سناریوهای تهران برای رویارویی دوباره با فشار حداکثری ترامپ
گروه سیاسی: مواجهه با دونالد ترامپ برای هر کشوری، در هر سطح از نزدیکی به واشنگتن میتواند دو وجه فرصت و تهدید را توامان با یکدیگر به همراه داشته باشد. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و به نظر میرسد تصمیمگیرندگان عرصه سیاست خارجی کشورمان نیز برای هر دو وضعیت توافق یا تشدید با تنش با آمریکای تحت رهبر دونالد ترامپ در چهار سال آینده برنامه دارند.
به گزارش «تجارت»، برای ایران موضوع تضمین و اخذ اعتماد در هر نوع مذاکره و توافق احتمالی بر سر برنامه هستهای حرف نخست را میزند. بر اساس همین منطق، مساله اساسی برای افکار عمومی و ناظران سیاسی این است که آیا ایران و آمریکا میتوانند در دوره جدید به سازوکاری مشخص و مطمئن برای اجرای یک توافق بر اساس قاعده برد – برد دست پیدا کنند؟ مواضع مقامهای سیاسی کشورمان نشان میدهد که ایران در رویکردی هوشمندانه برای هر دو وضعیت تنش و صلح آمادگی دارد.
اراده سیاسی تهران و واشنگتن برای مذاکره
تمامی شواهد از این واقعیت حکایت دارند که اراده سیاسی لازم در تهران و واشنگتن برای مذاکره با یکدیگر وجود دارد. حال زمان آن فرا رسیده است که بازیگران مربوطه وارد عمل شوند. در یک سوی ماجرا، «دونالد ترامپ» رئیس جمهور جدید ایالات متحده از زمان آغاز به کار خود در کاخ سفید با رد گمانهزنیها در مورد از سرگیری کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران، نشان داد که راهحل دیپلماتیک را برای رفع تنشها با تهران ترجیح میدهد. او در گفتوگوی اخیر خود با شبکه فاکس نیوز گفت تنها چیزی که بر آن اصرار داشت، این بود که ایران نمیتواند سلاح هستهای داشته باشد. در سوی مقابل نیز سران سیاسی کشورمان با در پیش گرفتن یک موضع واقعگرایانه نسبت به آغاز گفتوگو با دولت جدید آمریکا چراغ سبز نشان دادهاند. همچنین، با توجه به این که سیاسیون کشورمان بارها تاکید کردهاند، به دنبال دستیابی به سلاح هستهای نیستند، توافق بین واشنگتن و تهران باید کاملا ممکن به نظر برسد. با این حال، با وجود اراده سیاسی ظاهری هر ۲ طرف، مسیر دستیابی به توافق به هیچ وجه یک راه هموار نیست. این، چیزی نیست که جنگطلبان در آمریکا و تلآویو خواهان آن باشند. همچنین شرایط، بهطور قابل توجهی با سال ۲۰۱۵، زمانی که توافق هستهای موسوم به برجام بین ایران و قدرتهای جهانی منعقد شد که برنامه هستهای تهران را در ازای لغو تحریمهای این کشور محدود میکرد، متفاوت است.
