میان شاید نکته مهم مشابهت این دو ویروس با یکدیگر باشد. موضوعی که باعث شده تا در برخی موارد، پزشکان از تشخیص اینکه بیمار به کرونا مبتلا است یا آنفلوآنزا عاجز بماند و مجبور شود تا مراجعه‌کننده را برای آزمایش‌های تخصصی معرفی کنند. اما اینکه این دو ویروس چه ویژگی‌هایی دارند و چگونه می‌توانند سلامت جامعه را به خطر بیندازند و اینکه در حال حاضر وضعیت انتشار آن‌ها چگونه است، سؤالاتی است که در گفت و گو با آرمیتیس رمضانی، استاد بیماری‌های عفونی، دبیرانجمن عفونی ایران و مدیرگروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور ایران، به دنبال پاسخ‌هایی برای آن‌ها بوده‌ایم.
طی چند هفته اخیر بار‌ها اخبارنگران‌کننده‌ای در مورد افزایش تصاعدی آمارمبتلایان به کرونا و آنفلوآنزا در رسانه‌ها منتشر شده است. واقعاً وضعیت تا این حد نگران‌کننده است؟
بله. البته نباید طوری صحبت کرد که باعث ایجاد وحشت بین مردم شودچون خوشبختانه این بیماری - چه از نوع کرونا باشد و چه از نوع آنفلوآنزای نوع A- قابل درمان هستند. ولی به هر حال از آنجاییکه این ویروس‌ها می‌توانند زندگی روزمره شهروندان را به شدت مختل کنند یا به علت اینکه می‌توانند برای افراد پرخطر مانند سالمندان یا کودکان زیر ۵ سال یا مادران باردار و کسانیکه بیماری‌های قلبی و تنفسی و مغزی دارند، خطرناک باشد، باید با رویکردی جدی به آن پرداخته شود. چون در مورد این طیف از شهروندان ممکن است کار آن‌ها را به ICU بکشاند یا حتی باعث فوت آن‌ها شود.
اصولاً کدامیک از این دو ویروس خطرناک‌تر هستند؟ ویروس کرونا یا آنفلوآنزای نوع A؟
برای پاسخ به این سؤال بهتر است نگاهی داشته باشیم به شرایط این ویروس‌ها و میزان خطرناک بودن آن‌ها. ببینید اگر طیف بیماری‌های ویروسی پاییری و زمستانی را مانند یک خط کش در نظر بگیریم در یک سر آن ویروس سرماخوردگی وجود دارد و در سر دیگر آن ویروس آنفلوآنزای نوع A. سرماخوردگی علائم مشخصی دارد و شامل آب ریزش بینی یا سردرد و.. است که چندان جدی نیست و فرد را زمین گیر نمی‌کند و معمولاً هم به خودی خود و با کمی استراحت یا مصرف برخی دارو‌های مشخص برطرف می‌شود و درمان ۳ تا ۵ روز به طول می انجامد. اما سوی دیگراین خط کش، ویروس آنفلوآنزای نوع A می‌باشد که شدت آن اصلاً با سرماخوردگی قابل مقایسه نیست و علائمی مانند تب شدید، گلودرد‌های شدید، سرفه‌های زیاد و شدید، سردرد‌های مزمن، درد‌های عضلانی و استخوانی و... را دارد که گاهی آنچنان شدید می‌شود که زندگی و فعالیت‌های کاری شهروندان را مختل می‌کند و دوره درمان آن ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد. البته در این طیف صاف ما، ۱۲۰ ویروس دیگر هم وجود دارند که معمولاً یا نادر هستند یا به شدت آنفلوآنزای نوع A نیستند. مثل ویروس کرونا. این ویروس هم تقریباً همان علائم آنفلوآنزا را دارد به جز آنکه شدت آن اصلاً در آن حد نیست و معمولاً هم زندگی شهروندان را به خطر نمی‌اندازد. مگر آنکه فرد جزء افراد پرخطر و آسیب‌پذیری باشد که از آن صحبت کردیم. در واقع ویروس کرونا از لحاظ شدت و خطرناک بودن چیزی بین سرماخوردگی و ویروس آنفلوآنزای نوع A است.
پزشکان چطور می‌توانند بین این دو - یعنی کرونا یا آنفلوآنزا - فرق بگذارند؟
معمولاً از روی شدت علائم، این دو از هم قابل تشخیص هستند. البته برخی موافق هم قابل تشخیص نیست. ضمن آنکه اگر بیمار جوان باشد و یا اگر بیماری زمینه‌ای نداشته باشند، پزشکان به تشخیص خود بسنده می‌کنند و براساس همان تشخیص هم برای بیمار دارو تجویز می‌کنند اما اگر فرد جزء گروه‌های پرخطر یا طیف‌هایی که بیماری زمینه‌ای دارند، باشد، وی را برای تشخیص با «کیت» آزمایشگاهی معرفی می‌کند.
