روزنامه کيهان
1403/10/20
اصلاح الگوی تجویز و فرهنگ مصرف راه‌حل انباشت زیانبار دارو در منازل
سرویس اجتماعی- مهدی برازنده: شاید کمتر خانه‌ای در کشورمان پیدا شود که مقدار زیادی داروی استفاده نشده در آن وجود نداشته باشد، داروهایی که انباشت آنها هم زیانی هنگفت به کشور و هم تهدیدی برای سلامت مردم است. امروز کمتر خانه‌ای پیدا میشود که در آن کیسه یا قفسه‌ای مخصوص داروهای اضافی که شاید تاریخ بعضی از آنها نیز گذشته باشد، وجود نداشته باشد. از آنتی بیوتیک گرفته تا انواع و اقسام مُسکن‌ها، داروهای بیماری‌های گوارشی و داروهایی که شاید هیچ وقت به استفاده مجدد آنها نیازی نباشد در این کیسه‌های مخصوص وجود دارد با این تصور که در روز مبادا از آنها استفاده شود. این داروهای مازاد ممکن است به دلایل مختلفی وارد خانه‌ها شده باشد؛ از جمله به دلیل دستور و تجویز بیش از اندازه یا غیر دقیق پزشک و یا مراجعه چندباره مردم به پزشک در هنگام بیماری‌های گاه ساده و دریافت انواع مختلف دارو از مرکز درمانی و... اثر ویزیت‌های غیر استاندارد و تشخیص اشتباه در انباشت دارویی بخشی از معضلی که عنوان شد، به نظر می‌رسد به دلیل فرآیند ویزیت، تشخیص و تجویز بیماران است. طبق گزارشی که خبرگزاری مهر در 21 دی 1401 آورده است، «بر اساس آنچه در نظام سلامت کشور تعریف شده، میانگین زمان معاینه یک بیمار در مطب حدود ۱۵ دقیقه است و به عبارتی، یک پزشک باید در هر ساعت، ۴ تا ۶ بیمار را ویزیت کند، اما این وضعیت حداقل در مطب پزشکان عمومی کمتر مشاهده میشود. گرفتن فشار، تب و...، از بدیهی‌ترین اقدامات تشخیصی است که برخی پزشکان آنها را هم انجام نمی‌دهند.» همین موضوع و عدم دریافت درست و دقیق شرح حال بیمار و بررسی نشانه‌های بیماری از جهات مختلف می‌تواند موجب تشخیص اشتباه و مراجعه مکرر بیماران و در نتیجه تجویز چندباره داروهای مختلف و در نهایت انباشت داروهای بلااستفاده شود. عادت غلط مراجعه مکرر به پزشک و اقدام به خوددرمانی جدا از ویزیت سریع و گاه تشخیص اشتباه پزشکان، متأسفانه فرهنگ غلطی نیز بین برخی از مردم رایج است که تا پزشک چندین قلم دارو برای آنها تجویز نکند و با کیسه پر از دارو راهی منزل نشوند؛ گویی پزشک ناوارد و مراجعه به آن پزشک، اثربخشی لازم را برای آنها نداشته است! در حالی که گاه یک پزشک با تشخیص دقیق یک بیماری و تجویز یکی دو قلم داروی مؤثر در کنار تجویز استراحت و مصرف مایعات و... مشکل بیمار را به درستی می‌تواند حل کند اما برعکس فرد بیمار بدون توجه به این موضوع و اینکه باید دوره بیماری با مصرف داروی تجویز شده و استراحت بگذرد و دوره طبیعی آن طی شود، گاه برای یک سرماخوردگی یا آنفلوآنزا دو تا سه بار به پزشک‌های مختلف مراجعه می‌کند و هر بار با انواع داروها به خانه بر می‌گردد که نیاز واقعی به آنها ندارد. همچنین از دیگر عوامل انباشت داروهای زیاد، این است که برخی از مردم به هر دلیل از جمله هزینه بالای ویزیت و... روی به خوددرمانی و تهیه انواع و اقسام داروها، برای خود می‌آورند که به احتمال زیاد اثربخشی کافی برایشان نخواهد داشت و حتی برای سلامتی آنها نیز مخاطراتی به دنبال خواهد داشت و گاه مجبور می‌شوند پس از خوددرمانی اشتباه و تهیه خودسرانه دارو به پزشک هم مراجعه کنند. تجویز 2 برابر میانگین جهانی دارو در نسخه‌ها محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت نیز هفته گذشته درباره انباشت دارو در منازل گفته بود: «میانگین تجویز دارو در هر نسخه در کشور، ۴.