گروه اقتصادی- زهرا سلیمانی:سرنوشت صادرات نفتی ایران پس از آغاز کمپین فشار حداکثری ترامپ به چه سمت و سویی می رود؟ آیا مسئولان وزارت نفت و سایر متولیان، قبل از کاهش قابل توجه صادرات نفتی کشورمان، راهبردهای مناسب برای مقابله با تحریم ها را تدارک دیده اند؟ واکنش شرکای نفتی ایران مانند چین و هند و روسیه به این فشارهای فزاینده ایالات متحده چه خواهد بود؟ ایا صادرات نفت ایران را کاهش داده یا متوقف می سازند؟ این پرسش ها و پرسش های دیگری از این دست ، مهمترین ابهاماتی است که همزمان با آغاز کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه ایران در فضای تخصص صنعت نفت شکل گرفته است. در غیاب اطلاعات شفاف در داخل، این رسانه های بین المللی هستند که اطلاعاتی درباره وضعیت صادرات نفتی ایران ارائه می کنند. طبق گزارش‌های اخیر موسسه تانکر ترکرز، تولید نفت ایران در نیمه دوم دسامبر ۲۰۲۴ از ۳میلیون و ۵۰۰هزار بشکه در روز فراتر رفته و به حول و حوش 4میلیون بشکه در روز رسیده است. ضمن اینکه صادرات نفت ایران هم نیز به حدود 1میلیون و ۸۰۰هزار بشکه در روز رسید. از سال 97 که ایران با تحریم های فزاینده ترامپ بر صنعت نفت خود مواجه شده، توانسته با استفاده از راهبردهای مختلف به فروش نفت خود ادامه دهد.   دیروز بلومبرگ گزارش داد که« فروش نفت ایران به چین کند شده است.» این نشریه همچنین اعلام کرد:« هزینه‌های دور زدن تحریم ها برای ایران افزایش یافته؛ همچنین افزایش نرخ اجاره سوپر تانکر غیر تحریمی ، 50درصد افزایش یافته است. برخی از نفتکش‌ها در مسیر مقصد، تحت تحریم قرار گرفته‌اند.» مبتنی بر این گزارش ها، بلومبرگ مدعی شده،« تعداد نفتکش‌های در دسترس ایران کاهش یافته است.»همچنین در پایان این گزارش تاکید شده که  فشار آمریکا بر هند و امارات که میزبان مالکان کشتی‌ها هستند، بیشتر شده تا ایران به راحتی نتواند اقدام به فروش و صادرات نفت خود کند. اما باید دید راهبرد وزارت نفت و سایر مسئلوان ایرانی برای مقابله با این فشار فزاینده چیست؟ 

نرسی قربان:آمریکا می تواند صادرات نفت ایران را به نصف برساند
نرسی قربان تحلیلگر ارشد حوزه انرژی کشورمان در گفتگو با تجارت در پاسخ به پرسشی درباره اینکه وزارت نفت در مواجهه با تحریم های نفتی آمریکا در پیش گرفته و اینکه نزول صادرات نفتی ایران تا کجا ادامه می یابد؟ می گوید:«واقع آن است که نه می توان به طور قاطع پیش بینی کرد که صادرات نفتی ایران تا کجا کاهش می یابد و نه به طور دقیق می توان گفت که دولت با چه روش هایی قصد صادرات را دارد. در مورد صادرات نفت ایران مشکلی وجود دارد و آن اینکه به دلیل اینکه راهبردهای احتمالی ایران به سرعت از سوی طرف مقابل شناسایی می شود، کوچکترین اطلاعاتی درباره آن نمی توان مطرح کرد. این ابهان و عدم قطعیت مشکلاتی را در داخل کشور هم ایجاد کرده است. امروز نه کارشاسان و نه رسانه ها نمی دانند، ایران چه میزان نفت صادر می کند به کدام مقاصد صادراتی این نفت منتقل می شود؟ چه میزان درآمد نفتی برای کشورمان کسب می شود و این درآمدها صرف چه اموری می شود. در واقع یکی از مشکلات جدی تحریم ها برای صنعت نفت ایران فقدان شفافیت است. بدون تردید این فضای تعلیق  ابهام به نفع سوداگران و سودجویان خواهد بود.» قربان درباره روش های غیر رسمی که ایران از طریق آن می تواند اقدام به صاردات نفتی کند، می گوید:«نفت هر کشوری ترکیب ها و شاخصه های خاص خود را دارد. یعنی نفت ایران در هر کجای جهان قابل ردیابی و شناسایی است. یکی از روش هایی که وزات نفت برای ردگم کنی صادرات نفتی انجام می دهد، ترکیب نفت ایران با نفت کشورهای همسایه مانند عمان و...است. به این فرایند  بِلِند کردن می گویند. راهکار مهم بعدی، عدم استفاده از نفتکش های شناخته شده و معتبر جهانی و استفاده از نفتکش های کوچک تر با قابلیت عدم شناسایی است. ایران از این هربه هم استفاده می کند. نهایتا راهکار سوم، تغییر شناسنامه نفت ایران است. هر نفت صارداتی واجد شناسنامه است. ایران این اطلاعات و اسناد را تغییر می دهد تا امکان شناسایی آن وجود نداشته باشد.» این تحلیلگر در پاسخ به این پرسش که فشارهای آمریکا علیه صادرات نفتی ایران تا کجا می تواند ادامه داشته باشد؟ می گوید:«هیچکس پاسخ این پرسش را می داند اما روشن است که هیچ قدرتی نمی تواند صادرات نفتی ایران را به صفر برساند. اما امکان کاهش صادرات ایران تا حد زیادی وجود دارد.مثلا اگر ایران در حال حاضر 1میلیون و 600هزار بشکه نفت صادر می کرد، بعد از کمپین فشار حداکثری ممکن است این رقم به 500 تا 600هزار بشکه کاهش پیدا کند. در واقع آمریکا می تواند روند صادرات نفت ایران را به نصف کاهش دهد.»