آمادگی ایران برای دو وضعیت توافق و تنش
سخنان اخیر سید عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان در گفتوگو با «دومینیک وَگهورن» خبرنگار ارشد اسکای نیوز شفافترین پاسخ به پرسش اساسی احتمال مذاکره و توافق میان تهران و واشنگتن در وضعیت جدید است. عراقچی در ارتباط با استفاده آمریکا از زبان زور و تهدید تاکید میکند: «ما به زبان تهدید آمیز آنها پاسخی نمیدهیم و این یک واقعیت است و ما آن را در گذشته هم ثابت کردهایم اما به زبان احترام پاسخ میدهیم.» همزمان عراقچی در باره احتمال توافق با ترامپ میگوید: «احتمال توافقی جدید یا دور جدیدی از مذاکرات را نادیده نمیگیرم اما مایلم به یک واقعیت اشاره کنم؛ بیاعتمادی در ما نسبت به دفعه قبل افزایش یافته است. اول با باید این بیاعتمادی از بین برود برای اینکه ایران باری دیگر وارد مذاکره شود، باید اعتماد کافی در آن ایجاد شود. فکر میکنم هنوز کمی با آن فاصله داریم. بله توافق خوب است. اما چه توافقی؟ از نگاه دولت ایران، دیپلماسی مبتنی بر امید است؛ ما هیچگاه امیدمان را به تلاشهای دیپلماتیک و ابتکارهای جدید از دست نمیدهیم. این تجربه را در گذشته هم داشتهایم و توانستیم این مسئله را از طریق دیپلماسی حل کنیم اما شرایط فرق کرده و دشوارتر از قبل شده طرف مقابل باید کارهای زیادی برای جلب اعتماد ما انجام دهد.» در سطحی دیگر، عراقچی در تشریح برنامه ایران در صورت شاهد نبودن اراده ای واقعی از سوی غرب میگوید: «صادقانه بگویم که نمیدانم راهکار جایگزین ما چه خواهد بود. اما میتوانم توضیحی در این باره بدهم و فکر میکنم درک خواهید کرد. ما در گذشته برای اعتمادسازی درباره برنامه صلحآمیز هستهایمان در مذاکرات قبلی تلاش کردیم که بعد، به تجربهای بد تبدیل شد؛ تحریمها بازگردانده شدند. نمیدانم جایگزین چه خواهد بود چرا که تحت بررسی است. صادقانه بگویم که مباحثات پرشوری درباره این جایگزین در تمامی سطوح، حتی در خیابانها و در میان مردم عادی مطرح است. دیدگاههای متفاوتی وجود دارد و نمیدانم کدام یک غالب خواهد شد.
آمادگی ویژه ایران برای مذاکره مستقیم با ترامپ
اما مهمترین بخش اظهارات عراقچی اعلام آمادگی برای مذاکره مستقیم با ترامپ باشد. وزیر امور خارجه در پاسخ به این که «آیا مایل است به ترامپ فرصتی برای شنیدن صحبتهایش را بدهد»، گفت: بله البته. او در پاسخ به اینکه «آیا اگر ترامپ به درستی گفتوگو کند و با احترام به تعامل با ایران بپردازد، آیا ایران آماده مذاکره با او خواهد بود؟»، گفت: آن وقت در این باره تصمیم میگیریم. نمیگویم چیزهایی که او خواهد گفت را رد میکنیم، بلکه آن را بررسی میکنیم. ما همواره تصمیماتی منطقی گرفتهایم و این را ثابت هم کردهایم.
حمله به تاسیسات هستهای ایران اقدامی دیوانهوار با تبعات بزرگ
همچنین، عراقچی در پاسخ به این سوال که با توجه به اظهارات تهدیدآمیز «گیدعون ساعر» وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی مبنی بر این که زمانی بهتر از این برای حمله به تاسیسات اتمی ایران وجود ندارد و ترامپ هم گفته در صورت توافق نشدن با ایران، از آن حمایت خواهد کرد، گفت: این تهدید واقعی نیست، چراکه به توانمندیهای ما برای پاسخ دادن به آن واقف هستند. ما به وضوح گفتهایم که هرگونه حمله علیه تاسیسات هستهای ما با پاسخی فوری و قاطع مواجه خواهد شد. اما فکر نمیکنم که آنها این کار دیوانهوار را انجام دهند. این کار واقعا دیوانهوار است و کل منطقه را به فاجعهای بسیار بد تبدیل خواهد کرد. حتی نمیخواهم درباره آن صحبت کنم، چرا که فکر میکنم تهدیدی جدی نیست.
