مکران؛ پایتخت آینده ایران
[شهروند] در روزهای اخیر، بحث‌های جدی درباره انتقال پایتخت ایران به مکران مطرح شده است. معاون اول رئیس‌جمهور گفته است که اگر روزی پایتخت ایران از تهران به جایی دیگر منتقل شود، سواحل مُکران یکی از گزینه‌هاست. محمدرضا عارف، دیروز، درباره انتقال پایتخت گفت: «در ۳۰ سال گذشته این موضوع مطرح بوده است اما امروز بحث ساماندهی مرکز سیاسی به‌صورت جدی مطرح است و اگر به این نتیجه برسیم به‌دلیل محدودیت‌هایی که در ارائه خدمات به مردم تهران با آن مواجه هستیم، یکی از نقاطی که به‌صورت جدی مطرح است، مکران است.» معاون اول رئیس‌جمهور همچنین گفت: «این منطقه جای مناسبی است و محدودیتی هم ندارد. مراکز دیگری هم برای انتقال پایتخت در گذشته مطرح بودند، اما هر کدام محدودیت‌های خاص خود را داشتند، مثلا مشکل تامین آب داشتند یا گرفتار سایر مسائل حاشیه‌ای بودند.»
دیروز سخنگوی دولت، فاطمه مهاجرانی، در نشست خبری خود اعلام کرد که مکران به‌عنوان گزینه‌ای جدی برای پایتخت جدید کشور درنظر گرفته شده است. او گفت دو شورا تشکیل شده است که یکی مشکلات پایتخت را «احصا» می‌کند و دیگری درباره «اقتصاد دریامحور» کار می‌کند و ظرفیت‌هایی را که در منطقه مکران نیاز است بررسی می‌کند. مهاجرانی همچنین گفت تحقیق در این‌باره ادامه دارد اما پایتخت جدید «قطعا در جنوب» کشور است.
ضرورت انتقال پایتخت سیاسی
محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس، با اشاره به پیشینه انتقال پایتخت گفت: بیش از دو دهه است که موضوع انتقال پایتخت سیاسی از تهران مطرح است. این موضوع به‌خاطر مسائل و مشکلاتی است که امروز در تهران وجود دارد و به واقع زندگی در تهران سخت شده است. او ادامه داد: هم‌اکنون تهران هم پایتخت اقتصادی است و هم پایتخت سیاسی؛ اما تهران نمی‌تواند هر دوی اینها باشد. در عرصه حکمرانی نیز تأکید شده که حوزه سیاسی با حوزه‌های اقتصادی و ساختار سیاسی با ساختار اقتصادی باید تفاوت داشته باشد. بنابراین انتقال پایتخت از تهران یکی از موضوعات مهم بوده که مطرح شده و شورایی برای انتقال پایتخت نیز درنظر گرفته شد که آقای رئیس‌جمهور و برخی مسئولان دیگر باید در این شورا تصمیم‌گیری کنند. رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس تأکید کرد: متأسفانه بسیاری از دولت‌ها به بحث انتقال پایتخت بها ندادند و هیچ جلسه‌ای هم برای این موضوع تشکیل ندادند. برخی از دولت‌ها نیز برای انتقال پایتخت جلسات تشکیل دادند؛ اما هیچ‌گونه تصمیم‌گیری جدی در این زمینه انجام نشده است. شاید یکی از انتخاب‌های سختی که شورای انتقال پایتخت باید بگیرد این باشد که پایتخت سیاسی کجا باشد. جوکار در پاسخ به این پرسش که به‌نظر شما، پایتخت سیاسی ایران باید کجا باشد، اظهار کرد: پایتخت سیاسی باید جایی باشد که در دسترس همه مردم کشور باشد و دورترین نقاط نیز دسترسی لازم را به این پایتخت داشته باشند. اما پایتخت سیاسی نباید گرفتار ترافیک باشد. بر این اساس می‌توانیم از تجربه کشورهای دیگر که انتقال پایتخت داشتند، استفاده کنیم. ضرورت دارد که انتقال پایتخت انجام شود و پایتخت سیاسی را از پایتخت اقتصادی و صنعتی جدا کنیم.