قربان درباره واکنش شرکای نفتی ایران مثل چین و هند به فشارهای آمریکا و اینکه ایا چین بر تعهدات ود در خصوص خرید نفت ایران ادامه می دهد یا نه؟ می گوید:« چین یا هر کشور دیگری، همواره در راستای منافع ملی خود عمل می کنند نا در راستای منافع و خواست ایران.اگر خرید نفت ایران  به نفع چینی ها باشد، آنرا خردیاری می کنند و اگر به ضرر چین باشد از آن صرف نظر می کند. فراموش نکنید ایران تخفیف قابل توجهی به چین و سایر خریداران نفتی در دوران تحریم ها می دهد. این تخفیف ها برای چین که یک کشور بزرگ در خرید انرژی است دارای اهمیت بسیاری است. در عین حال باید ببینیم که مذاکرات چین و آمریکا،آمریکا و روسیه و هند و آمریکا و ...چه شرایطی پیدا می کند.»

تحریم ها روند رشد کشور را به تاخیر می اندازد
پیمان مولوی اقتصاددان در پاسخ به پرسش تجارت در خصوص چشم انداز حضور ایران در بازار نفت می گوید:« ایران یکی از کشورهای باسابقه در بازار نفت و موسس اوپک است. یک چنین کشوری با یک چنین سابقه ای نباید به سمت روش های مخفیانه فروش، تغییر شناسنامه نفت خود و ترکیب نفت مرغوب خود را با سایر گونه های انرژی باشد. از سوی دیگر اعمال تخفیف های 20تا 30درصدی در فروش نفت هم بر خلاف منافع ملی ایرانیان است، مسئولان کشورمان باید نهایت تلاش خود را در راستای کاهش یا رفع تحریم ها، همچنین تسهیل روند فروش نفت به کار بگیرند. » او در ادامه تاکید می کند:« طی 13 سال گذشته، حدود 500میلیارد دلار عدم النفع اقتصاد ایران از صادرات نفت است. با این پول چه کارهایی می توان انجام داد؟ ایران می توانست، 3بندر بزرگ در حد بندر بوسان کره جنوبی تاسیس کند. همچنین شمال به جنوب و غرب به شرق ایران را میشد، راه آهن پر سرعت با سرعت 320کیلیومتر بر اساس تکنولوژی های جهانی احداث کرد. در کنار این موارد  می شد سیستم آموزشی ایران را به طور کامل بهینه سازی و به روز آوری کرد. موضوع به همین موارد ختم نمی شود، ایران در کنار موارد ذکر شده در بالا با این پول می توانست تمام زیر ساختهای ارتباطی خود را به روز آوری کند. همچنین نوسازی ناوگان زمین کشور، همچنین بهبود ناوگان حمل و نقل شهری کشور با صادرات نفت تامین می شد. » مولوی در پایان یادآور می شود:« با توجه به نفوذ و هژمون آمریکا، طبیعی است که تهدید و فشار این کشور برای عدم معامله با ایران اثرگذار خواهد بود. کشورهایی مانند هند و چین، از خریداران اصلی نفت ایران در دوران تحریم ها هستند.این کشورها در مواجهه با فشارهای آمریکا، بی شک منافع خود را در نظر می گیرند نه منافع ایران را. بنابراین ایران باید به دنبال تحقق منافع خود از طریق رفع کامل تحرم ها باشد. در غیر این صورت هر روشی که برای دور زدن تحریم ها تدارک دیده شود، هرچند ضرر و زیان ایران را کاهش می دهد اما از اصل این موضوع که ایران خسرت اصلی را از تحریم ها می خورد، چیزی کم نمی کند.»