در این میان نقش واکسن آنفلوآنزا تا چه حد ملموس است؟
خیلی زیاد. در طول این مدت افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، تقریباً هیچ کدام واکسن آنفلوآنزا نزده‌اند.وگرنه افرادی که واکسن زده‌اند یا کادر درمان، به خاطر تزریق این واکسن یا مبتلا نمی‌شوند یا اگر هم بشوند به نوع خفیف آن مبتلا می‌شوند.
پس همچنان معتقدید که شهروندان واکسن آنفلوآنزا بزنند.
الان دیگر چنین توصیه‌ای را نمی‌کنیم. چون واکسن آنفلوآنزا برای اینکه فعال شود و بتواند اثرگذار باشد، دو هفته از زمان تزریق زمان لازم دارد. بنابراین اگر شما الان این واکسن را بزنید دو هفته دیگر اثرگذار خواهد بود. از طرفی پیش‌بینی ما این است که تا اواسط یا اواخر بهمن این شدت این ویروس کاهش پیدا می‌کند. پس عملاً زدن واکسن چندان تأثیری ندارد.
فکر کنم در حال حاضر ما در قله ابتلا به آنفلوآنزا و کرونا هستیم؟
بله. البته الان در انتهای نقطه پیک هستیم. یعنی از این به بعد انتظار داریم که میزان چرخش آنفلوآنزا در جامعه کاهش پیدا کند و تا اواخر بهمن این روند ادامه داشته باشد. پس از آن هم پیش‌بینی می‌کنیم که موج ابتلا به ویروس آنفلوآنزای نوع B آغاز شود که احتمالا تا اواسط فروردین با شدت ادامه پیدا خواهد کرد و تا اواخر شهریور نیز این نوع ویروس ادامه خواهد داشت.
و شدت آنفلوآنزای نوع B نیز به همین شدت نوع A آن است؟
ویروس آنفلوآنزای نوع B، تقریباً مانند نوع A آن است با این تفاوت که شدت آن کمتر است.
در مورد ویروس آنفلوآنزا ممکن است فردی به خاطر ایمن بودن بدنش، مبتلا نشود؟
بله. این احتمال وجود دارد. ضمن آنکه ممکن است به خاطر آنکه سال قبل واکسن‌زده یا این نوع آنفلوآنزا را گرفته است، امسال بدنش تا حدودی نسبت به این ویروس ایمن شده و به همان نسبت هم احتمال ابتلایش به آن، کمتر شده است.
یعنی آنفلوآنزای امسال هم مشابه آنفلوآنزای سال گذشته است؟
البته معمولاً ویروس‌ها در هر دوره زمانی جهش پیدا می‌کنند ولی این جهش‌ها گا‌هاً زیاد نیست. بنابراین ویروس آنفلوآنزای نوع A امسال تا حدود زیادی مشابه مدل سال گذشته آن است.
پس با این حساب، اگر فردی سالم و جوان باشد، در صورتی که علائم سرماخوردگی و یا سردرد و گلو درد و... را مشاهده کرد لازم نیست نگران شود و فوری به دکتر مراجعه کند؟
وقتی شما سالم هستید و بیماری زمینه‌ای نیز ندارید و در عین حال در منزل هم کودک زیر ۵ سال یا سالمند بالای ۶۵ سال ندارید، وقتی دچار آب ریزش بینی و سوزش چشم و بینی یا تب خفیف می‌شوید و این علائم به گونه‌ای نیست که زندگی و فعالیت روزانه شما را مختل کرده باشد، بهترین درمان و توصیه ما این است که در منزل بمانید و استراحت کنید و از همان غذا‌ها و نوشیدنی‌های خانگی و سنتی مختص سرماخوردگی استفاده کنید تا بهبود حاصل شود. در واقع تا زمانیکه زندگی شما مختل نشده است و بیماری زمینه‌ای هم ندارید چندان نیازی نیست که به پزشک مراجعه کنید. متأسفانه برخی از شهروندان به صورت سرخود از انواع آنتی بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند یا در این روز‌های آلوده به پیاده روی و ورزش در فضای باز می‌روند که این رویه، کاملاً غلط است و فقط باعث تشدید بیماری آن‌ها خواهد شد و روند درمانی آن‌ها را طولانی‌تر خواهد کرد.
فکر می‌کنم بهترین راه جلوگیری از ابتلا به این ویروس نیز، همان شیوه سنتی ماسک زدن و حفظ بهداشت فردی باشد. درست است؟
بله. دقیقا. چون این بیماری جزء بیماری‌های تنفسی است و از راه هوا منتقل می‌شود بنابراین ماسک زدن درکنار تقویت سیستم ایمنی بدن می‌تواند بهترین گزینه برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری‌ها باشد. گرچه در عمل، بخش اعظمی از هموطنان این بیماری‌ها را گرفته‌اند ولی به هر حال باز هم باید رعایت کرد.