تصمیم سخت مکان انتقال پایتخت
او به جلسه شورای انتقال پایتخت در دولت چهاردهم اشاره کرد و گفت: شورای انتقال پایتخت با حضور معاون اول رئیس‌جمهور برگزار می‌شود و یک نماینده عضو کمیسیون امور داخلی کشور مجلس نیز در این شورا حضور دارد. از سوی دیگر، وزارت کشور و برخی از وزارتخانه‌ها نیز در این شورا عضو هستند. در این شورا باید تصمیمات سختی بگیرند، اما اینکه بنشینند و صحبت کنند و بروند، خروجی ندارد. تصمیم‌گیری درخصوص مکانی که شاخص‌های لازم را برای یک پایتخت سیاسی داشته باشد، باید انجام شود و نهایتا شروع به ایجاد زیرساخت‌های لازم کنند. رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس با اشاره به تشکیل جلسه شورای انتقال پایتخت در دولت چهاردهم افزود: شورای انتقال پایتخت در دولت چهاردهم تاکنون یک جلسه برگزار کرده است. دولت جدید است و تا با محیط آشنا شوند زمان می‌برد. این ناحیه از نظر تاریخی و استراتژیک اهمیت زیادی دارد و به‌عنوان یک پیوند حیاتی میان فرهنگ‌ها و اقتصادهای مختلف در طول تاریخ عمل کرده است. مکران با جغرافیای منحصربه‌فرد، منابع غنی و پتانسیل توسعه اقتصادی شناخته می‌شود. دلایلی که باعث شده مکران در فهرست گزینه‌های پایتختی ایران قرار بگیرد
موقعیت استراتژیک:
مکران به‌دلیل نزدیکی به دریای عمان و دسترسی به اقیانوس هند، در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند ایران را به قطب تجارت بین‌المللی تبدیل کند. این موقعیت استراتژیک باعث می‌شود که مکران نقش مهمی در تأمین نیازهای اقتصادی و ارتباط با جهان ایفا کند.
تمرکززدایی از تهران:
تمرکز امکانات و جمعیت در تهران یکی از چالش‌های بزرگ ایران است. انتقال پایتخت به جایی دیگر -از جمله مکران- می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر امکانات در سراسر کشور کمک کند و رشد مناطق محروم‌تر را تسریع بخشد.
ظرفیت توسعه شهری:
مکران به‌دلیل مساحت وسیع و کم‌جمعیت بودن، پتانسیل بالایی برای ساخت زیرساخت‌های جدید و توسعه شهری دارد. این منطقه می‌تواند به‌صورت مدرن و برنامه‌ریزی‌شده ساخته شود، بدون مشکلات ترافیکی و محیط‌زیستی موجود در تهران.
تقویت ارتباطات بین‌المللی:
مکران با دسترسی به آب‌های آزاد و نزدیکی به کشورهای همسایه می‌تواند به بهبود ارتباطات تجاری، فرهنگی و دیپلماتیک ایران با جهان کمک کند. بندر چابهار می‌تواند نقطه اتصال ایران به بازارهای آسیای میانه، جنوب آسیا و سایر نقاط جهان باشد.
امنیت انرژی و تجارت:
موقعیت مکران در نزدیکی تنگه هرمز و دریای عمان، این منطقه را به یکی از مناطق مهم جهان برای ترانزیت انرژی تبدیل کرده است. این ویژگی می‌تواند ایران را به مرکز تأمین انرژی جهانی تبدیل کند.
توجه به توسعه مناطق محروم:
انتخاب مکران به‌عنوان پایتخت، باعث توسعه زیرساخت‌ها، بهبود وضعیت اقتصادی و ارتقای سطح زندگی مردم این منطقه خواهد شد.