۲ قلم و بیش از دو برابر میانگین جهانی است. این موضوع یک واقعیت است که هر ایرانی یک کیسه دارو در خانه دارد. حال این دارو ممکن است به اندازه تجویز نشده باشد، یا برای یک بیماری به پزشکان متعدد مراجعه شده باشد و یا علل دیگری داشته باشد.» مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو نیز در این زمینه با ارائه آماری که وزیر بهداشت درباره میانگین تجویز دارو در هر نسخه اعلام کرد، افزود: «در برخی اقلام دارویی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها مصرف بالایی داریم که متاسفانه مقاومت‌های میکروبی را هم ایجاد می‌کنند. در مصرف برخی داروهای تزریقی نیز مصرف‌مان بیش از نُرم جهانی است.» این آمار و ارقام درحالی است که خسارت تجویز و مصرف بی‌رویه و در نهایت انباشت داروها، خصوصاً داروهایی مثل آنتی بیوتیک‌ها و انواع داروهای دیگر علاوه‌بر هدر دادن سرمایه ملی آن هم در شرایطی که واردات مواد اولیه داروها یا تأمین نقدینگی تولیدکنندگان دارو به سختی انجام میشود، خسارت زیادی هم را به صنعت رنجور بیمه وارد می‌کند. محمود اعتباری، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در این‌باره، با بیان اینکه ۱۰۰ درصد داروهای آنتی بیوتیک تحت پوشش بیمه است، می‌گوید: «داروهای OTC (بدون نسخه پزشک) به صورت آزاد و با دادن اطلاعاتی به داروساز و مشاوره گرفتن از وی، در داروخانه‌ها ارائه میشود.» افزایش قیمت دارو همزمان با الگوی تجویز و مصرف نادرست آن این همه ماجرا نیست؛ در کنار روند غلط تجویز داروی اضافی توسط برخی پزشکان و فرهنگ انباشت دارو در منازل توسط مردم، این روزها شاهد افزایش قیمت دارو هم هستیم. سه‌شنبه 18 دی‌ماه، خبرگزاری فارس در گزارشی اعلام کرد: «بر اساس اطلاعیه‌هایی که برخی از شرکت‌های داروسازی در کدال منتشر کرده‌اند، قیمت برخی از داروها بعضاً بین ۳ تا ۴۱۵ درصد افزایش یافته است.» اگرچه در روزهای گذشته نیز وزیر بهداشت درباره نوسان نرخ ارز و تاثیر این مؤلفه بر دارو گفته بود: «دارو در روند نوسان نرخ ارز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و قیمت آن تغییراتی می‌کند.» در این‌باره، رئیس سازمان غذا و دارو یکشنبه این هفته با بیان اینکه برنامه‌ریزی برای جلوگیری از بروز کمبودهای دارویی در آینده هدف اصلی این سازمان است، گفته بود: «کمبود داروها علاوه‌بر ایجاد هزینه‌های بالا، موجب نگرانی بیماران و ذخیره‌سازی دارو در منازل میشود.». بر این اساس و طبق گفته رئیس سازمان غذا و دارو، متأسفانه باید گفت که حتی بدون وجود کمبود دارو، با رشد قیمت داروها، احتمال ذخیره‌سازی دارو در منازل نیز بالا می‌رود و لازم است مسئولان نظام سلامت برای حل این معضل و تغییر رویه در تجویز دارو، آن هم داروهایی که هم گران هستند و هم هزینه‌های بیشتری را به بیمه‌ها متحمل می‌کنند، چاره‌اندیشی کنند.» راه‌حل اصلاح الگوی تجویز و انباشت دارو چیست؟ محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت با بیان اینکه در بحث دارو علاوه‌بر اینکه باید هزینه‌ها تأمین شود و با توجه به نوسانات نرخ ارز بتوانیم مابه‌التفاوت قیمت را تأمین کنیم، درباره اصلاح الگوی تجویز و مصرف دارو افزود: «بی‌تردید این موضوع به آموزش نیاز دارد و هر چقدر هم در این راستا هزینه شود، لازم است. بنابراین تجویز و مصرف منطقی دارو هم به کنترل و نظارت و هم مشوق نیاز دارد.» رئیس سازمان غذا و دارو نیز درباره راه‌حل کاهش قیمت دارو که طبعاً در