برنامه تهران برای مواجهه با ترامپ در بدترین و مثبتترین سناریوهای ممکن
علاوه بر عراقچی به عنوان سکاندار وزارت امور خارجه، مجید تختروانچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در گفتوگو تفصیلی با ایسنا از استراتژی ویژه ایران برای تعامل با دولت ترامپ سخن به میان آورده است. تختروانچی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه «تیمی که آقای ترامپ در کابینه خود قرار داده اکثرا ضدایرانی هستند و مواضع ضدایرانی داشتهاند و با توجه به اینکه ایران همواره اعلام کرده که بر اساس عملکرد تصمیم میگیرد و ممکن است گفتههای ضدایرانی آنها به مرور تبدیل به عملکرد علیه ایران شود»، خاطرنشان کرد: ممکن است این موضوعی که شما میگوئید صورت بگیرد، اما باز هم معتقدم الان نمیتوانیم قضاوت کنیم. البته میشود حدس و گمان داشت اما قضاوت دقیق و درست نه. معاون سیاسی وزیر امور خارجه گفت: اینگونه نیست که ما راحت نشسته باشیم و هیچ کاری نکنیم و برنامه و اندیشهای نداشته باشیم. اینگونه نیست که دست روی دست گذاشته باشیم و منتظر باشیم ترامپ بیاید و بگوید سیاست ما در برابر ایران چیست و بعد تازه ما یادمان بیاید که میخواهیم چه کار کنیم. وی در پاسخ به اینکه آیا «برنامهای در مورد دولت ترامپ و سیاستهای احتمالی وی دارید؟»، گفت: حتما در این مورد فکر میکنیم و با دوستان در تعامل و مشورت هستیم. اینگونه نیست که دست روی دست گذاشته باشیم و منتظر باشیم ترامپ بیاید و بگوید سیاست ما در برابر ایران چیست و بعد تازه ما یادمان بیاید که میخواهیم چه کار کنیم. حتما مدتهاست در این ارتباط فکر میکنیم و با دوستانمان مشورت داشتهایم. وی افزود: ایدههایی هست، اما شما زمانی میتوانید این ایدهها را اجرایی کنید که ببینید سیاست دقیق طرف مقابل شما چیست. اینکه اطرافیان ترامپ افراد تندرویی هستند و آیا صحبتهایی که در زمان تبلیغات مطرح کردهاند، اجرایی و عملیاتی میکنند، چیزی است که باید در مورد آن صبر کنیم و نباید عجله داشته باشیم، ولی در عین حال باید خودمان را برای بدترین حالت آماده کنیم.
تهران آماده شکست مجدد سیاست فشار حداکثری
مجید تخت روانچی، دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با تأکید مجدد مبنی بر اینکه «باید با طمانینه و صبر برنامهریزی کنیم»، اظهار داشت: وقتی سیاستهای طرف مقابل اعلام شد، ما هم متناسب با آن سیاستها عمل میکنیم. وی در بخش دیگری از سخنان خود در این ارتباط گفت: ترامپ با توجه به سابقه خود در عرصه تجارت، میداند که اگر بخواهد سیاست شکستخورده فشار حداکثری را علیه ایران اعمال کند، باز هم شکست میخورد و نباید یک سیاست شکست خورده را دوباره تکرار کند. وی افزود: برخی معتقدند با توجه به تحولات در سطح بینالملل، کار برای ترامپ نسبت به دوره اول سختتر شده و برخی نیز میگویند با توجه به تحولات منطقه کار آسانتر شده است و این ۲ وجه قضیه است. ولی همانطور که گفتم نباید عجله کرد و باید منتظر ماند. دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به این سوال که «چندی پیش سفیر عمان در مصر در مورد آمادگی کشورش برای میانجیگری بین ایران و آمریکا اظهاراتی را مطرح کرده بود و برخی نیز این موضوع را مطرح کردند که در سفر اخیر نخستوزیر عراق به تهران پیامی را از سوی مقامات جدید کاخ سفید برای ایران آورده بود. آیا کشورهایی وجود دارند که مذاکرات بین ایران و آمریکا را تسهیل کنند؟»، تأکید کرد: همیشه یک کانال رسمی برای تبادل پیام بین ایران و آمریکا وجود داشته و آن سفارت سوئیس در تهران است و از این کانال چه در دوران اول ترامپ و چه در دوران بایدن و دورههای دیگر استفاده شده و خواهد شد.