اراده اروپا در ترازوی دیپلماسی با ایران
دور جدید گفتوگوهای ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در شرایطی برگزار میشود که نتیجه آن میتواند میزان اراده اروپا برای پیشبرد دیپلماسی و دستیابی به چارچوبی برای مذاکره در مسیر کاهش تنشها، بویژه بر سر قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را مشخص کند. کاظم غریبآبادی، معاون حقوقی و بینالملل وزارت امور خارجه اعلام کرد که این دور از گفتوگوها در ۱۳ ژانویه (۲۴ دیماه) در ژنو برگزار خواهد شد. این گفتوگوها برای بررسی موضوعات و تعیین چارچوبهاست و هنوز نمیتوان درباره نتیجه آن پیشبینی کرد. آخرین دور گفتوگوهای ایران و سه کشور اروپایی، ۹ آذرماه در ژنو برگزار شد. این نشست، که از سوی سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان «طوفان فکری» توصیف شد، به بررسی آخرین تحولات دوجانبه، مسائل منطقهای، برنامه هستهای ایران و رفع تحریمها اختصاص داشت. دو طرف در پایان توافق کردند که علیرغم اختلافات و چالشهای جدی، مسیر دیپلماسی را ادامه دهند. غریبآبادی که همراه با مجید تختروانچی ریاست هیئت ایرانی را بر عهده داشت، پس از پایان نشست تأکید کرد: «ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم، و ترجیح ما مسیر گفتوگو و تعامل است.» همچنین اعلام شد که این گفتوگوها در آینده نزدیک ادامه خواهد یافت. در همین حال، دیپلماتهای سه کشور اروپایی با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق)، آمادگی خود را برای ادامه مسیر دیپلماسی اعلام کردند؛ نشانهای از تمایل دو طرف برای کاهش تنشها در روابط پرچالش اخیر.
چالشها و موانع در روابط ایران و اروپا
روابط ایران و سه کشور اروپایی بشدت تحت تأثیر مجموعهای از مسائل پیچیده از جمله ادعای دخالت ایران در جنگ اوکراین، گامهای جبرانی ایران در برجام، نگرانی اروپا از پیشرفتهای هستهای ایران، اعمال تحریمهای جدید و تهدید به فعالسازی سازوکار اسنپبک قرار گرفته است. تروئیکای اروپا در تاریخ ۲۰ آذرماه، در واکنش به گزارش مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره افزایش تولید اورانیوم غنیشده ۶۰ درصدی ایران، بار دیگر ادعاهای سیاسی درباره برنامه صلحآمیز هستهای کشورمان را تکرار و بدون اشاره به اینکه بدعهدی و بیعملی کدام طرفها اجرای توافق هستهای را به بنبست کشانده است ادعا کردند که اقدامات ایران برجام را توخالی کرده است. در بیانیهای که در تارنمای دولت انگلیس منتشر شد، آمده است: «ما بسیار نگران هستیم که ایران تعداد سانتریفیوژهای در حال استفاده را افزایش داده و مقدمات نصب زیرساختهای غنیسازی اضافی را آغاز کرده است. این اقدامات ظرفیت غنیسازی ایران را افزایش میدهد.» آنها ادعا کردند که گامهای ایران باعث افزایش ذخایر اورانیوم غنیشده بدون توجیه غیرنظامی معتبر شده و خواستار توقف فوری این اقدامات شدند. تروئیکا در نامهای مورخ ۱۶ آذرماه نیز اعلام کرده بود که آماده فعالسازی مکانیسم اسنپبک در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. در این نامه از ایران خواسته شده که از «تشدید» برنامه هستهای خود اجتناب کرده و فضای لازم برای پیشرفت دیپلماتیک را فراهم کند. همچنین ادعا شده که سه کشور از تمامی ابزارهای دیپلماتیک، از جمله سازوکار اسنپبک، برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای استفاده خواهند کرد. مکانیسم ماشه فرآیندی است که به طرفهای برجام اجازه میدهد تحریمهای تعلیقشده تحت قطعنامه ۲۲۳۱ را در صورت بروز اختلاف، طی فرآیندی احیا کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز هشدار داده که استفاده از این ابزار، واکنش قاطع ایران را در پی خواهد داشت و ممکن است دکترین هستهای کشور را تغییر دهد.