چالش‌های انتقال پایتخت به مکران
البته انتقال پایتخت به مکران نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری کلان است. ایجاد زیرساخت‌های لازم ازجمله جاده‌ها، فرودگاه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز صنعتی، چالشی بزرگ خواهد بود. همچنین، نیاز به مدیریت مناسب برای حفاظت از محیط‌زیست منطقه و حفظ فرهنگ بومی وجود دارد. بدیهی است هم‌اکنون امکانات کشور، اجازه ایجاد چنین تاسیسات عظیمی را نمی‌دهد. همچنین این نقد نیز مطرح است که انتقال پایتخت به نزدیک مرز، اعم از مرزهای خاکی و دریایی، از نظر امنیتی مشکل‌زاست و بهتر است پایتخت در عمق سرزمینی کشور باشد. هرچند انتقال پایتخت به مکران ایده‌ای جذاب به‌نظر می‌رسد، اما این پروژه با چالش‌های متعددی نیز همراه است:
۱. هزینه‌های سنگین زیرساختی
ایجاد شهری جدید با امکانات مدرن و زیرساخت‌های اداری، آموزشی، درمانی و حمل‌ونقل، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیمی است. این موضوع نیازمند تأمین منابع مالی و مدیریت بهینه هزینه‌هاست.
۲. تأمین امنیت منطقه
منطقه مکران به‌دلیل نزدیکی به مرزها و مسیرهای آبی بین‌المللی، با مسائل امنیتی خاصی روبه‌روست. تضمین امنیت پایتخت جدید، یکی از پیش‌نیازهای اساسی این انتقال است.
۳. حفظ محیط‌زیست و فرهنگ بومی
ساخت‌وساز گسترده و انتقال جمعیت به این منطقه ممکن است باعث تخریب محیط‌زیست و تغییرات فرهنگی در جامعه بومی مکران شود. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت حساس است.
گام‌های اجرایی انتقال پایتخت
برای اجرای موفق انتقال پایتخت، اقدامات زیر ضروری به‌نظر می‌رسد:
مطالعات امکان‌سنجی: بررسی دقیق جغرافیایی، اقلیمی و اقتصادی منطقه مکران برای تعیین قابلیت‌های آن. ایجاد زیرساخت‌های کلیدی: ساخت فرودگاه، راه‌آهن، جاده‌های اصلی و مراکز خدماتی در منطقه. تدوین برنامه جامع توسعه: تعیین نقش مکران به‌عنوان پایتخت سیاسی و اقتصادی کشور و برنامه‌ریزی بلندمدت برای رشد پایدار آن. جلب مشارکت بخش خصوصی: تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد اشتغال در منطقه.
بنادری که به‌علت موقعیت کلیدی‌شان پایتخت شدند
در ادامه با بنادری آشنا می‌شویم که به‌علت موقعیت کلیدی‌شان پایتخت کشورهای مختلف شده‌اند.
بانکوک، تایلند
بانکوک پایتخت و بندر اصلی تایلند است که در کنار رود چائو پرایا واقع شده است. این شهر از سال ۱۷۸۲ پایتخت شده است و یک مرکز تجاری مهم به شمار می‌رود.
بوئنوس آیرس، آرژانتین
بوئنوس آیرس پایتخت آرژانتین و یک بندر بزرگ در دهانه رود ریو دلا پلاتا است. این شهر نقش حیاتی در تجارت و صنعت آرژانتین ایفا می‌کند.
باکو، آذربایجان
باکو به‌عنوان پایتخت آذربایجان و یک بندر مهم در دریای خزر شناخته می‌شود. این شهر به‌دلیل میدان‌های نفتی‌اش معروف است و به‌عنوان یک نقطه انتقال مهم برای محصولات نفتی عمل می‌کند.
هلسینکی، فنلاند
هلسینکی هم پایتخت و هم یک شهر بندری بزرگ در فنلاند است که به‌دلیل فعالیت‌های دریایی‌اش در خلیج فنلاند شناخته می‌شود.