کاهش مصرف دارو نیز اثرگذار است، در اولین نشست خبری خود در وزارت بهداشت گفت: «برای دسترسی به دارو باید تولید داخل بتواند بیشترین تولید را داشته باشد؛ چرا که بودجه‌ها کفاف تأمین از خارج کشور را ندارد. اولویت ما دسترسی مردم به اقلام مورد نیاز با قیمت منصفانه است. پرداخت از جیب مردم نگرانی جدی است که باید با اصلاح بودجه بیمه‌ها، به آن پرداخته شود. بنابراین با هر روشی که امکان دارد باید تلاش شود که پرداختی از جیب مردم افزایش نیابد.» وی همچنین افزود: «برای مصرف منطقی دارو لازم است حوزه درمان و بیمه‌ها وارد شوند و قطعاً سازمان غذا و دارو هم حضور مؤثر خواهد داشت. در این زمینه کمیته‌ای تشکیل شده و جلساتی نیز در فرهنگستان علوم پزشکی برگزار شده است.» جمع‌آوری داروها از منازل جدی گرفته شود علاوه‌بر راه‌هایی مثل افزایش کنترل و نظارت بر تجویز دارو، افزایش تولید داروی داخلی که در کاهش قیمت و در نتیجه کاهش ذخیره‌سازی دارو مؤثر است، همچنین ورود بیمه‌ها و حوزه درمان و تشکیل جلسات در فرهنگستان علوم پزشکی، می‌توان از راه‌هایی برای جمع‌آوری داروهای انباشته شده در منازل اقدام کرد. گاه ممکن است داروهایی که در منازل انباشته شده و در حال پایان تاریخ مصرف و از بین رفتن است، نیاز اساسی یک خانواده و یک بیماری باشد که دسترسی یا توان مالی تهیه آن دارو را ندارد. در این شرایط باید با فرهنگ‌سازی و ترویج جدی و ساماندهی درست و اصولی اهدای داروهای انباشت شده در منازل و جداسازی داروهای قابل استفاده از داروهای غیر قابل استفاده، این خسارت را تبدیل به یک گره‌گشایی کرد. در این خصوص سازمان‌های متولی سلامت و دارو با همکاری نهادهای مرتبط با نیازمندان و با انواع روش‌ها می‌توانند نقش پررنگی در جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های کشور در حوزه دارو و کمک به تأمین دارو نیازمندان داشته باشند. از این طریق فشار کمتری نیز به بیمه‌ها وارد شده و جلوی افزایش هزینه داروها نیز گرفته میشود. لازم به ذکر است نمونه‌هایی از این طرح را خیریه‌ها و جمعیت‌های مختلف در برخی زمان‌ها به انجام رسانده‌اند، اما این الگوها اگر از طریق شبکه سلامت ملی و وزارت بهداشت، درمان، آموزش پزشکی انجام شود، قطعاً تاثیر گسترده و موثرتری خواهد داشت. نمونه این طرح را جمعیت هلال احمر در طرح «مرهم زائر» در ایام اربعین برای جمع‌آوری داروهای اضافی برای استفاده در مراسم پیاده‌روی اربعین و... انجام می‌دهد، که کاری قابل تحسین است. باید توجه داشت از طریق ایجاد «شبکه رسمی» برای جمع‌آوری داروهای اضافی، می‌توان از مصرف داروهای منقضی شده و دورریز مخرب آنها در محیط زیست نیز جلوگیری کرد.
سایر اخبار این روزنامه
مسئولان منافع کشور را در نظر بگیرند نه ملاحظات آمریکا و اسرائیل را
مثل رئیسی (یادداشت روز)
اخبار ویژه
دو مقام صهیونیست: کافی نیست باید بیشتر بکشیم!
اصلاح الگوی تجویز و فرهنگ مصرف راه‌حل انباشت زیانبار دارو در منازل
موقعیت جغرافیایی ایران و عراق برای تشکیل یک هاب منطقه‌ای اقتصادی بی‌نظیر است
یک کمربند یک جاده از ابتکارات چین تا خشم آمریکا
قالیباف: دیوان عدالت اداری به انتصابات غیرقانونی سریع‌تر رسیدگی کند
حاشیه‌های دیدار مردم فهیم قم با حضرت آقا
تداوم خدمت و اصلاح در تاریخ ایران از امیرکبیر تا رئیسی (مقاله وارده)
توصیه به علی‌اف؛ به رژیم صهیونیستی اعتماد نکنید!
مهاجرانی: کارگروهی برای رفع موانع تجاری با اعضای بریکس به دستور رئیس‌جمهور تشکیل شده است
