روزنامه جوان
1403/10/18
سازماندهی، اشاعه و دسترس‌پذیر کردن اطلاعات وظیفه کتابدار است
جوان آنلاین: دکتر زهره میرحسینی، پیشکسوت کتابداری، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد است که به همراه چهار نفر دیگر به عنوان پنج بانوی تأثیرگذار در حفظ و معرفی میراث تمدن ایران اسلامی اخیراً در موزه ملک مورد تقدیر قرار گرفتند. «جوان» به همین انگیزه در گفتگو با این چهره دانشگاهی به موضوع کتابداری، جایگاه یک کتابدار در جامعه و برخی مسائل مرتبط دیگر با شغل و وظیفه کتابداران پرداخته است. از شما و چند نفر دیگر به عنوان بانوان تأثیرگذار در حفظ و معرفی میراث تمدن ایران اسلامی قدردانی شده است، لطفاً به بخشی از این خدمات اشاره کنید. من، چون بیشتر یک چهره دانشگاهی محسوب می‌شوم به غیر از بحث تدریس در دانشگاه روی مقالات، کتاب و پایان نامه‌ها فعالیت کردم و به هر جهت سعی کردم مواردی را که مرتبط با کشورمان هستند، به صورت بهتری به جامعه هدف یا کنفرانس‌های بین‌المللی که در آنها حضور داشتم ارائه کنم و تلاش کردم آنها یک شناخت مثبت از ایران پیدا بکنند. در حوزه صنایع دستی و میراث فرهنگی هم من فکر می‌کنم کتابخانه‌ها می‌توانند نمایشگاه‌های مختلفی برپا کنند، مثلاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نمایشگاهی در کشور چین گذاشت که کارهایش را من انجام دادم و کتاب‌های خیلی خوبی درباره ایران و شهر‌های مختلف ارائه کردیم و خیلی هم موفق و اثر گذار بود. در آن نمایشگاه نشان دادیم در حوزه نشر چه پیشرفت‌هایی داشتیم و همچنین در کنار مناظر طبیعی از کشورمان کتاب‌هایی که درباره زنان شاغل ایرانی و کار‌هایی را که انجام می‌دهند، ارائه کردیم که اثرگذاری بالایی در نوع نگاه خارجی‌ها به ایران و همچنین فرهنگ ما داشت و به طور کلی یک تجربه بسیار موفق بود. بسیاری از مردم با کتابداری و وظایف کتابدار آشنا نیستند، شما به عنوان یک استاد دانشگاه که در این زمینه صاحب تألیفات و مقالات علمی زیادی هستید کتابدار را چگونه تعریف می‌کنید؟ اگر بخواهیم کتابداری را توضیح بدهیم باید بگویم که به فراهم آوری منابع برای رشته‌های موضوعی خاص، کتابداری گفته میشود. کتابدار دسترسی منابع مختلف را برای انجام پژوهش یا کمک به دانشجویان و استادان یا هر پژوهشگری که در حال انجام کار پژوهشی هست، فراهم و ایجاد می‌کند. البته کتابداری در یک جمله و عبارت خلاصه نمی‌شود چراکه ما انواع کتابخانه‌ها را داریم و می‌توانیم در هر کدام از آنها خدمات کتابداری متفاوتی ارائه داد. این خدمات چه چیز‌هایی هستند؟ همان‌طور که قبلاً گفتم خدمات کتابداری شامل فراهم‌آوری و سفارش منابع مورد نیاز مخاطبان انواع کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی است، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و همچنین دسترس پذیر کردن این اطلاعات از طرق گوناگون است. بنابراین، کسانی که سراغ این رشته دانشگاهی می‌آیند بحث‌های مجموعه‌سازی موارد و منابع است تا بتوانند آنها را اشاعه بدهند یا اطلاع رسانی جاری کنند. حالا این اطلاع رسانی جاری می‌تواند از طریق وب‌سایت ها، کتابخانه‌های مجازی یا فعالیت‌هایی که کتابخانه‌ها در فضای شبکه‌های اجتماعی دارند صورت بگیرد. کتابدار‌ها اطلاعات و اسناد را ارائه می‌کنند حالا این اطلاعات و اسناد می‌تواند عکس، فیلم، فلش مموری، وب سایت یا هر آن چیزی که اطلاعاتی در خودش دارد، باشد. البته این ارائه اسناد و اطلاعات باید بموقع و به هنگام ارائه شود. حالا این ارائه می‌تواند به صورت آنلاین یا آفلاین و مراجعه حضوری به کتابخانه‌ها صورت بگیرد. با توجه به فراگیر شدن بحث هوش مصنوعی و پیشرفت‌های فناوری که اطلاعات بسیاری را در اختیار کاربران قرار می‌دهد آیا نقش کتابدار و کتابداری مورد خدشه قرار نمی‌گیرد؟ الان میشود به نحو احسن از فضای مجازی استفاده کرد و منابع اطلاعاتی را به شکلی راحت‌تر دسترس‌پذیر کرد، منتها لازم است افراد نحوه جست‌وجو کردن را بلد باشند و این مسئله جزو دروسی هست که دانشجویان رشته کتابداری آن را به خوبی یاد می‌گیرند و انجام می‌دهند. این کار‌ها سواد اطلاعاتی می‌خواهد تا بررسی کند این اطلاعاتی که در فضای وب هست آیا منابع موثقی هستند یا نه؟ کتابدار‌ها معمولاً این کار‌ها را آموزش می‌بینند. با توجه به اینکه تغییرات سریعی در همه عرصه‌های مختلف علمی وجود دارد کتابدار‌ها این چالش را چگونه برطرف می‌کنند؟ دروس این حوزه هر پنج سال یک بار مورد بازنگری قرار می‌گیرد و دروسی که برای دانشجویان این رشته می‌گذارند بر اساس نیازمندی‌های روز است، از طرفی دیگر کتابدار‌ها باید اطلاعات خودشان را به‌روزرسانی کنند. بنابراین، چون راه‌های آموختن یک مقدار فراشناختی آموزش داده میشود مهم نیست که منابع تغییر می‌کنند یا نه، چون می‌توانند با این تغییرات خودشان را هماهنگ کنند. منظورتان این است که اطلاعات در درون یک قالب ریخته میشود و کتابدار با آموزش‌هایی که در دانشگاه می‌آموزد به آنها دست پیدا می‌کند؟ بله، باید بتوانند جست‌وجو کنند و فایل بسازند و می‌توانند به کسانی که نیاز اطلاعاتی دارند ارائه کنند که به این کار خدمات تحویل مدرک می‌گویند. ممکن است مخاطب با خودش بگوید اگر کار کتابدار جست‌وجو و ارائه اطلاعات در مورد مسائل مختلف است پس چرا باید در قالب درس دانشگاهی باشد، چون می‌توان این مهارت‌ها را از طریق آموزش‌های کوتاه مدت‌تر هم یاد گرفت و به کار بست؟! امروز با آمدن هوش مصنوعی بسیاری از مشاغل و کار‌ها با چالش مواجه شده‌اند، اما این امکان برای همه افراد جامعه مانند کودکان، زنان خانه‌دار یا کشاورزان وجود ندارد و اگر قرار باشد که این اقشار به دنبال حل کردن مسائل و مشکلاتشان باشند به کجا باید مراجعه کنند؟ باید یکسری مکان‌ها یا مراکز فرهنگی باشد که این کار‌ها را انجام بدهد. در مورد مشاغل دیگر هم می‌توان این را مطرح کرد مثلاً نقش مشاور برای خانواده و جامعه، نمی‌شود که بدون تخصص و گذراندن دروس دانشگاهی کسی مشاور بشود. در واقع تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی باعث ایجاد نظم فکری میشود و بسیاری از اصول درست و پایه را آموزش می‌دهد. دانشگاه و رشته‌های دانشگاهی دانایی نظری را برای افراد ایجاد می‌کنند دانایی به معنی خرد است و دانایی نظری با مطالعه منظم از پیشینه و پایه به دست می‌آید و دانشگاه به صورت نظام‌مند و هدفمند افراد در معرض مطالعه رشته‌های گوناگون قرار می‌دهد و دانایی نظری آنها را بالا می‌برد، چون این افراد باید بتوانند در موارد مختلفی نظر و مشاوره بدهند. البته در کنار این دانایی نظری برخی رشته اقدامات عملی هم دارد. در برخی آثار نمایشی و تلویزیونی با عنوان و واژه کتابدار به صورت طنز مواجه میشود. تأثیر تعمیم چنین نگاه‌هایی چیست؟ متأسفانه ایرانی‌ها خیلی کتابخوان نیستند. البته در بین نسل جدید این موضوع کمی تفاوت کرده است ولی این مسائل به فرهنگ یک جامعه ارتباط دارد. خوشبختانه بعد از پیروزی انقلاب به دلیل همه گیر شدن سوادآموزی و گسترش دانشگاه‌ها باعث شده سطح سواد جامعه بالا بیاید. این مسئله باعث میشود سطح فرهنگی جامعه هم بالا بیاید. البته داشتن نگاه طنز به کتابداری بیشتر به دلیل نا آشنایی با نوع شغل و کار افراد است و این کار کتابدار‌ها را سخت‌تر می‌کند، چون باید مردم را با محیط و فرهنگ کتاب و کتابخانه و وظیفه خودشان آشنا کنند. در واقع منظور شما این است که، چون نگاه به مطالعه و کتابخوانی، قوی و خوب نیست، نگاه به کتابدار هم درست و واقعی نیست؟ بله، مشکل اقتصادی و تورم کتاب را از سبد خانوار مردم خارج کرده است. بحث اقتصاد و فرهنگ مثل تاروپود است که در هم تنیده می‌شوند. اقتصاد زیربنای فرهنگ است اگر وضع اقتصادی جامعه بهتر باشد آنها هم حتماً به مطالعه کتاب، موسیقی سینما، ادبیات و هنر بیشتر مراجعه می‌کنند و اینها در تعیین سطح فرهنگی آن جامعه تاثیر دارند. همه چیز باید از دوران پیش دبستانی و دبستان شروع شود تا به صورت آرام آرام فرهنگ‌سازی اتفاق بیفتد بسیاری از کشور‌های پیشرفته از بچگی آموزش‌های متنوع را شروع می‌کنند تا بعد‌ها آن آموزش‌ها به فرهنگ تبدیل بشوند. تا زمانی که زمینه‌های اجتماعی یک مسئله ایجاد نشود و به نوعی برای آن احساس نیاز نشود تغییری هم اتفاق نمی‌افتد. اگر بحث کتابدار مانند همه دنیا در کشورمان هم جدی گرفته بشود و همان‌طور که بچه‌ها در دوران دبستان معلم دارند در کنار آن معلم، کتابخانه و کتابدار هم باشد رشد فرهنگی و اجتماعی آنها بهتر و بیشتر خواهد بود. برای بازتعریف کردن جایگاه کتابدار و کتابداری چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟ قطعا این کار هم راهبرد‌های خاص خودش را نیاز دارد، نگاه‌های کلان و سیاستگذاری‌های راهبردی که از بالا صورت می‌گیرد تأثیر زیادی دارد و حتماً باید مورد حمایت قرار بگیرد و همچنین باید جایگاه کتابدار در کتابخانه‌های مدارس و سیستم آموزش و پرورش و جا‌های دیگر باید باز تعریف بشود. اگرچه از نظر بودجه‌ای همیشه کتابخانه‌ها در همه جای دنیا با مشکل مواجه هستند ولی دولتمردان و سیاستگذاران باید به آنها کمک کنند تا تقویت بشوند.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
براندازان به دنبال نابودی زیرساخت‌های ایران
سنگ‌های بزرگ دولت در مکران و تهران
آسمان صهیونیست‌ها برای ما باز و بی‌دفاع است
اجرای سند ملی امنیت غذایی شهید رئیسی راهکار بحران آب کشور است
سازماندهی، اشاعه و دسترس‌پذیر کردن اطلاعات وظیفه کتابدار است
بازی پول و جنون نتفلیکس با «بازی مرکب»
درباره گروگانگیری ۲۹ ماهه
تجلیل از پهلوانان ورزش ایران
لاف در غربت صهیونیست‌ها و خانه ویران جولانی و ترکیه
تختی خوب است تختی بودن محال!
هلاکت ۳ صهیونیست در عملیات کرانه باختری
دانشگاه امام حسین (ع) راهکار تأمین آب پایدار تهران را به دولت بدهد
دانشگاه امام حسین (ع) راهکار تأمین آب پایدار تهران را به دولت بدهد
دشمنان با گذر زمان به زوال نزدیک‌تر می‌شوند
زلنسکی: متأسفم که تسلیحات هسته‌ای را واگذار کردیم
آثار و پیام‌های راهبردی عملیات «شهید سلیمانی»
